چین و ئەفریقا 70 ساڵە پەیوەندیی دیپلۆماسیی پتەویان هەیە، جگە لەوەی چین پێویستی بە هێزی مرۆیی و سەرچاوە و کانزای ئەفریقا هەیە، ئەفریقاش پێویستی بە چینە بۆ گەشەسەندن و ژێرخانی ئابووریی پێشکەوتوو.
لە گەورەترین دیواری جیهانەوە بۆ گەورەترین پشتێنەی سەوزایی؛ پلانی درێژخایەنی دەوڵەتی چین بۆ بەرەنگاربوونەوەی بەبیابانبوون جگە لە دیوارێکی بە ملیار داری لە سنوورەکانی باکوور، سەوزبوونی شارەکان و دارستانە دەستکردەکانی نێو شارەکانیشی لێکەوتووەتەوە.
گوتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی چین لەبارەی کوژرانی ئیسماعیل هەنییە رایگەیاند، بە تووندی سەرکۆنەی دەکەن و "زۆریش نیگەرانین لەوەی کە ئەم رووداوە رەنگە ببێتە هۆی ناسەقامگیریی زیاتر لە ناوچەکەدا."
وەزارەتی دەرەوەی چین لەبارەی راگرتنی مامەڵە بە دراوەکەیەوە، بە رووداوی گوت "ئاگاداری ئەو دۆخە نین."
شاری ئانهوی لە پلەی دەیەم دێت بۆ بەرزی ئابووری و لە پێشانگەکانی چین لە تەکنەلۆجیا و ژیریی دەستکرد و وزەی خاوێن کە داهاتی پاری 4.7 ترلیۆن یوان بوو.
چین لەبەرامبەر کڕینی نەوت لە عێراق قوتابخانە دروستدەکات، باڵیۆزی عێراق لە چین دەڵێ "دروستکردنی قوتابخانە بەشێکە لەو رێککەوتنەی کراوە کە لە کۆتاییدا دەگاتە هەشت هەزار قوتابخانە لە هەموو پارێزگاکانی عێراق بە هەرێمی کوردستانیشەوە."
لە چین بە یاسا دەبێ هەمیشە یەکێک لە سەمیانەکانی قوتابیی بنەڕەتی یاوەرییان بکەن و نابێ بەتەنیا هاتووچۆ بکەن. ئەوەش لەبەر سەلامەتی، ئاسایشی و تەندورستیی قوتابییەکان.
لین جیان: "عێراق و ئێران دوو وڵاتی گرنگی رۆژهەڵاتی نێوەڕاستن. چین پێشوازی لە وڵاتانی ناوچەکە دەکات لەوانەش عێراق و ئێران بۆ پەرەپێدانی پەیوەندیی دۆستانە، بەرەوپێشبردنی ئاسایش و سەقامگیری و گەشەپێدانی ناوچەکە بە هاوبەشی."
شوورەی چین دیارترینی ئەو شوێنانەیە کە گەشتیاران سەردانی دەکەن؛ لە سەردەمی فەرمانڕەوای قین لە 220 پێش زایین دەست بە دروستکردنی کراوە و لە سەردەمی فەرمانڕەوای مینگ لە ساڵی 1644 تەواو بووە، کە لە دەریای بەهای لە رۆژهەڵات تا بیابانەکانی گوبی لە رۆژئاوا هەڵکەوتووە.
لین جیان، گوتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی چین بە تۆڕی میدیایی رووداوی راگەیاند وڵاتەکەی نیگەرانی خۆی لە هێرشی سەر کێڵگە نەوتی و گازییەکانی هەرێمی کوردستانی عێراق دەردەبڕێت.
لە چین لە بینا کۆن و نوێیەکانی بەدەگمەن باڵکۆن دەبینرێت، ئەگەر هەشبێت بە ئاسن و شووشە داخراون، ئەمەش لەکاتێکدایە 90٪ـی چینییەکان لە شووقەی زۆر بچوکدا دەژین.
وەزارەتی دەرەوەی چین ئیدانەی هێرشی سەر کۆنسوڵخانەی ئێران لە سووریا دەکات
لە پەکین، گوڵ و خونچەی دار پشکووتن و شار بە رەنگی سرووشت رازاوەتەوە. شێ چاو، خوشکە وێنەگرەکەی هێناوە تاوەکو وێنەی یادگاریی بۆ لەنێو گوڵەکان بگرێ.
مانگی رەمەزان لە نێو موسڵمانانی چین بەرز رادەگیرێت و رووژووانان بۆ دابینکردنی پێداویستیی رەمەزان سەردانی ئەو شوێنانە دەکەن کە خواردن و کەرستەی حەڵاڵی خواردن دەفرۆشن، گرنگی بە پەرستشەکان دەدەن و بۆ تەراویح روو لە مزگەوتەکان دەکەن.
وەزارەتی دەرەوەی چین دەڵێت، وڵاتەکەیان ئامادەیە لەگەڵ عێراق کاربکات بۆ بەرەوپێشبردنی ئاسانکاریی بازرگانی و وەبەرهێنان.
لە چینیش وەک زۆربەی شوێنەکانی دیکەی جیهان، ژنان هاوشانی پیاوان کاردەکەن و رۆڵی بەرچاویان لە گەشەسەندنی وڵاتەکەیاندا هەیە.
گوند لانکەی شارستانیەت و سەرچاوەی دەستی کار و بەرهەمە، بەڵام چڕبوونەوەی تەکنەلۆژیا و پێشکەوتن و داهات لە شارە گەورەکان وایکردووە کە لە وڵاتێکی وەکو چین کە نزیکەی یەک ملیۆن گوندی هەیە، رۆژ لەدوای رۆژ ژمارەی دانیشتووانیان کەمتر ببێتەوە و ژمارەی دانیشتووانی هەندێک گوند لە پەنجەی دەستەکان نزیک ببنەوە
کتێبخانەی نشتیمانیی چین 41 ملیۆن پەرتووک، نووسراو و بەڵگەنامە بە 123 زمانی دنیا لەخۆدەگرێت. من لێرە گەڕانم بۆ وشەی کورد یان کوردستان و مێژووی کورد ئەنجامدا، بە زمانی چینی زیاتر لە 100 پەرتووکیان لەبارەوە هەبوون. هەروەها بە زمانی ئینگلیزی زیاتر لە 60 پەرتووک لەبارەی کورد و مێژووی کورد و سیاسەتی کورد لەم کتێبخانە زەبەلاحە چینییەدا بەردەستن.
لە چین پلەکانی گەرما شەش پلە لەژێر سفرەوەن، بەشێک لە هاووڵاتییان لە رووبارەکاندا مەلەدەکەن، یەکێک لە مەلەوانەکان دەڵێت، لە کاتی جەنگیشدا لە مەلەکردن و وەرزش دانەبڕاوە.
زەینەب جەبار، وانەیەک لەبارەی کوردستان لە باشترین زانکۆی ئاسیا بۆ هاوپۆلەکانی دەڵێتەوە. ئەو لە بەشی سیاسەتی گشتی و کارگێڕی خوێندکاری ماستەرە، تاکە کچی کوردە لە زانکۆکەی، زانکۆی چینگوا، کە بە هارڤەردەکەی چین دەناسرێت.
گوتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی چین رایدەگەێنێت، چین هەمیشە بانگەشە بۆ رێزگرتن و پاراستنی سەروەری و سەربەخۆیی و یەکپارچەیی خاکی عێراق دەکات و داوا لەلایەنەکان دەکات دانبەخۆیاندا بگرن لە گرتنەبەری هەر کارێک کە گرژییەکان زیاتر بکات.
تەکنەلۆژیا لە چین بەجۆرێک پێشکەوتووە، کە ئێستا بە تەنیا سکانکردنی رووخسار و نێودەستیان، هاووڵاتییان دەتوانن هەم کاڵا و شتوومەک بکڕن هەروەها هەر هێڵێکی هاتووچۆش بەکاربهێنن، ئەو جۆرە سکانکردنە لەبری بەکارهێنانی کارتی هەژماری بانکی بەکاردێت.
گوتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی چین لە لێدوانێکیدا بۆ تۆڕی میدیایی رووداو گوتی، " لە نزیکەوە بەدواداچوون بۆ دۆخی عێراق دەکەین و ئامادەین هاوئاهەنگییەکانمان لەگەڵ عێراق بەهێز بکەین."
گەورەترین پارکی گەشتیاریی بەفر و سەهۆڵ لە جیهاندا لە شاری هاربینی رۆژهەڵاتی چینە، شارەکە نازناوی پایتەختی بەفرینی لێنراوە. پلەی گەرما تێیدا دەگاتە 27 پلەی ژێر سفری سیلیزی.
شاری هاربین لە هەرێمی هیلۆنگژیانگی رۆژهەڵاتی چین، سەدان شوێنی گەشتیاری هەیە و یەکێک لەو شوێنانە، گەورەترین پارکی سەهۆڵبەندانە کە ساڵانە دوو ملیۆن گەشتیار سەردانی دەکەن.
بەهۆی سەرما و سۆڵەی پەکینەوە، شارەوانیی شارەکە ناوەندەکانی خوێندنی بۆ کاتێکی نادیار داخستووە، لەبری ئەوە قوتابییان بەناچاری لەماڵەوە دەخوێنن.
گوانژۆ یەکێکە لە چوار گەورەترین شارەکانی چین، دەکەوێتە سەر رووباری مرواری، دانیشتووانی ئەو شارە بە دیالێکتی کانتۆنیز قسە دەکەن، کە دووەم گەورەترین دیالێکتە لەو وڵاتە لەدوای دیالێکتی ماندەرین.
لە دووەم پڕ دانیشتووترین وڵاتی جیهان، سەرقاڵیی ژیان، پێکهێنانی ژیانی هاوژینی لەبیر بەشێک لە گەنجان بردووەتەوە. کێشەیەک بەهۆیەوە لە شارە گەورەکانی وەک بەیجینگ، شەنگەهای، گوانگژۆ و چێنگدو بازاڕی هاوژینی پێکهێنراوە کە بە "ماریج مارکێت" ناسراوە.
وەزارەتی دەرەوەی چین دەڵێت وڵاتەکە بەشێوەیەکی چالاکانە بەشداریی لە بونیادنانەوەی ئابووریی عێراقدا کردووە و ئامادەن بۆ هاوئاهەنگی و کاری هاوبەشی زیاتر لەگەڵ لایەنی عێراقی.
بە بەشداریی نوێنەرانی 80 وڵات، یەکەمین کۆنفرانسی پشتێن و رێگە لەسەر ئاڵوگۆڕی زانست و تەکنەلۆژیا لە شاری چۆنگچینی چین بەڕێوە دەچێت؛ کۆنفرانسێک کە بەلای بەشداربووانەوە نموونەییە
بەندەری یانتیان (Yantian Port) لە چین، دەکەوێتە هەرێمی گوانگدۆنگ لە باشووری وڵاتەکە. چوارەم گەورەترین و پڕجووڵەترین بەندەری جیهانە.
چین خاونی 40 هەزار کیلۆمەتر رێگەی ئاسنینی خێرایە کە نیوەی هێڵی شەمەندەفەری خێرای جیهانە. 80٪ـی شارەکانی چین بە هێڵی شەمەندەفەری خێرا بەستراونەتەوە. شەمەندەفەری خێرای فۆکسینگ لە ساڵی 2017 کەوتەکار کە خێراییەکەی تاوەکو 350 کیلۆمەتر لە کاژێرێکدا دەبێت.
شاری شەنگهای، کە بە شاری زیندووی چین ناودەبرێت، شارێکی سەرنجڕاکێشە و چەندین دیمەنی باڵکێشی تێدایە، ئەمەش وایکردووە گەشتیارێکی زۆر رووی تێبکەن.
سێیەمین "کۆڕبەندی پشتێن و رێگە" بە سەرۆکایەتیی شی جینپینگ، سەرۆکی چین بەڕێوەچوو، ئەو پڕۆژەیەی بە رێگەی ئاوریشم ناوبانگی دەرکردووە، کە گەورەترین دەستپێشخەریی چینە بۆ ئاڵوگۆڕی بازرگانیی ئەو وڵاتە لەگەڵ تەواوی جیهان
گوتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی چین لەبارەی هێرشەکانی تورکیا بۆ سەر ناوچە جیاوازەکانی رۆژئاوای کوردستان رایگەیاند، چین دژی بەکارهێنانی هێزە لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتیدا، وڵاتەکەیان ئامادەیە لەگەڵ سووریا کاربکات بۆ بەهێزکردنی متمانەی هاوبەش و زیادبوونی هاوئاهەنگی لە بوارە جیاوازەکاندا.
ئەمساڵ فێستیڤاڵی نیوەی پاییز و رۆژی نیشتمانیی چین کەوتنە نێو هەمان هەفتەوە کە بە هەفتەی زێڕین دەناسرێ و چیینیەکان لەم هەفتەی ساڵدا لە پشووی فەرمیدا دەبن، بەهۆی نەمانی رێکارەکانی خۆپاراستن لە کۆرۆناش پێشبینی دەکرێت ژمارەی گەشتیاری نیوخۆیی ئەمساڵ دووهێندەی پار بێت، کە 400 ملیۆن کەس بوو.
لە ساڵێکدا تەنیا یەک هەفتە هەموو هاووڵاتییانی چین پێکەوە پشوو وەردەگرن، بەو هەفتەیە دەگوترێت هەفتەی زێڕین (گۆڵدن ویک) لەو هەفتەیەدا فێستیڤاڵی نیوەی پاییزە و رۆژی نیشتمانیی چین بەڕێوەدەچێت. هەموو چینییەکان دوور لە کارکردن ئاهەنگ دەگێڕن و سەردانی کەسوکاریان دەکەن.
لە زانکۆی چینگهوا کە بە هارڤاردەکەی چین ناسراوە، 75٪ـی خوێندکارانی ئەو زانکۆیە بە بایسکل هاتووچۆ دەکەن، لە کامپەسێکدا کە رووبەرەکەی 395 هێکتارە.
سەرۆکی زانکۆی پەکین بۆ رووداو: لە ساڵی 2030 ئابووریی چین پێش ئابووریی ئەمریکا دەکەوێت
بەرپرسێکی وەزارەتی ژینگە و ئیکۆلۆژیای چین رایدەگەیێنێت، وڵاتەکەیان پلانێکی درێژخایەنی هەیە بۆ کەمکردنەوەی بەکارهێنانی خەڵووز و رێژەی دوانەئۆکسید کاربۆن لە بەرگەهەوادا. دەشڵێت، "زیاتر لە 100 ملیۆن گوندنشین سوودیان لە وزەی خاوێن و وزەی نوێبوەوە بینیوە."
