سەرەڕای بەربەستەکان، بەڵام پرسی کورد لە ئاستی هەرێمی و نێودەوڵەتی پێشکەوتنی بەرچاوی بەخۆیەوە دیوە، بەتایبەت دوای هاتنی داعش، هێزە کوردییەکانی هەرێمی کوردستان و رۆژئاوای کوردستان دەرفەتی ئەوەیان بۆ رەخسا، کە ببنە بەشێکی سەرەکی لە هاوپەیمانی نێودەوڵەتی (رۆژئاوا) بۆ دژایەتیی داعش. ئێستا لە ناو کۆنگرێس و بەشێکی زۆر لە ئیدارەی حکومەتەکانی ئەمریکا، فەرەنسا، ئەڵمانیا، یۆنان، ئیسرائیل و پەرلەمانی ئەوروپا، داکۆکیکاری باش هەن لە پرسی کورد.
لە لایەکی دیکە، لە چوار رژێمە نەیارەکەی بەردەم پرسی کورد کە خاکی کوردستانیان بەسەردا دابەشکراوە، ئێستا تەنیا دوانیان ماون (تورکیا و ئێران). راستە دیار نییە رژێمە نوێکەی سووریا چۆن مامەڵە لەگەڵ پرسی کورد دەکات، بەڵام گومانی تێدا نییە، کە پرسی کورد لە سووریا ناگەرێتەوە بۆ سەردەمی پێش رووخانی رژێمی ئەسەد. بۆیە بە کەوتنی ئەسەد، ئێمە لە سەرەتای قۆناغیکی نوێی پرسی کورد داین لە ناوچەکەدا. مکوڕی و ترسی تورکیا تەنیا لە هێزەکانی سووریای دیموكرات لەبەر ئەوە نییە، کە پەیوەستن بە پەکەکە، بەڵکو لەبنەڕەتدا ترسە لە گەشەکردنی پرسی کورد لە ئاستی نێودەوڵەتیدا، یەک، کە وەک کارتێک لە دژی تورکیا بەکاربێت، دوو، ترس لە تەشەنەکردنی پرسی کورد کە دواجار تورکیاش بگرێتەوە. لە راستیدا دروستبوونی کیانێکی دیکەی دەستووری و دانپێدانراوی هاوشێوەی هەرێمی کوردستان لە رۆژئاوای کوردستان زۆر پێویستە بۆ گەشەکردنی پرسی کورد لە ناوچەکەدا، بەڵام ئەمە بێ کێشە نییە، هەر وەک دروستبوونی هەرێمی کوردستانیش سەرەتا بێ کێشە نەبوو.
پرسی کورد، یاخود ئەو قەوارە سیاسییەی کە هێزە کوردییەکان لە رۆژئاوای کوردستان بونیاتیان ناوە، ئێستا لەبەردەم قۆناخێکی سەخت دایە، قۆناخی مان و نەمان، بەڵام لەگەڵ ئەوەش هێشتا دەرفەتی زۆر هەن، هێشتا ئیسرائیل دڵنیا نییە لە هەژموونی تورکیا لە سووریا، بە جۆرێک ئەستەمە باوەڕبکات کە وڵاتێکی زۆرینە عەرەبی سوننەی ئایینی لە سووریا، داواجار پشتگیری حەماس ناکات لە ئایندەدا. ماقوڵ نییە رێکخراواێکی سیاسی لە ئەلقاعیدە و داعش و نووسرە لە دایک بووبێت، دژی ئیسرائیل نەبێت! ئێستا ئیسرائیل جگە لە کارتی کورد کارتێکی دیکەی بە دەستەوە نییە دژی ئەردۆغان و سووریای تەحریر شام، بۆیە هێشتا کات ماوە بۆ رۆژئاوای کوردستان، بەڵام بە مەرجێک بتوانن ئەوەی ئەو خاکەی لە دەستیانە لە مەیدانی شەڕدا بیپارێزن، چونکە ئەمە تەنیا کارتە کە رۆژئاوای کوردستان هەیەتی لە بەرامبەر سووریا و ئەمریکا و ئیسرائیل. بۆ تێگەیشتن لەو قۆناخەی سووریا و پرسی کورد، زۆر گرنگە وانە لە دۆخی عێراق و هەرێمی کوردستان دوای 2003 وەربگرین. چونکە لە سەرەتای کەوتنی رژێمی سەدام، مەحال بوو مافی هەرێمێکی فیدراڵ وەک ئەوەی ئێستا هەیە لە دەستوری عێراق بدرێت بە کورد، ئەگەر پێشتر لە دوای 1990 هەرێمی کوردستان ئەو جوگرافیا و خاک و دەسەڵات و هێزی پێشمەرگەی نەبوایە. لە کاتی نووسینەوەی دەستوریی عێراق (2005) زۆر گوشار لە کورد کرا، کە هێزی پێشمەرگەی نەمێنێت، بەڵام بە حوکمی ئەوەی جوگرافیایەک هەبوو ناوی هەرێمی کوردستان هەرکاتێک ئەمریکا و هێزە عێراقییەکان گوشاریییان دەکرد، سەرکردەکانی کورد بەغدایان جێ دەهێشت و دەهاتنەوە هەرێمی کوردستان. واتا نە ئەمریکا و نە نوخبەی سیاسی شیعە نەیانتوانی بەبێ هەرێمی کوردستان، عێراقی دوای 2003 ئاوابکەنەوە.
لە ئەدەبیاتی قۆناخی گواستنەوە لە دەسەڵاتی سەربازی بۆ دەسەڵاتی مەدەنی، یان ئەوەی پێی دەڵێن بونیاتنانەوەی دەوڵەتانی دوای شەڕ (Post-conflict state building) گوتاری یەکخستنی هێزە سەربازییەکان لە قۆناخی گواستنەوە گوتارێکی بەهێزە، واتا مەرجی سەرەکی ئەوەیە کە هێز و میلیشیاکان تێکەڵ بە حکومەتی ناوەند ببنەوە، بەڵام ئەو روانگەیە بۆ کەمینەیەکی وەک کورد لە دۆخی ئێستای سووریا مەترسیدارە، چونکە کورد کە هێزی نەما شتێکی بەدەستەوە نامێنێت لەسەر مێزی دانوستاندندا بەکاریبهێنیت و گوشاری پێ بکات. بۆیە رۆژئاوای کوردستان نابێت هەرگیز رازی بێت بە چەکداماڵینی هێزەکانیان تا گەرەنتی و ئاسۆیەکی روون نەبێت بە پاڵپشتی نەتەوە یەکگرتووەکان و کۆمەڵگای نێودەوڵەتی بۆ رەچاوکردنی مافی نەتەوەیی گەلی کورد لە سووریا.
بەشێکی دیکەی ستراتیجی کورد لە سووریا دەبێت خۆ ئامادەکردن بێت بۆ پلانی بی (B)، واتا لە ئەگەری دەستبەرداربوونی ئەمریکا و کۆمەڵگای نێودەوڵەتی لە کورد و سەرکەوتنی ئیرادەی تورکیا لە سووریا، کورد لە سووریا دەبێت خۆی ئامادە بکات بۆ قۆناخی بەرهەڵستکاریی (insurgency) دژی ئەو رژێمە نوێیەی ئێستای سووریا، هاوشێوەی ئەو قۆناخەی بەرەنگاربوونەوەی سوننەکان لە عێراقی دوای 2003 کردیان، بەڵام نەک لە رێگای ئەنجامدانی کردەوەی تیرۆرستی. واتا کشانەوەی ئەو هێزە کوردییە چەکدارانە بۆ دەرەوەی شارەکان و هاوشێوەی شەڕی پارتی زانی، تا ئەو کاتەی رژێمی نوێ دان بە مافەکانی کورد دەنێ. ئەمە دەکرێت ئەگەرێکی کراوە بێت، واتە ئەگەر ئەمریکا بەرگری لە قەوارەی رۆژئاوای کوردستان نەکات،ئەوە دوور نییە کوردانی رۆژئاوای کوردستان بە ناچاری پاڵبدەنە بەرەی ئێران، وەک هێزێکی بەرهەڵستیکار دژی سووریای دوای ئەسەد بجەنگن؛ ئەمەش، بە رەچاوکردنی ئەزموونی مقاوەمەی عێراقی دوای 2003 کە بە ناوچەی سێگۆشەی مەترسی ناسەقامگیر ناودەبرا. بە تایبەت بۆ ئێران ئاسان دەبێت کە لە رێگای عێراق ئەم رۆلە ببینێت. ئەمە دەکرێت لە سووریا دووبارە بێتەوە، بەڵام لەلایەن سوننەکان نا، بەڵکو ئەوجارە لەلایەن کورد، بەردەوامی ئەو بەرهەڵستاکاری و بەرگرییە وا دەکات بە ناچاری کۆمەڵگای نێودەوڵەتی میکانزمێک بدۆزێتەوە بۆ پێدانی مافی کورد لە سووریا. دوور نییە ئەم هەڵگەرانەوەی کورد لە سووریا دەرفەت بۆ پێکهاتەی دیکەی وەک عەلەوی یان دروزەکانیش خۆش بکات، کە ببنە بەشێک لەو بەرهەڵستکارییە. ئەمە دەتوانێت گوشارێکی زۆر لەسەر قۆناخی گواستنەوەی دەسەڵاتی سیاسی لە سووریا دروست بکات. بۆیە دەکرێت ئەمە پلانی دووەمی رۆژئاوای کوردستان بێت بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ دۆخی سووریای نوێ.
هەڵبەتە، هێز و دەوڵەتی زۆر هەن، کە هێشتا دڵنیا نین لە ئاییندە و روانگەی سیاسیی سووریای دوای ئەسەد، بۆیە ئەگەر ئێرانیش نەبێت لەوانەیە وڵاتانی وەک ئیسرائیل و بەشێک لە وڵاتانی کەنداو هاوکاری کورد و کەمینەکانی دیکە بکەن لە بەهەڵستکاری و بەرەنگاربوونەوەی رژێمیی دوای ئەسەد. ئەوەی ئێستا بوار بۆ ئەم ئەگەرە دەرەخسێنێت، دابەشبوونی نەیارانی پرسی کوردە (تورکیا و ئێران) بەسەر دوو بەرەی ناکۆکدا لە سووریا. هەڵبەتە ئەم پلانە لەوانەیە رێگایەکی گونجاو نەبێت، بەڵام کورد لە سووریا دەبێت دەست بۆ هەر هاوکارییەک درێژ بکات بۆ مانەوەی ئەزموونەکەی، ئەمە رێگایە گەر ستراتیجیش نەبێت، دەکرێت تاکتیکێکی سیاسی و سەربازی بێت بۆ گەیشتن بە ئامانجێک، کە بریتییە لە دەستبەردارنەبوون لەو ئەزموونە سیاسییەی کە کورد قوربانی گەورەی بۆ داوە لە رۆژئاوای کوردستان.
کۆمێنتەکان
وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و هه‌موو خزمەتگوزارییەکان به‌كاربێنه
کۆمێنتێک دابنێ