جەبار یاوەر: عێراق ئاگای لە هێرشەکانی تورکیایە و بۆ بەرژەوەندیی خۆی بێدەنگە

 

 

ئەمڕۆ 7ی تەموزی 2024، جەبار یاوەر، فەریقی یەکەم و شارەزای بواری سەربازی و ئەمنی، لە بووڵتەنی کاژێر 16:00ی رووداو دا، لەبارەی هێرشە بەردەوامەکانی سوپای تورکیا گوتی: "ئەو هێرشانەی سوپای تورکیا بۆ سەر خاکی هەرێمێکی دەستووریی عێراقی فیدراڵە؛ لە دەستووری دەوڵەتی فیدراڵیی عێراق، پاراستنی خاک و ئاسمان بەگشتی کارێکی سیادییە و دەگەڕێتەوە بۆ عێراق".

 

دەشڵێت، "عێراق هەندێجار بەیاننامەیەکی ئاسایی دەرکردووە. لەکاتێکدا رۆژانە هەموو زانیارییەکان بە برووسکە بۆ هێزەکانی عێراق دەنێردرێت، بەڵام بێدەنگن و ئەوەیش نیشانەی ئەوەیە کە ئەوان پێی رازین".

 

لە ساڵی 1991 تاوەکو 2024 بەهۆی بۆردوومان و هێرشەکانی سوپای تورکیاوە 702 کەس گیانیان لەدەستداوە. لە پارێزگەی دهۆک 306 کەس گیانیان لەدەستداوە؛ لە قەزای ئامێدی 148 کەس گیانیان لەدەستداوە. 

 

 

ئەو شارەزایەی بواری سەربازی و ئەمنی روونیکردەوە: "ساڵانی رابردوو، لە سەردەمی رژێمی بەعسدا رێککەوتن لەگەڵ دەوڵەت دەکرا بۆ ئەوەی سوپای تورکیا 15 کیلۆمەتر بێتە نێو خاکی عێراق، بەڵام دوای تەواوبوونی ئۆپەراسیۆنەکە، دەستبەجێ دەکشایەوە. لە ساڵی 1997 دوای رێککەوتن؛ هەندێ بنکەی PMF لە هەندێ ناوچە مانەوە بۆ پاراستنی رێگەی ئابووری. بەڵام لە ساڵی 2019 لە دوای ئۆپەراسیۆنەکانی چنگ و قوفڵ، دوای ساڵی 2021 کە ئۆپەراسیۆن دەکەن، هێزەکان دەمێننەوە. بەپێی نەخشەی وەزارەتی بەرگریی تورکیا، 80 بنکە و سەربازگەی لە خاکی هەرێمی کوردستاندا هەن. بە قووڵایی 40 کیلۆمەتر هاتوونەتە ژوورەوە. مەترسییەکەیش ئەوەیە کە دوای ئۆپەراسیۆنەکان ناگەڕێنەوە تورکیا. هاوکات پێشێلکردنی سنووری خاکی هەرێمی کوردستان، پێشێلکردنی سەروەریی خاکی عێراقە".

 

لە سەرەتای شەش مانگی ئەم ساڵدا، تورکیا 1076 هێرش و بۆردوومانی کردووەتە سەر خاکی هەرێمی کوردستان؛ بەهۆی ئەو هێرشانەوە یەک کەس بریندار بووە و 8 کەس گیانیان لەدەستداوە. 326 هێرش لە سەرەتای ساڵەوە کراون تاوەکو 1ی 6ی 2024. بەڵام تەنیا لە 15ی 6ی 2024ـەوە، 238 هێرش و بۆردوومان بۆ سەر خاکی هەرێمی کوردستان کراون.

 

جەبار یاوەر لەبارەی مانەوەی سوپای تورکیا لەنێو خاکی هەرێمی کوردستان و عێراق ئاماژەی بەوەدا: "لەمەوبەر رێککەوتن لەنێوان تورکیا و عێراقدا کراوە، بەڵام ئێستا بە دانپێدانانی بەرپرسە باڵاکانی عێراق کە دەڵێن هیچ رێککەوتنێک لەنێوان ئەوان و تورکیادا نییە. پێشتر بە رێککەوتن 15 کیلۆمەتر دەهاتنە ژوورەوە، ئێستا لە هەندێ ناوچەی شنگال و کفری ئامانج دەپێکن کە 300 کیلۆمەتر لە خاکی تورکیاوە دوورە. هاوکات لە سنووری پێنجوێن و کەرکووک و ماوەتیش ئامانجیان پێکاوە. ئەمانەیش هەمان شێوە پێشێلکردنە، چونکە ئاسمان و ئەرز جیاوازییان نییە؛ خاک و ئاسمانی عێراقە".

 

بەهۆی ئەو بۆردوومان و هێرشانەوە، زیاتر لە 20 هەزار دۆنم زەویی کشتوکاڵی و دارستانی ئەو ناوچەیە سووتاون، بەتایبەتی لە گوندەکانی، گوهەرزێ، بەلاڤە، بەرچێ، سەرگەلێ، کانێ و ئاشکێ دێرێ لە قەزای ئامێدی. سەرباری ئەوە، نزیکەی 55٪ـی دارستان و رەز و باخی هاونیشتمانیانی گوندی سەرگەلێ بەهۆی هێرشەکانی تورکیاوە سووتاون. 

 

لەبارەی بێدەنگی عێراقەوە بەرامبەر بە هێرشەکانی سوپای تورکیا بۆ سەر خاکی هەرێمی کوردستان، جەبار یاوەر گوتی: "بێدەنگی عێراق بەهۆی ئەو کارتانەوەیە کە تورکیا بەدەستیەوەن، لەوانە کارتی ئاو. عێراق کێشەی ئاوی هەیە، بەرەو بیابانبوون دەڕوا. هاوکات هەناردەی نەوتی عێراق بۆ بەندەرەکانی جیهان لە رێگەی تورکیاوەیە. ئەو رێگە ئاوریشمییەی کە لە بەسرەوە دەگاتە تورکیا و دەبێ تورکیا تێیدا بەشدار بێت. لەگەڵ ئەوەشدا عێراق زۆر بە روونی دەزانێت کە بنکەی سەربازی لە موسڵ هەیە. بە شێوەیەکی واقعی، سوپای تورکیا کێشەی لەگەڵ پارتی کرێکاران هەیە، کێشەکەش لەنێو خاکی خۆی بوو، ئێستا دەیەوێ کێشەکە بخاتە نێو خاکی هەرێمی کوردستان".

 

زیاتر لە 40 ساڵە شەڕی نێوان گەریلاکانی پەکەکە و سوپای تورکیا بەردەوامە، جەبار یاوەر دەڵێت: "ئەمڕۆ رۆژی ئاشتی و دیپلۆماسییەتە؛ پێویستە پەکەکە وەکو دەم پارتی و ئەوانی دیکە خەباتی مەدەنی بگرێتە بەر؛ نە سوپای تورکیا لە رووی یاسای نێودەوڵەتییەوە بۆی هەیە پەلاماری خاکێکی دیکە بدات، نە پەکەکەش دەتوانێت لە رووی یاساییەوە خاکی عێراق بەکاربهێنێت. چونکە هەردوو کارەکە نایاسایین. پیویستە پەکەکە بیر لە خەڵکی هەرێمی کوردستان بکاتەوە و بیر لە رێگەیەکی دیکەی خەبات بکاتەوە. پێویستە حکومەتی عێراق و هەرێمی کوردستان هەوڵی چارەسەرکردنی ئەو کێشەیە بدەن و لەگەڵ حکومەتی تورکیا دابنیشن. هاوکات عێراق لەگەڵ پەکەکەیش دابنیشێت و پێی بڵێت کە تۆ ناتوانیت خاکی عێراق پێشێل بکەی و بۆ خۆتی بەکاربهێنیت".

 

رێکخراوی تیمەکانی دروستکەری ئاشتیی کۆمەڵگە (CPT) ئاماری هێرش و پەلامارەکانی تورکیاشی لە هەرێمی کوردستان دۆکیۆمێنت کردووە، بەپێی ئەو رێکخراوە، لەسەرەتای کانوونی دووەم تاوەکو کۆتایی حوزەیرانی 2024، سوپای تورکیا هەزار و 76 هێرش و بۆردوومانی بۆ سەر هەرێمی کوردستان هەبووە، بەمشێوەیە دابەشبوون:

 

- 526 هێرش و بۆردوومان بۆ سنووری پارێزگای دهۆک.

- 405 هێرش و بۆردوومان بۆ سنووری پارێزگای هەولێر.

- 135 هێرش و بۆردوومان بۆ سنووری پارێزگای سلێمانی.

- 10 هێرش بۆ سنووری پارێزگای نەینەوا.

- 93٪ـی بۆردوومانەکان لە رێگەی فڕۆکەی جەنگییەوە کراون.