کێڵگەیەکی کشتوکاڵی. وێنە: بڵند تاهیر - رووداو
رووداو دیجیتاڵ
بەڕێوەبەری راگەیاندنی وەزارەتی کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاوی هەرێمی کوردستان دەڵێت، بارانبارین لە عێراق و هەرێمی کوردستان نەگەیشتووەتە ئاستی پێویست. بەڕێوەبەڕی گشتیی کشتوکاڵی دهۆکیش دەڵێت: ''ئەگەر لە رۆژانی داهاتوودا باران نەبارێت، 95٪ـی بەرهەمی گەنمی زەوییە دێمەکانی سێمێل مەترسیی لەنێوچوونیان لەسەر دەبێت.''
ئەمڕۆ پێنجشەممە، 03-04-2025، هیوا عه‌لی، بەڕێوەبەری راگەیاندنی وەزارەتی کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاوی هەرێمی کوردستان لەکاتی بەشداریکردنی لە بووڵتەنی کاژێر 11:00ـی تۆڕی میدیایی رووداو کە هەوار جەلالەدین پێشکێشیکرد، لەبارەی کەمیی بڕی بارانبارین رایگەیاند: ''چەند ساڵێکە هەرێمی کوردستان و عێراق کەوتوونەتە ژێر کاریگەری شەپۆلێکی گۆڕانی کەشوهەوا. ئەم گۆڕانە کاریگەری لەسەر کشتوکاڵ و چاندنی دانەوێڵە دەبێت.''
بە گوتەی بەڕێوەبەری راگەیاندنی وەزارەتی کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاو، لە هەرێمی کوردستان نزیکەی 80٪ـی زەوییە کشتوکاڵییەکان لە وەرزی بارانباریندا پشت بە ئاوی باران دەبەستن و گوتی: ''باران وەک پێویست نەباریوە و ناوچەی مسۆگەری بارانمان نەبووە. ئەمانە هەموو هۆکارن بۆ کەمبوونەوەی بڕی بەرهەمی کشتوکاڵی.''
''بارانبارین لە عێراق و هەرێمی کوردستان ئاستی پێویستی تێنەپەڕاندووە''
هیوا عەلی پێیوایە، سەرەڕای کەمبوونەوەی بڕی بارانبارین، لە هەرێمی کوردستان وشکەساڵییەکی سەرانسەری نابیندرێت و گوتی: ''لە هەولێر تاوەکو ئێستا نزیکەی 100 ملیم بۆ کەمتر لە 200 ملیم بارانبارینمان هەبووە، لە دهۆکیش بە هەمانشێوە؛ بەڵام لە گەرمیان، هەڵەبجە، ناوچەی سلێمانی تاوەکو دەگاتە دووکان و نزیک کۆیە، رەنگە دۆخەکە باشتر بووبێت.''
بەڕێوەبەری راگەیاندنی وەزارەتی کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاوی هەرێمی کوردستان ئەوەشی خستەڕوو، بەگشتی "مەترسی لەسەر ئەو ناوچانە هەیە کە پشتیان بە کشتوکاڵی دێمی و بارانبارین بەستووە. ئەوان نزیکن لە لەنێوچوون یان دەتوانین بڵێین لەوانەیە بەرهەمیان پێنەگات.''
هیوا عەلی گوتیشی، بەگشتی لە هەرێمی کوردستان و عێراقدا بارانبارین نەگەیشتووەتە ئاستی پێویست بۆ چاندن و کشتوکاڵ.
هیوا عەلی ئاماژەی بەوە کرد، کەمیی بڕی بارنبارین، بە پلەی یەکەم کاریگەری لەسەر دەشتی هەولێر هەبووە و دواتر ناوچەی بادینان و قەزای سێمێل و رایگەیاند: ''بەراورد بە ساڵی رابردوو، لەو ناوچانە و بەشێک لە ناوچەکانی دیکە، بەرهەمی کشتوکاڵیمان بۆ ئەم ساڵ کەم دەکات.''
جووتیاران تاوەکو نێوەڕاستی مانگی چواریش چاوەڕوانی باران دەبن. بەڕێوەبەری راگەیاندنی وەزارەتی کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاوی هەرێمی کوردستان دەڵێت: ''ئەو بارانەمان پێویستە بۆ تەواو دڵنیابوون لە روواندنی ئەو بەربوومانەی لەو ناوچانە چێندراون. جگە لەوە، بەشێک لەو جووتیارانەی کە بۆ ئاودێری زەوییەکانیان پشتیان بە ئاوی بیرەکان بەستووە، ئەوانیش پێویستیان بە ئاوی باران هەیە.''
ساڵی رابردوو بڕی پێویست بۆ بەرهەمی دانەوێڵە باران باری و گەنم لە هەرێمی کوردستان ملیۆنێک تۆنی تێپەڕاند. بەڕێوەبەری راگەیاندنی وەزارەتی کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاوی هەرێمی کوردستان گوتی: ''ئەم ساڵ بەگشتی لەبەر ئەوەی ئاستی بارانبارین و رووبەری چێندراو کەم بووەتەوە، ئاستی بەرهەمهێنانیش لەوانەیە بە شێوەیەکی بەرچاو کەم بکات.''
بەگوتەی هیوا عەلی، ئەگەر بارانبارین، ئاستی پێویست تێنەپەڕێنێت، ''کاریگەرییەکی زۆری لەسەر بەرهەمی گەنم و جۆ و ئاسایشی خۆراک دەبێت''.
بەڕێوەبەری راگەیاندنی وەزارەتی کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاوی ئاماژەی بەوەش کرد، بەراورد بە عێراق، سەبارەت بە بارانبارین و بڕی ئاوی سەرزەوی و ژێرزەوی، دۆخی هەرێمی کوردستان باشترە و گوتی: ''راستە بەشێکین لە عێراق، بەڵام هێشتا نەگەیشتووینەتە ئاستی مەترسیدار، بە جۆرێک کە پلانی چاندن کەم بکەینەوە یان رێکاری زۆر مەترسیدار بگرینەبەر. ئێمە هێشتا لە قۆناخی خۆگونجاندنداین.''
''عێراق پلانی چاندن و وەرگرتنی بەرهەمی گەنمی بۆ 50٪ کەمکردووەتەوە''
پار بەگشتی 9 ملیۆن دۆنم زەوی لە عێراق و هەرێمی کوردستان بە گەنم چێندرا و وەزارەتی بازرگانیی فیدراڵی نزیکەی شەش ملیۆن و 300 هەزار تۆن گەنمی لە رێگەی سایلۆکانەوە لە جووتیاران وەرگرت.
هیوا عەلی گوتی: ''بۆ ئەم ساڵ عێراق بڕی چاندن و وەرگرتنی گەنمی بۆ نیوە کەمکردووەتەوە، واتە چوار ملیۆن و 500 هەزار دۆنم زەوی بۆ چاندنی دانەوێڵە تەرخان کراوە و لە هەمانکاتدا رایگەیاندووە کە تەنیا توانای وەرگرتنی 3 ملیۆن تۆن گەنمی هەیە.''
بەگوتەی بەڕێوەبەری راگەیاندنی وەزارەتی کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاو، لەو سێ ملیۆن تۆنە کە وەزارەتی بازرگانیی عێراق لە جووتیارانی وەردەگرێت ''تەنیا 400 هەزار تۆنی بۆ بەرهەمی گەنمی جووتیارانی هەرێمی کوردستان تەرخانکراوە کە لە ئاستی چاوەڕوانیی ئێمەدا نییە.''
پار حکومەتی عێراق بڕیاری دا 700 هەزار تۆن گەنمی جووتیارانی هەرێمی کوردستان وەربگرێت. هیوا عەلی گوتی: ''ئەم ساڵیش داوامان کرد لانیکەم ئەو بڕە لە 500 هەزار تۆن جێگیر بکرێت، بەڵام بەداخەوە ساڵانە بەغدا پاڵپشتییە دارایی و تەکنیکییەکانی بۆ جووتیارانی خۆی دابین دەکات و جووتیارانی ئێمەش بێبەش دەکات.''
بارانی دەستکرد
دەستەی کەشناسی و بوومەلەرزەزانیی عێراق پڕۆژەیەکی بۆ بارانی دەستکرد ناردووەتە ئەنجوومەنى وەزیرانى عێراق، ئەوەش لەپێناو دەربازبوون لە کاریگەرییەکانى گۆڕانى کەشوهەوا و وشکەساڵى. بەڕێوەبەری راگەیاندنی وەزارەتی کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاو پێیوایە ''تێچوو و تەکنیکەکانی تایبەت بە بەدەستهێنانی بارانی دەستکرد شتێکی ئەوەندە ئاسان نییە، بەتایبەتی لەنێو خاکی عێراق، پێویستی بە سەرچاوەیەکی دارایی زۆر بەهێزە.''
هیوا عەلی لەبارەی ئاگاداربوونی وەزارەتی کشتوکاڵ لە پڕۆژەکە گوتی: ''تاوەکو ئێستا پڕۆژەکە بە فەرمی نەگەیشتووەتە دەستمان، بەڵام پێویستە لەگەڵ هەرێمی کوردستان هاوئاهەنگی بکرێت و پشکی ناوچەکانی ئێمەشی لێ دیاری بکرێت.''
بەگوتەی بەڕێوەبەری راگەیاندنی وەزارەتی کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاو، بەهۆی ئەو تێچووە زۆرەی هەیەتی، ئەگەر پڕۆژەکە جێبەجێش بکرێت، ''لەوانەیە تەنیا چەند ناوچەیەکی عێراق بگرێتەوە کە مەترسیی زۆری وشکەساڵیان لەسەرە و سەرانسەری نەبێت.''
''95٪ـی بەرهەمی کشتوکاڵیی دێم لە سێمێل مەترسیی لەنێوچوونی لەسەرە''
هاوکات ئەحمەد جەمیل، بەڕێوەبەری گشتیی کشتوکاڵی دهۆک لەکاتی بەشداریکردنی لە بووڵتەنی ئابووری کە محەممەد شێخ فاتیح پێشکێشیکرد، لەبارەی مەترسییەکانی بڕی کەمی بارانبارین بە رووداوی راگەیاند: ''بەراورد بە وەرزی بارانبارینی پار، ئەم ساڵ بارانبارین زۆر کەمبووەتەوە و گەیشتووەتە ئاستی کارەساتبار، بۆیە مەترسی لەسەر بەرهەمی کشتوکاڵیی پارێزگاکە هەیە.''
ئەحمەد جەمیل گوتی، ئەگەر ئەو چەندە رۆژە باران نەبارێت، مەترسیی لەنێوچوونی 90٪ بۆ 95٪ـی بەرهەمی گەنمی جووتیاران لە زەوییە دێمییەکانی ناوچەی سێمێلی سەر بە پارێزگاکە هەیە.''
جگە لە قەزاکانی سێمێل و بەردەڕەش، بەڕێوەبەری گشتیی کشتوکاڵی دهۆک هۆشداری لە دابەزینی کواڵیتیی گەنمی ئەو ناوچانە دەدات کە بارانبارین تێێاندا نەگەیشتووەتە ئاستی پێویست.
ساڵی رابردوو پارێزگای دهۆک نزیکەی 430 هەزار تۆن بەرهەمی گەنمی هەبوو. ئەحمەد جەمیل گوتی: ''ئەم ساڵ پێم وایە ئەگەر بەو شێوەیە بێت و هیچ بارانێکی دیکە نەبارێت، لەوانەیە تەنیا 30٪ یان 40٪ـی ئەو بڕە گەنمە (نزیکەی 170 هەزار تۆن) دروێنە بکەین".
بەڕێوەبەری گشتیی کشتوکاڵی دهۆک باسی لەوە کرد، 53٪ـی ئاوی سەرزەویی هەرێمی کوردستان لەو پارێزگایەیە، ''بۆ رێگریکردن لە زیانەکانی گۆڕانی کەشوهەوا، پێویستە پلانێکی باش بۆ ئیدارەدانی ئاوی سەرزەوی لە دهۆک هەبێت.''
ئەحمەد جەمیل بەڕێوەبردنی کاروباری ئاو و خاک لە پارێزگاکە بە پلانێکی لاواز ناودەبات و دەڵێت: ''لە رێگەی ئەو ئیدارەدانەوە تاوەکو 20 ساڵی دیکە خاک کواڵیتیی خۆی لەدەستدەدات، بۆیە پێویستە ناوەندێکی توێژینەوەی تایبەت بە خاکیش بکرێتەوە.''
کۆمێنتەکان
وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و هه‌موو خزمەتگوزارییەکان به‌كاربێنه
کۆمێنتێک دابنێ