نرخی پەتاتەی خۆماڵی بە بەراورد بە پەتاتەی دەرەکی، نزیکەی نیو هێندەیە و جووتیاران ناڕازین و دەڵێن: "بەهۆی پەتاتەی قاچاخەوە لە هەر تۆنێک پەتاتەی خۆماڵی 100 هەزار دینار زیان دەکەین." وەزارەتی کشتوکاڵی هەرێمی کوردستان قەدەخەی هاوردەی پەتاتەی دەرەکی کردووە، گوتەبێژی وەزارەتەکە دەڵێت: "بەرپرس نین لە پەتاتەی هاوردەکراو، پلان هەیە بە یەکجاری رایبگرین."
پیسبوونی هەوای بەشێکی ناوچەکانی هەولێر بەرەو ئاستێکی "مەترسیدار" دەڕوات، پسپۆڕێکی ژینگە هۆشداری دەدات و دەڵێت "ژینگەی رێگەی موسڵ بۆ رێگەی مەخموور مەترسیدارە و ئەگەر وا بڕوات، هەولێر دەخنکێت". دانیشتووانی نزیک پاڵاوگەکانیش تووشبوونیان بە شێرپەنجە بۆ پیسی ژینگە دەگەڕێننەوە و داوای رێکاری تووندتر دەکەن.
لە سنووری ئیدارەی راپەڕین زیاتر لە هەزار خۆبەخش کە بەسەر 170 بنکە و ناوەندی تەندروستیی دابەش بوون؛ نزیکەی مانگێکە بایکۆتی کارەکانیان کردووە و داوای دامەزراندن دەکەن. تەندروستیی راپەڕین دەڵێت، ناوی سەرجەم خۆبەخشانیان رەوانەی وەزارەت کردووە و دامەزراندن لە دەسەڵاتی ئەواندا نییە.
نرخی ئەمپێری کارەبای مۆلیدە لە شارەکانی هەرێمی کوردستان بۆ مانگی 12 دیاریکرا، لە هەندێک شوێن بۆ هەر ئەمپێرێک گەیشتووەتە 22 هەزار دینار. لە بەشێکی ئەو گەڕەک و کۆمەڵگانەش کە کارەبایان کراوەتە 24 کاژێری و موەلیدەی ئەهلییان ماوە، پارەی مانگانەشیان لەسەر هەژمار دەکرێت.
نیسان غەسانی تەمەن 10 ساڵ، تەنیا 18 کاژێر لە نەخۆشخانەی کۆماریی کەرکووک مایەوە و گیانی لەدەستدا، بە گوێرەی پشکنینەکان دەرکەوتووە کە ئەشکەنجەیەکی زۆر دراوە. دوو مامی نیسان لەسەر رووداوەکە دەستگیرکراون و فەرمانی گرتنیش بۆ مامۆژنی دەرچووە. دەستەی مافی مرۆڤی عێراق لیژنەیەکی لێکۆڵینەوەی بۆ رووداوەکە پێکهێناوە.
زیاتر لە 400 پڕۆژەی خزمەتگوزاری لە کەرکووک وەستاون. یەکێتیی بەڵێندەران هۆکارەکەی بۆ تەرخاننەکردنی بودجە دەگەڕێنێتەوە و هەڕەشەی خۆپێشاندان دەکات: "ئەگەر وا بڕوات هەموو پڕۆژەکان دەوەستن".
لە نەخۆشخانەی ئازادیی کەرکووک دوو منداڵ دوای لەدایکبوونیان، لە لایەن دایکیانەوە جێهێڵدراون. بەڕێوەبەری بەشی منداڵبوونی نەخۆشخانەکە دەڵێت، چەندین جار نووسراویان بۆ دادگە کردووە، و وەڵام نادرێنەوە. چاودێریی کۆمەڵایەتیی سلێمانیش ئامادەیی خۆی بۆ وەرگرتنی دوو منداڵەکە لە رێگەی دادگەوە دەردەبڕێت.
دوای رووخانی رژێمی بەشار ئەسەد لە سووریا، جارێکی دیکە هیوا بۆ چەندین خێزان لە باشووری کوردستان گەڕایەوە کە ونبوویێک یان زیاتریان هەیە. بەشێکی زۆری ئەو خێزانانە پەیوەندییان بە تۆڕی میدیایی رووداو کردووە و داوا دەکەن حکومەت و رێکخراوەکان بەدواداچوونی زیاتر لە هەرێمی کوردستان و زیندانەکانی سووریا بکرێ بۆ دۆزینەوەی رۆڵەکانیان.
منداڵێکی زاخۆ بەهۆی لەکارکەوتنی گورچیلەکانی، لە مانگێکدا 26 رۆژ لە نەخۆشخانە دەخەوێندرێ. پزیشکەکەی دەڵێت: "ژیانی لەمەترسیدایە و نەشتەرگەرییەکەی لە دەرەوەی وڵات دەکرێ". خێزانەکەی بۆ دابینکردنی خەرجیی نەشتەرگەری پێویستیان بە هاوکارییە.
قوتابخانەی رەشوان نورۆ لە سنووری پەروەردەی پیرمام 11 ساڵە لەنێو کابینە دان، بەشێکی کابینەکان تەقیون و کونی زۆری لێ دروستبوون، "مار، دووپشک، جرج و مشک" دێنە نێو پۆلەکان. پەروەردەی پیرمام دەڵێت: "کابینەکان نۆژەن دەکەینەوە."
یوسرا کەریم، تەمەنی 29 ساڵە، شەش ساڵە نەخۆشیی پووکانەوەی دڕکەپەتکی هەیە، لەگەڵ ئەوەش لاوازبوونی دەمارەکانی و پووکانەوەی ماسوولکەکانی، هێزی لە جەستەی بڕیوە، خێزانەکەی بەهۆی کەمدەرامەتییەوە نەیانتوانیوە چارەسەری بنبڕی نەخۆشییەکەی بکەن.
پڕۆژەی شەقامی 30 مەتری لە گەڕەکی ژین لە دارەتووی هەولێر بە گوژمەی 2.4 ملیار دینار بەردی بناخەی دانرا، تەنیا پێنج مانگ کار لە پڕۆژەکە کرا و جێهێڵدرا. کۆمپانیای جێبەجێکار دەڵێت، پارەیان وەرنەگرتووە. شارەوانیی دارەتووش دەڵێت "بەزووترین کات کارکردن لە پڕۆژەکە دەستپێدەکاتەوە".
ئاوەڕۆی شارەدێی مەجیداوە تێکەڵ بە رووباری باڵەکیان دەبێت، لە وەرزی بارانبارین مەترسیی لەسەر دانیشتووانی دەوروبەری دروستدەکات و وەرزی هاوینیش بۆنێکی ناخۆش دانیشتووانی 100 ماڵی سەر لێواری ئاوەڕۆکەی هەراسانکردووە.
کارگەی کۆنکرێتی ئامادەکراو لە هەڵەبجە شەو و رۆژ خۆڵی چیمەنتۆ بەسەر دانیشتووانی گەڕەکی ئەندازیاران بڵاودەکاتەوە. دانیشتووانی گەڕەکەکە چوار ساڵە داوای گواستنەوەی دەکەن.
مێرووی جۆری کریکێت سنووری ناحیەی ئەلقووشی لە دەشتی نەینەوا تەنیوە، مێرووەکە لە کاتی رۆژ و گەرمادا بڵاودەبنەوە و لە کاتی شەو و سەرمادا ون دەبن. بەڕێوەبەری کشتوکاڵی ئەلقووش دەڵێت، "ناتوانین مێرووەکە قەڵاچۆ بکەین" و داوایان لە لە لایەنەکانی دیکەی وەک تەندروستی کردووە رێکارێکی هاوبەش بۆ قەڵاچۆکردنیان بگرنەبەر.
رێگەی گڕاو لە سنووری ناحیەی باسرمەی هەولێر هاتووچۆی 20 گوندی لەسەرە، دانیشتووانەکەی 13 ساڵە داوای چاککردنی دەکەن. رێگەوبانی هەولێر دەرخستەیەکی بە گوژمەی نزیکەی دوو ملیار دینار دەرکردووە، بەڵام تاوەکو ئێستا نەچووەتە واری جێبەجێکردنەوە. بەڕێوەبەری ناحیەی باسرمە دەڵێت: "پێشینە بۆ رێگەی گڕاوە".
یاریزانانی یانەی وەرزشیی رانیە نزیکەی 50 رۆژە مووچەیان وەرنەگرتووە، بەو هۆیەشەوە 6 رۆژە بایکۆتی مەشق و یارییەکانیان کردووە. جێگری سەرۆکی یانەکە دەڵێت، لەم دوو رۆژەدا مووچەی یاریزانان خەرج دەکرێت. سەرپەرشتیاری ئیدارەی راپەڕینیش دەڵێت، "یان دەبێت خولەکان رابگیرێن یان دەبێت پاڵپشتییەکی بێ جیاوازیی یانەکان بکرێت."
قوتابخانەی گوندی قەرەناز لە سنووری ناحیەی رۆڤیا بەهۆی مەترسیی رووخان، پار تێکدرا، بڕیاربوو لە 10 مانگدا قوتابخانەیەکی نوێ دروستبکرێت. بەڵێندەری پڕۆژەکە هۆکاری وەستانی کارکردنی بۆ "خەرجنەکردنی پارە" دەگەڕێنێتەوە. بەڕێوەبەری ناحیەی رۆڤیا دوو هەفتە مۆڵەت بە بەڵێندەری پڕۆژەکە دەدات.
گەنجێکی خەڵکی هەڵەبجە دەست و قاچی لە جووڵە کەوتوون، دوای مانەوەی بۆ ماوەی پێنج ساڵ لە نەخۆشخانەیەکی فەرەنسا، ئێستا هیچ نەخۆشخانەیەک لەو وڵاتە وەریناگرێت. نوێنەرایەتیی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە فەرەنسا دەڵێت، بەدواداچوون بۆ کێشەکەی دەکەن.
منداڵێک لە کەرکووک بەهۆی پەلاماردانی کۆمەڵێک سەگی بەرەڵڵا، گیانی لەدەستدا. قایمقامییەتی کەرکووک لە رێگەی دوو لیژنەوە کار لەسەر سەگی بەرەڵڵا دەکات و دەڵێت "ئەو سەگەی پەلاماری منداڵەکەی دا، لەنێوبرا." ئەنجوومەنی باڵای فەتواش لەسەر کوشتنی سەگی زیانبەخش و هار دەڵێت "رێگەپێدراوە".
ئافرەتێک لە زاخۆ لە کاتی نەشتەرگەریی "قەستەرە و باڵۆن" لەنێو هۆڵی نەشتەرگەریی نەخۆشخانەیەکی تایبەت لە زاخۆ گیانی لەدەست دا. کەسوکارەکەی سکاڵایان لەسەر پزیشکەکە و نەخۆشخانەکە تۆمارکردووە. تەندروستیی زاخۆ دەڵێت، "بەوردی" لێکۆڵینەوە لە رووداوەکە دەکەن.
لە 10 هەزار کەس، یەک کەس ئەو نەخۆشییەی هەیە و ئەگەر فریانەکەون لە داهاتوودا نەشتەرگەرییان بۆ ناکرێت
لە 24 کاژێردا زۆرترین بڕی بارانبارین لەسەر ئاستی هەرێمی کوردستان، دوای بیارە لە هەڵەبجە باری کە 126.6 مللیمەتر بوو، باران لە هەڵەبجە لافاوی لێکەتەوە و ئاو چووە نێو 25 ماڵ. شارەوانیی شارەکە دەڵێت، زیانلێکەوتووان قەرەبوو دەکرێنەوە.
سێ یەکەمەکانی زانکۆ و پەیمانگەکان لە راپەڕین ناڕازین لەو لیستەی بە گرێبەستکردن لە زانکۆ کە بۆ وەزارەت نێردراوە و دەڵێن "ناو هەیە یەک رۆژ دەوامی زانکۆی نەکردووە" و کراوەتە وانەبێژ و ناوی بۆ گرێبەست نێردراوە. وەزارەتی خوێندنی باڵا لە رێگەی لیژنەیەکەوە وردبینی لە لیستەکە دەکات.
نەبوونی سەنتەری تایبەت بە ئۆتیزم لە قەڵادزێ، بەشێکی خێزانەکان ناچار بە ماڵ گواستنەوە دەکات. چاودێریی و گەشەپێدانی کۆمەڵایەتیی راپەڕین لە هەوڵدایە "رەزامەندی "وەزارەت وەربگرێت و سەنتەرێک لە قەڵادزێ بکاتەوە.
جومعە ئیسماعیل باوکی چوار منداڵە، دوای ساڵی 2013 تووشی نەخۆشییەکی دەگمەنی رۆماتیزم بووە، 10 ساڵە توانای کارکردنی لەدەستداوە و پێویستی بە هاوکارییە
لە کۆی 392 ناوەندی خوێندن لە سنووری ئیدارەی راپەڕین زیاتر لە نیوەیان کارگوزاریان نییە. بەشێکی قوتابخانەکان لەسەر ئەرکی خۆیان کارگوزاریان گرتووە. بەڕێوەبەری پەروەردەی راپەڕین دەڵێت، هەوڵدەدەن لە رێگەی کۆمپانیاوە چارەسەری کێشەکە بکەن.
کەسێکی خەڵکی بەغدا و نیشتەجێی سلێمانی بەناوی نۆژەنکردنەوەی خانوو، تۆمەتبارە بە بردنی نیو ملیۆن دۆلار، ئێستا لەسەر تۆمەتێکی دیکە لە کەرکووک دەستگیرکراوە. پۆلیسی سلێمانی دەڵێت: "داوامان لە پۆلیسی کەرکووک کردووە ئازادی نەکەن و رادەستمان بکەن".
هەڤاڵ عوسمان، تەمەنی 21 ساڵ بوو، وەرزشڤان بوو، یاریزانی لەشجوانی بوو، نیوەڕۆی رۆژی سێشەممە، 22-10-2024 بەمەبەستی ئەنجامدانی نەشتەرگەریی "جیوب" دەچێتە نەخۆشخانەیەکی تایبەت لەگەڵ دوو لە کەسوکاری، ئێوارەی هەمان رۆژ کەسوکارەکەی تەرمەکەی لە نەخۆشخانە وەردەگرنەوە.
11 ساڵە هیچ ناوێکی نوێی خاوەن پێداویستیی تایبەت مووچەی بۆ نەبەستراوە. کۆمەڵەی ئۆتیزمی کوردستان دەڵێت، "دۆخی ئەو خێزانانەی منداڵی ئۆتیزمیان هەیە خراپە و تەنیا 394 منداڵی ئۆتیزم هاوکاریی مانگانە وەردەگرن." وەزارەتی کار پەیامێک بۆ خاوەن پێداویستییە تایبەتەکان دەنێرێت و دەڵێت، ئەگەر بایۆمەتری نەکەن، مووچەکانیان رادەگیرێت
11 ساڵە هیچ ناوێکی نوێی خاوەن پێداویستیی تایبەت مووچەی بۆ نەبەستراوە. کۆمەڵەی ئۆتیزمی کوردستان دەڵێت: "دۆخی ئەو خێزانانەی منداڵی ئۆتیزمیان هەیە خراپە و تەنیا 394 منداڵی ئۆتیزم هاوکاریی مانگانە وەردەگرن". وەزارەتی کار پەیامێک بۆ خاوەن پێداویستییە تایبەتەکان دەنێرێت و دەڵێت، ئەگەر بایۆمەتری نەکەن، مووچەکانیان دەوەستێت.
لە سنووری ناحیەی ئەلقووش، خاشاکی زۆر کەڵەکە بووە و بۆنی ناخۆش و دووکەڵی زۆر لە ناوچەکە بڵاودەکاتەوە. بەڕێوەبەری ناحیەی ئەلقووش دەڵێت، چەندین جار داواکارییان پێشکێشی حکومەتی عێراق کردووە بۆ چارەی کێشەکە، بەڵام"وەڵاممان نادرێتەوە".
خێزانێکی نابیست لە کۆمەڵگەی دۆمیز لە پارێزگای دهۆک لە دۆخێکی سەختدا دەژین. لقی دهۆکی کۆمەڵەی نابیستان دەڵێت، ئەو خێزانە "هەژارترینە."
ماڵباتێکی خەڵکی رۆژئاوای کوردستان 10 ساڵە داوا دەکەن خانوویێکیان لەنێو کەمپی دۆمیز پێبدرێت، تاوەکو ئێستا وەڵامی داواکارییەکەیان نەدراوەتەوە. کۆچ و کۆچبەرانی دهۆک دەڵێت، کێشەی ئەو ماڵباتە چارە دەکەن.
466 ماڵی گوندێکی سنووری هەولێر قوتابخانەیان نییە و نزیکەی 400 قوتابی گوندەکە رۆژانە بە پاس و تاکسی دەچنە گوندەکانی دەوروبەریان. خێرخواز بینایەکی تەواونەکراویان دروستکردووە و بەڕێوەبەری پەروەردەی دەوروبەری هەولێر، دەڵێت بەدواداچوون دەکەن بۆ تەواوکردنی قوتابخانەکە.
مینا و میدیا تالاسیمیایان هەیە و 15 رۆژ جارێک دەبێ ببرێنە سەنتەری ژین و خوێن وەربگرن. ماڵباتی ئەو دوو منداڵە کەمدەرامەتن، باوکیان دەڵێ، چوار کرێی خانوو قەرزارە. بەڕێوەبەری سەنتەری ژینیش دەڵێت، مەترسی لەسەر ژیانی دوو منداڵەکە هەیە.
سێ کەس بە تۆمەتی کوشتنی گەنجێکی خەڵکی ناوچەی خۆشناوەتی لە هەولێر تۆمەتبار دەکرێن، تۆمەتباران جگە لە رەتکردنەوەی تۆمەتەکە، مردنی ئەو گەنجەکە بۆ "خوێنبەربوونی ناوەکی" دەگەڕێننەوە. کەیسەکە ساڵێکە رەوانەی دادگەی تایبەتمەند نەکراوە و لە قۆناخی لێکۆڵینەوە دایە.
داپیرەی منداڵێکی تەمەن سێ ساڵ لە قوشتەپە تۆمەتبار دەکرێت بە ئەشکەنجەدانی نەوەکەی. دەستەی مافی مرۆڤی هەرێمی کوردستان دەڵێت، بەدواداچوون بۆ دۆخی منداڵەکە دەکەن.
لە 2019ـەوە کرێی خوێندنی کەسوکاری زیندانیانی سیاسی لە هەرێمی کوردستان خەرج نەکراوە. سەرۆکی کۆمکاری زیندانییە سیاسییەکان، بەڕێوەبەری بانکە بازرگانییەکان بە هۆکاری سەرەکیی خەرجنەکردنی پارە دادەنێت. وەزارەتی شەهیدان و ئەنفالکراوانی هەرێمی کوردستان کێشەکەی گەیاندووەتە ئەنجوومەنی وەزیران و لە هەوڵی چارەسەر دایە.
خێزانێکی خەڵکی هەولێر بەمەبەستی "چارەسەری پزیشکی" دەچنە ئێران، دوای دەستپێکردنی خۆپێشاندان لەو وڵاتە لە ساڵی 2022، وڵاتینامەی ئەو خێزانە بەسەر دەچێ و ناتوانن بگەڕێنەوە هەرێمی کوردستان. بریکاری وەزارەتی دەرەوەی عێراق دەڵێت، کێشەی ئەو خێزانەیان گەیاندووەتە وەزارەتی دەرەوەی ئێران و "دەیانگەڕێنینەوە".
لاوەند شۆڕش تەمەنی سێ ساڵە، لە نەخۆشخانەی هیوا لە سلێمانی خەوێندراوە و پێویستی بە چاندنی مۆخی ئێسکە و خەرجییەکەی لە توانای ماڵباتەکەی نییە. پزیشکی ئەو منداڵە دەڵێت: "نەخۆشییەکەی زۆر دەگمەنە و ژیانی لە مەترسیدایە".
چوار ئەندامی خێزانێکی پێنج کەسی لە دهۆک نەخۆشی شێرپەنجەیان هەیە و لە دۆخێکی سەختدان. بەپێی راپۆرتی پزیشکی، چارەسەریان لە سەنتەرێکی تایبەتمەند لە دەرەوەی وڵات دەکرێ، ئەوەش لە توانای ئەو خێزانە کەمدەرامەتە دا نییە.
خێزانێکی پێنج کەسیی خەڵکی هەولێر بەمەبەستی چارەسەریی پزیشکی دەچنە ئێران، دوای دەستپێکردنی خۆپێشاندان لەو وڵاتە لە 2022، وڵاتینامەی ئەو خێزانە بەسەر دەچێ و ناتوانن بگەڕێنەوە هەرێمی کوردستان. وەزارەتی دەرەوەی عێراق و نوێنەرایەتیی حکومەتی هەرێمی کوردستان دەڵێن: "بەدواداچوون بۆ کێشەکە دەکەین".
گوندی بەردحوشتر 300 ماڵ تێیدا نیشتەجێن لە سنووری پارێزگای هەولێر، 20 ساڵە چاوەڕێن کۆڵانەکانیان قیرتاو بکرێن. موختاری گوندەکە دەڵێت: "دوو نوسراومان لە پارێزگای هەولێرە و رەزامەندی دابینکردنی بودجەی وەرنەگرتووە".
چوار رۆژە 2000 عومرەکاری کورد لە سعودیە گیریان خواردووە و بەهۆی "نەبوونی فڕۆکەی هێڵی ئاسمانیی عێراقی" ناتوانن بگەڕێنەوە. بەرپرسێکی کۆمەڵەی کۆمپانیاکانی حەج و عومرەی هەرێمی کوردستان دەڵێت، "دەتوانین لە رێگەی وشکانییەوە بیانگەڕێنینەوە". حەج و عومرەی هەرێمی کوردستان کێشەکە بۆ "ناڕێکیی خشتەی گەشت" دەگەڕێنێتەوە و عومرەکاران بۆ سێ رێگە چارە سەرپشک دەکات
چاوان نەجات، تەمەنی نزیکەی دوو ساڵە، جگەری نەخۆشە و پێویستی بە نەشتەرگەریی چاندنی جگەرە، خێزانەکەی توانای دابینکردنی خەرجیی نەشتەرگەرییەکەیان نییە. بە گوتەی پزیشکی چاوان، ژیانی لە مەترسیدایە.
دایکێکی ئێزدی، ماڵباتێکی شنگال بە "رفاندن"ـی چوار منداڵەکەی تۆمەتبار دەکات. ماڵباتە شنگالییەکە تۆمەتەکە رەتدەکەنەوە و دەڵێن، "بە ئارەزووی خۆیان هاتوون و نەڕفێندراون".
300 جووتیار، سایلۆی هەولێر بە دیارنەمانی یەک ملیار دینار تۆمەتبار دەکەن و دەڵێن، "وەک پاداشت لەنێو خۆیان دابەشیان کردووە." سایلۆی هەولێر تۆمەتەکە رەتدەکاتەوە و دەڵێت، "کورتهێنانە". وەزارەتی بازرگانیی عێراق دەڵێت، "زانیارییەکان ورد نین" و لێکۆڵینەوە دەکەن.
کەژاڵ ئیبراهیمی تەمەن 67 ساڵ لەگەڵ کچەکەی، هەفتەیەکە لە پارکێکی گەڕەکی سەروەریی سلێمانی دەمێننەوە. چاودێریی کۆمەڵایەتیی سلێمانی دەڵێت، ئەمشەو جێگەیان بۆ دابین دەکەن.
نوێنەری جووتیارانی پێنجوێن دەڵێ، کێشەمان تەنیا نەبوونی بازاڕە. ئارام عومەر، لە بەرنامەی بەرپرسیاری تۆڕی میدیایی رووداو، گوتی: "ساڵانە بەرهەمی پێنجوێن پێدەگات، حکومەتی عێراق رێگە بۆ بەرهەمی دەرەکی دەکاتەوە. ساڵی رابردوو چوینە بەغدا و داواکارییەکانمان گەیاند. ئەم ساڵ شاندێکی عێراق هاتنە پێنجوێن و شەوێک لە ماڵم مانەوە، بەڵێنیان دا رێگریی بکەن، بەڵام تاوەکو ئەم ساتە رێگریی ناکرێ."
عوزێر حوسێن، تەمەنی 53 ساڵە و 20 ساڵە جووڵەی دەست و قاچی نەماوە، پێشتر شوان بووە. خالیس حوسێن، تەمەنی 38 ساڵە؛ 15 ساڵە جووڵەی دەست و قاچی لەدەستداوە، پێشتر شوان بووە. خەفەت حوسێن، تەمەنی 29 ساڵە؛ 10 ساڵە لە دەست و قاچ کەوتووە، پێشتر قوتابی پۆلی 12ـی ئامادەیی بووە، بەهۆی نەخۆشییەکەیەوە لە خوێندن دابڕاوە.
بەرەڤان حەسەن گەنجێکی تەمەن 22 ساڵە، رووداوێکی هاتووچۆ کاریگەریی لەسەر دڕکەپەتک و بڕبڕەی پشتی کردووە و سێ مانگە لەسەر جێگەیە، پێویستی بە نەشتەرگەرییە و خێزانەکەی کەمدەرامەتن.
شاد مەسعود، تەمەنی تەنیا دوو مانگە، جگەری لەکارکەوتووە و پێویستی بە نەشتەرگەریی چاندنی جگەرە؛ خێزانەکەی کەمدەرامەتن و توانای خەرجیی نەشتەرگەرییەکەیان نییە. بە گوتەی پزیشکەکەی، ژیانی شاد لە مەترسیدایە و تێچووی نەشتەرگەرییەکەشی 50 هەزار دۆلارە
یارییە ئەلیکترۆنییەکان رۆژانە پارەیەکی "زۆر" لە بازاڕەکانی هەرێمی کوردستان دەکێشنەوە. گەیمەرێک دەڵێ، 15 هەزار دۆلارم لە یاریی پەبجی خەرجکردووە. سەرۆکی یەکێتیی عێراقی بۆ یارییە ئەلیکترۆنییەکان بابەتەکە بۆ "حەز و خۆشگوزەرانی" دەگەڕێنێتەوە.
کرێنشینێک لە هەولێر چوار کرێی خانوو قەرزارە، خاوەن خانوو قوفڵی لە دەرگە داوە و کەلوپەکانی بە بارمتە گرتووە. کۆمەڵەی داکۆکی لە مافی کرێنشین دەڵێت، هیچ یاسایەک رێگە بە قوفڵکردنی دەرگەی ماڵی کرێنشین نادات. تۆڕی پاراستنی کۆمەڵایەتیی هەولێر بەڵێنی چارەسەرکردنی کێشەی کرێنشینەکە دەدات.
رازیە لەبەردەم دووکانەکانی بازاڕی دهۆک دەخوات و دەخەوێت. مەناف عەبدولواحید، دووکاندارێکی بازاڕەکە، لە بەرنامەی بەرپرسیاری تۆڕی میدیایی رووداو گوتی: "بەیانیان دەچینە دووکان لەوێیە، شەو دەڕۆین هەر لەوێیە. کەس ناتوانێ قسەی لەگەڵ بکات قسەی نەشیاو دەڵێت."
هەزار پارچە زەویی کارت لە 2009 و 2010 وەک قەرەبووی زەویی کشتوکاڵی دابەشکران کە لە 2018ـەوە تاپۆکردنیان راگیراوە. کشتوکاڵی هەولێر دەڵێت: "بە کەمتر لە مانگێک، کێشەکە چارەسەر دەبێت."
بەشێک لە هاونیشتمانییان لە گەڕەکەکانی 32ـی پارک، دارەتووی نوێ و بەحرکە لە هەولێر کێشەی کەمئاوییان هەیە. هاونیشتمانییەک لە بەحرکە دەڵێت، "زستان و هاوین ئاو دەکڕین". بەڕێوەبەرایەتیی ئاوی هەولێریش پلانی بۆ چارەسەرکردنی گرفتەکە هەیە.
محەممەد رەشید باوکی چوار منداڵە، دوو ساڵە گورچیلەکانی نەخۆشن و ئێستا "گەیشتووەتە دوا قۆناخ"، پێویستی بە نەشتەرگەریی چاندنی گورچیلەیە، کەمدەرامەتە و توانای نەشتەرگەرییەکەی نییە. پزیشکەکەی دەڵێت، "مەترسی لەسەر ژیانی هەیە".
هاونیشتمانییەکی خەڵکی برادۆست لە سنووری ئەرمینیا-ئێران چوار رۆژە بەهۆی "بوونی وێنەیەکی ئاڵای کوردستان لەسەر تیشێرتێک" دەستبەسەرە. لیژنەی پەیوەندییەکانی دەرەوەی پەرلەمانی عێراق هۆکارەکەی بۆ بوونی"دەرمان" لەلایەن ئەو هاونیشتمانییە دەگەڕێنێتەوە. کۆنسووڵخانەی ئەرمینیا لە هەولێر دەڵێت، لێکۆڵینەوە لە بابەتەکە دەکەین.
رۆژی پێنجشەممەی رابردوو ماڵی پەنابەرێک لە هەولێر ئاگری گرت و سووتا و دەڵێت، 12 هەزار دۆلاری لە رووداوەکەدا سووتاوە. خاوەن خانووش "ناچار"ـی کردووە خانووەکە نۆژەن بکاتەوە. کۆمەڵەی کرێنیشینان پشتیوانی خۆی بۆ کرێچییەکە دەردەبڕێ.
دواڕۆژ خالید، گورچیلەیەکی لەکارکەوتووی بۆ دەرهێنراوە و گورچیلەکەی دیکەشی"بەتەواوی" لەکارکەوتووە، خێزانەکەی کەمدەرامەتن و توانای نەشتەرگەرییەکەیان نییە. پزیشکەکەی دەڵێت، "ژیانی لە مەترسیدایە".
لە سنووری نێوان باشوور و رۆژهەڵاتی کوردستان کۆڵبەرێک بە تەقەی هێزی پاسەوانی سنوور کوژرا. پاسەوانی سنوور هۆکارەکەی بۆ "بڕینی سنوور بەشێوەی نایاسایی" دەگەڕێنێتەوە. کەسوکاری کۆڵبەرەکە رەتیدەکەنەوە کاری نایاسایی کردبێ، رێگەشیان نەدا شاندێکی ئەو هێزە بەشداری پرسەکەی بکەن.
کچێکی تەمەن 38 ساڵ لە کۆیە نەخۆشی دەروونی هەیە و هیچ نەخۆشخانەیەک ئامادە نییە، چارەسەری پێویستی بۆ بکات بە بیانووی "خۆ پاکڕانەگرتن". تۆڕی پاراستنی کۆمەڵاتیی هەولێر بەهاوبەشی پارێزگاری هەولێر، یارمەتی دارایی و تەندروستی پێشکێشی نەمام و ماڵباتەکەی دەکەن.
دوو خوشک و دوو برا لە کەمپی دۆمیز جووڵەی دەست و قاچیان نییە و لە دۆخێکی سەختدا دەژین. بە گوتەی پزیشکێک، چارەسەریان لە سەنتەرێکی پێشکەوتوو لە ئەورووپا دەکرێ، بەڵام تێچووی چارەسەرەکە لە توانای ئەو خێزانە پەنابەرە بەدەرە.
محەممەد بێکەس، ژیانی هاوژینی پێکهێناوە، بەڵام هیچ بەڵگەنامەیەکی کەسی نییە. لە دادگەی بەرایی پشدەر داواکاریی خۆتۆمارکردنی پێشکێشکردووە و بەهۆی "کەمدەرامەتی"ـیەوە بەدواداچوونی بۆ کەیسەکەی نەکردووە. رەگەزنامە و شارستانیی سلێمانی دەڵێت: "هاوکاریی یاسایی پێشکێشی محەممەد دەکەین".
کارگوزارانی سنووری نەخۆشخانەکانی گەرمیان بەهۆی "پاشەکەوتکردنی 100 هەزار دینار" لە مووچەکانیان، لە گردبوونەوەیەکدا داوای پێدانی مووچەی تەواوەتی دەکەن. کۆمپانیای پاککەرەوە هۆکارەکەی بۆ خەرجنەکردنی شایستەی مانگانەیان دەگەڕێنێتەوە. سەندیکای کرێکارانی گەرمیان هۆشداری بە کۆمپانیا دەدات و دەڵێت: "مووچەیان چاک نەکەن پەنا بۆ دادگەی کار دەبەین".
125 تووشبووی تالاسیمیا لە سنووری راپەڕین لە چەند ژوورێکی نەخۆشخانەی رانیە چارەسەر وەردەگرن و داوای سەنتەرێکی تایبەت دەکەن. تەندروستیی راپەڕینیش ئاشکرای دەکات، "لە داهاتوویەکی نزیکدا" بینای سەنتەرێکی نوێی تایبەت بە تالاسیمیا دروستدەکرێت.
بەشێکی بەڵێندەرانی سلێمانی بەهۆی "خەرجنەکردنی چەکی بانکی" گردبوونەوە. یەکێتیی بەڵێندەران دەڵێت، 1000 پڕۆژە لە سنوورەکە وەستاون.
لە سنووری دهۆک 1200 موەلیدەی ئەهلی هەن و زۆربەیان "کاتم نەکراون" و دووکەڵیان هەڕەشە لە ژینگەی شارەکە دەکەن. فەرمانگەی ژینگەی دهۆک هەڵگرتنی تەواوەتی موەلیدەکان بە تەنیا چارەسەر دەزانێ. ئەنجوومەنی باڵای دەستەی ژینگە هۆکارەکەی بۆ "نەبوونی رێکار" بەرامبەر موەلیدەکان دەگەڕێنێتەوە.
یامین مەحموود، بە کۆمەڵێک شوێنەواری سووتان و برین لە شەقامێکی سلێمانی دۆزراوەتەوە. پۆلیس دەڵێ 'چاوەڕێی راپۆرتی پزیشکین بۆ زانینی هۆکاری شوێنەوارەکانی لەشی.' دوای تێپەڕبوونی مانگێک و بڵاوکردنەوەی بانگەواز لەلایەن چاودێریی کۆمەڵایەتیی سلێمانی، باوکی یامین چووەتە لای پۆلیس و کوڕەکەی دیکەشی رادەستی ماڵی منداڵانی سلێمانی کرد.
منداڵێکی تەمەن حەوت ساڵ لە زاخۆ، گرێ لە مێشکی دروست بووە و پێویستی بە چارەسەرە، بەڵام خێزانەکەی توانای دابینکردنی پارەی نەشتەرگەرییەکەیان نییە و بەو هۆیەوە، مەترسی لەسەر ژیانی هەیە.
ئاگرەکەی شاخی گۆیژەی سلێمانی دوای سێ کاژێر و سووتانی زیاتر لە 200 دۆنم دارستان و پاوان، کۆنتڕۆڵکرا. پۆلیس دوو کەس وەک "گومانلێکراو" بە هۆکاری ئاگرەکە دەزانێ. سەرپەرشتیاری شاخی گۆیژە رەتیدەکاتەوە "دەستی ئەنقەست" لە رووداوەکەدا هەبێت.
ژنێک دوای 19 ساڵ بەیەکەوە بوون لەگەڵ هاوژینەکەی، پێنج سکاڵای لەسەر تۆماردەکات. یەکێک لە سکاڵاکان هێنانی ژنی دووەمە "بێ رەزامەندی" ئەو. سکاڵالێکراو لە رێگەی پارێزەرەکەیەوە، سەرجەم تۆمەتەکان رەتدەکاتەوە و چاوەڕێی بڕیاری دادگەن بۆ یەکلاییکردنەوەی کەیسەکان.
هندا عوزێر، لە تەمەنی سێ مانگییەوە تووشی تالاسیمیای جۆری "کوبرا" بووە و 15 رۆژێک جارێک لە کەمپی روانگەوە دەبرێتە سەنتەری ژین و خوێن لە جەستەی دەکرێت. بە گوتەی بەڕێوەبەری سەنتەرەکە، چارەسەری هندا لە هەرێمی کوردستان نییە و نەشتەرگەرییەکەی لە دەرەوەی وڵات "40 هەزار دۆلار"ـی پێویستە.
منداڵێکی تەمەن یەک رۆژ لە گەڕەکی خواکورکی زاخۆ فڕێدەدرێ، لەلایەن دانیشتوویەکی ئەو گەڕەکەوە دەبینرێت و دەبرێتە نەخۆشخانەی منداڵان لە زاخۆ. تەندروستیی زاخۆش دەڵێت "پشکنین بۆ منداڵەکە کراوە و چاوەڕێی بڕیاری دادگەین."
ژمارەیەک پەناخوازی کورد لە سوێد دەڵێن، لەلایەن حکومەتی ئەو وڵاتەوە دەستبەسەرکراون. چەند پەناخوازێک بە نهێنی پەیوەندییان بە رووداوەوە کرد و داوای بە هاناوەچوون دەکەن.
شارەوانیی سلێمانی داوا لە فرۆشیارانی مەیدانی ئاژەڵفرۆشان دەکات مەیدانەکە چۆڵ بکەن و شوێنەکە بە "زێدەڕۆ" ناودەبات. ئاژەڵفرۆشانیش ناڕازین لە بڕیارەکە و دەڵێن: "نرخی زەوی لە مەیدانی نوێی ئاژەڵان بەرزە و شوێنی ئێستامان چۆڵناکەین."
هێزێکی ئەمنی چووە سەر پێشانگەکانی ئۆتۆمبێل لە کەرکووک و چوار پێشانگەیان رووخاند. خاوەن پێشانگەکان دەڵێن، هێزەکە مۆڵەتی 24 کاژێریان بۆ داناون. شارەوانیی شارەکەش دەڵێ "هیچ هێزێک ناتوانێ پێشانگەکانی ئۆتۆمبێل بڕووخێنێ."
خاشاکێکی زۆر لەنزیک شیلادزێ لە پارێزگای دهۆک کەڵەکە بووە و دانیشتووانەکەی هەراسان کردووە
سێ رۆژە لە کۆیە رێگە بەڕووی شۆفێرانی بارهەڵگر داخراوە. دانیشتووانی کۆیە بەربەستیان لەسەر رێگەکە داناوە و رێگەنادەن هیچ بارهەڵگرێک بە شارەکەیان تێپەرێت. قایمقامی کۆیە دووسایدکردنی رێگەی کۆیە - هەولێر بە چارەسەری کێشەکە دەزانێت.
وەزارەتی کار و کاروباری کۆمەڵایەتی دەڵێت، هەر کرێکارێک دەستەبەر کرابێت خانەنشینی دەیگرێتەوە، بەپێی یاساش خاوەنکار ناچارە کرێکارەکانی دەستەبەربکات. بە گوتەی سەندیکای کرێکارانیش "کێشەی جێبەجێنەکردنی یاسا هەیە."
لە ماوەی 41 رۆژدا بۆ دووەمجار بازاڕی لەنگەی هەولێر ئاگری گرت. بەشێکی دووکاندارانی بازاڕی لەنگە دەڵێن، ئاگرەکە لە سێ شوێنی بازاڕەکە و بە "ئەنقەست" کراوەتەوە. ئەنجوومەنێکی بازاڕەکەش لە کارنەکردنی کامێرای چاودێریی بازاڕەکە لە ساتی ئاگرکەوتنەوە بە گومانە.
دادگە رایگەیاند، بەگوێرەی پشکنینی DNA، هاوڕێ ئەنوەر ناسراو بە کوردەوان هەڵەبجەیی "کوڕی مەحموود هەڵەبجەیی نییە، ئەویش کە پێیوایە پشکنینەکانی گۆڕدراون، دەڵێ "خۆم بە کوڕی مەحموود فەتاح نازانم.''
خەندەقێک بە قووڵی 10 مەتر و پانی نزیکەی سێ مەتر، کارەبا، رێگە و ئاوی لە چوار ماڵی دارەتووی نوێ بڕیوە. دانیشتوویەکی ئەو گەڕەکە دەڵێت، بەهۆی خەندەقەکەوە منداڵەکانمان ناچنە قوتابخانە و دوو ماڵ چۆڵیان کردووە. بەڕێوەبەری ناحیەی دارەتووش دەڵێت، لە بەیانییەوە کێشەی ئەو چوار ماڵە چارەسەر دەکەن.
خێزانێک لە دهۆک بەمەبەستی چوون بۆ ئەوروپا خانووەکەیان بە تەواوی کەلوپەلی نێوماڵ دەفرۆشن و پارەکە رادەستی دوو کەس دەکەن کە یەکێکیان پارێزەرە. دڵخواز شەوکەوت کە هاوژینەکەی نەخۆشی دەروونی هەیە و دایکی چوار منداڵە، دەڵێت: سکاڵام لەسەر پارێزەرەکە تۆمارکردووە. سەندیکای پارێزەرانیش دەڵێت، ئەگەر تۆمەتەکە لەسەر پارێزەرەکە ساخبێتەوە، ئەوا بە تەواوی لە کاری پارێزەری دووردەخرێتەوە.
چوار هاووڵاتیی سوودانی لە ساڵی 2013 بەمەبەستی کارکردن لە پڕۆژەیەکی نیشتەجێبوون لە بەغداوە روویان لە هەرێمی کوردستان کردووە، دوای وەستانی پڕۆژەکە، بێکار ماونەتەوە و ناشتوانن بگەڕێنەوە وڵاتەکەیان. کۆنسوڵی سوودان لە عێراق دەڵێت، بۆ چارەسەریی کێشەکەیان لەگەڵ بەرپرسانی هەرێمی کوردستان لەسەر هێڵن، بۆ مانەوەشیان هەموو ئاسانکارییەکیان بۆ کراوە.
لە خۆپیشاندانەکانی رۆژی شەممەی رابردوو، چوار هاونیشتمانیی کورد گیانیان لەدەستدا و 15ـی دیکەش بریندار بوون. کەسوکاری قوربانییان داوا دەکەن خوێنی رۆڵەکانیان 'بەفیڕۆ' نەڕوات.
پڕۆژەی زارینا ساڵی 2014 لەلایەن وەبەرهێنەرێکەوە دەست بە دروستکردنی کرا و لە 2020 لەلایەن دوو وەبەرهێنەری دیکەوە کڕدرا. تاوەکو ئێستا لە کۆی 100 شوقەی پڕۆژەکە، زیاتر لە 150 خاوەنیان هەیە. قایمقامی شەقڵاوە دەڵێت، کارکردن لە پڕۆژەکە راگیراوە و لیژنەیەکی تایبەت بە دەرخستنی راستییەکان پێکهێندراوە
وێنەی ئاسایی هەر کەسێک کە لە پلاتفۆرمە دیجیتاڵییەکان و ئەکاونتە کەسییەکان بڵاودەکرێنەوە، لەلایەن گرووپێکەوە لە رێگەی پرۆگرامی تایبەتەوە دەستکاری دەکرێن و رووت دەکرێنەوە، دواتر لە تێلیگرام و تیکتۆک بڵاودەکرێنەوە، تایبەت لە سنووری پارێزگای دهۆک و شنگال.
باوکی سۆلاڤ دەڵێت، "بە عەرەبانە کچەکەم دەبەین بۆ قوتابخانە. بێزار بووە و پێمان دەڵێت، 'ئیدی ناخوێنم.' من و دایکی سۆلاڤ نەخۆشین و هاتووچۆپێکردنی قورسە. من تەنیا دەتوانم بژێوی خێزانەکەم دابین بکەم. هانام بۆ چەندین خێرخواز بردووە دەڵێن: بڕۆ با حیزبەکەت بۆت بکات. یان دەڵێن: با باوکی بمرێت ئینجا بۆی دەکەین.
نوور عەباس بە "ماددەیەکی نزیک لە تێزاب" سووتاوە و رێژەی سووتاوییەکەی 36٪ـە. دکتۆر ئازاد عومەر، پسپۆڕی نەشتەرگەریی جوانکاریی و رێککاری، دەڵێت، ناتوانین بڵێین سووتێنراوە یان خۆی وای لەخۆیکردووە."سەرەتا کە گەیێندرایە نەخۆشخانە تەندروستیی ناجێگیربوو، ئێستا باشترە".
باڵیۆزی عێراق لە سعودیە دەشڵێت: کوڕی فەریق داوایکردووە لەسەر بەرپرسیارێتی خۆی بگەرێنەوە بۆ کوردستان، پێشتریش بۆیە رێگە نەدراوە بگوازرێتەوە چونکە پزیشک گوتوویانە کاریگەریی لەسەر تەندروستیی دەبێت.
ژنە پارێزەرێک بە بردنی زیاتر لە ملیۆنێک دۆلاری خەڵک تۆمەتبار کراوە و دیارنەماوە. بەشێک لەوانەی پارەیان لای پارێزەرەکەیە دەڵێن، لەلایەن پارێزەرەکەوە بەڵگەنامەی ساختەیان پێدراوە بۆ پێدانی زەوی لە کەرتی 5ی گەزنە لە سنووری عەنکاوە. تاپۆی عەنکاوە دەڵێت، کەرتی 5ی گەزنە هەر نییە. سەندیکای پارێزەرانی کوردستانیش لە ناسنامەی پارێزەرایەتی تۆمەتبارەکە دەکۆڵێتەوە
گەڕەکی بەختیاری لە سۆران لە 41 خانوو پێکدێت و لەسەر دیواری خانووەکان هۆشداریی چۆڵکردن و تێکدانیان نووسراوە، بەهۆی ئەوەی دەکەونە بەر پڕۆژەی شەقامی 40 مەتریی سۆران. دانیشتوویەکی ئەو گەڕەکە دەڵێت، قەرەبووەکە کەمە و ناتوانن خانووی پێ دروستبکەنەوە. ئەندازەی رێگەوبانی سۆران بەپێی کەرەستەی سەر زەوییەکە خەمڵاندنی بۆ خانووە زێدەڕۆکان کردووە.
