دوور نییە، ئەم دۆخەی سووریا لەوانەیە ئاستێکی دیکەی ململانێی هەرێمی لێبکەوێتەوە لەنێوان تورکیا و ئێران لە ناوچەکەدا، ئێرانییەکان و شیعەکان هەرگیز ئەوە لەبیرناکەن کە تورکیا لە سووریا دژی بەرژەوەندییەکانی شیعە لە ناوچەکەدا کردی. ئەمەش دەرگە بۆ دەستوەردانی هەرێمی نوێ لە سووریا، عێراق و تەنانەت هەرێمی کوردستانیش دەکاتەوە، کە دوور نییە دواجار ببێتە لە دایکبوونی سیستمێکی هەرێمیی نوێ لە ناوچەکەدا و هاوسەنگیی هێزی نوێی لێبکەوێتەوە.
پرسی کورد، یاخود ئەو قەوارە سیاسییەی کە هێزە کوردییەکان لە رۆژئاوای کوردستان بونیاتیان ناوە، ئێستا لەبەردەم قۆناخێکی سەخت دایە، قۆناخی مان و نەمان، بەڵام لەگەڵ ئەوەش هێشتا دەرفەتی زۆر هەن، هێشتا ئیسرائیل دڵنیا نییە لە هەژموونی تورکیا لە سووریا، بە جۆرێک ئەستەمە باوەڕبکات کە وڵاتێکی زۆرینە عەرەبی سوننەی ئایینی لە سووریا، داواجار پشتگیری حەماس ناکات لە ئایندەدا. ماقوڵ نییە رێکخراواێکی سیاسی لە ئەلقاعیدە و داعش و نووسرە لە دایک بووبێت، دژی ئیسرائیل نەبێت! ئێستا ئیسرائیل جگە لە کارتی کورد کارتێکی دیکەی بە دەستەوە نییە دژی ئەردۆغان و سووریای تەحریر شام، بۆیە هێشتا کات ماوە بۆ رۆژئاوای کوردستان
رۆژئاوای کوردستان پێویستی بە کەناڵێکی دپلۆماسی و لۆبیکردن و پشتگیری نەتەوەیی هەیە بۆ ئەوەی ئەو دەسکەوتە گەورەیەی کە لە ماوەی 100 ساڵدا بۆ کورد بەدەستهاتووە لە سووریا لە چەند رۆ‌ژێکدا لەبارنەچێت، هەرێمی کوردستان و پێگەی سەرۆکی هەرێمی کوردستان دەکرێت رۆڵێکی گەورە بگێڕێت لەو چرکەساتە مێژووییەدا.
دوور نییە دواجار ئیسرائیل بوونی دەوڵەت یان کیانێکی کوردی لە نێوان سوریا و عێراق وەک کارت یان هەتا بیرۆکەیەکیش بەرامبەر چارەسەری دوو دەوڵەت رابگەیەنێت. بەو مانەیەی ئەگەر بوونی دوو دەوڵەت چارەسەر بێت بۆ کێشەی فەلەستینییەکان ئەی بۆ چارەسەر نەبێت بۆ کێشەی کوردیش لە رۆژهەلاتی نێوەڕاست! واتا بەکارهێنانی کێشەی کورد لە بەرامبەر کێشەی فەلەستین لە ناوچەکەدا، کە دەکرێت وەک بیرۆکەیەک بێتەبەرباس لەو چوار ساڵەدا کە ترەمپ دێتە سەر دەسەڵات
گۆڕین و لادانی دوو حیزبی دەسەڵاتدار چەند پرسێکی ناوخۆییە ئەوەندەش پرسێکی هەرێمییە، نە ئێران نە تورکیا مەحاڵە رێگە بدەن هێزێکی دیکە بێت تاوەکو دڵنیا نەبن لە ناسنامەی ئەو هێزە، کە رەچاوی بەرژەوەندییەکانیان دەکات یان دەتوانن کاری لەگەڵ بکەن
ئەگەر پێشتر پاساوێک هەبووبێت کە دەنگی پارتی و یەکێتی دەنگی راستەقینەی خۆیان نییە، ئەم جارە هیچ بوارێک بۆ ئەو پاساوە نەمایەوە و دەرکەوت؛ ئەو دوو لایەنە پێگە و جەماوەری خۆیان هەیە و ئەنجامەکانیشیان لە هی ساڵانی پێشوو نزیک بوون. دەرکەوتنی قەبارەی لایەنەکان بەتایبەتیش بۆ هەردوو حیزبی حوکمڕان، زۆر گرنگ بوو لەو قۆناخەدا، بەتایبەت کە بەڕێوەبردنی هەڵبژاردن لە دەرەوەی دەسەڵاتی ئەو دوو لایەنە بوو.
ئەوەی من مەبەستمە لەم نووسینەدا تیشکی بخەمە سەر، چەند پرسێکە کە لەم هەڵبژاردنەدا جیاوازتر دەردەکەون بە بەراورد بە هەڵبژاردنی خولەکانی پێشوو، وەک بڵێی ئاماژەیەک بن بۆ سەرەتایی قۆناخیکی دیکە لە پڕۆسەی سیاسی لە هەرێمی کوردستان دا کە دەتوانین لە چەند ئاستێک دا تێبینییان بکەین.
پێدەچێت لەدوای تێکشکانی توانا سەربازییەکانی حیزبوڵڵا ئەو دوو لایەنەی ئێران پشتیان پێدەبەستێت وەک بەرەی پێشەوەی شەڕ حوسییەکان و گرووپە چەکدارەکانی عێراق بن
واشنتن نایەوێت ئێستا گرژی هەبێت لە ناوچەکەدا، بەلای کەم تاوەکو تێپەڕاندنی هەڵبژاردنەکانی ئەمریکا لە نۆڤەمبەری ئەم ساڵ - 2024. خۆ ئەگەر دۆناڵد ترەمپیش چانسی گەڕانەوەی هەبوو، ئەوا دیمەنەکە تەواو جیاواز دەبێت لە عێراق، بەڵام ئەمە دیسان لە بەرژەوەندیی ئێران نابێت، تاران ئەزموونێکی تاڵی لەگەڵ ترەمپدا هەیە؛ ترەمپ ئێران وەکو سەری ماری کێشەکانی ناوچەکە دەبینێت. بۆیە گشت ئاماژەکان پێمان دەڵێن، ئەو دۆخەی هەیە لە ناوچەکەدا، بەتایبەتیش لە عێراق، ئەستەمە وەکو خۆی بمێنێتەوە
سەردانەکەی سەرۆکی حکومەت بە فەرمی بۆ ئەمریکا و بینینی کارەکتەرە سەرەکییەکانی ئیدارەی ئەمریکا شتێکی کەم نییە، ئەگەر دوور لە توڕەیی ململانێی نێوەخۆوە سەیری ئەم پێشوازییە بکەین، دەزانین کە دەرگەی وەزارەتی دەرەوە و بەرگری و کۆنگرێس ناوەندەکانی دیکەی ئەمریکا هەمیشە کراوە نین بۆ سەرکردەکانی عێراق، چەندین هێزی دەوڵەتیش هەن، کە ناتوانن دەستیان بە جومگە سەرەکییەکانی داڕێژەرانی سیاسەتی کۆشکی سپی بگات.
دۆخی هەرێمی کوردستان لە دوای کشانەوەی ئەمریکییەکان دەکرێت تراژیدیترین سیناریۆ بێت لە عێراق، چونکە پەیوەندیی بەغدا و هەولێر لەسەر بنەمای هێزە نەوەک بنەما دەستوورییەکان. لە ئەگەری کشانەوەی ئەمریکا گورزێکی گەورە بە دیموکراسی و ئازادییە گشتییەکان و ئۆپۆزیسۆنیش لە هەرێمی کوردستان دەکەوێت.
لێکەوتەی ئەو گوشارانەی بەغدا لەسەر کورد و سوننە، لەهەمان کاتدا دەکرێت کارتێکی سیاسیش بن یان دەرفەتێک بن بۆ هەریەکە لە هەرێمی کوردستان و سوننەکان. هەرێمی کوردستان دەبێت بیر لەوە بکاتەوە؛ لەمەودوا پشتی سوننە بگرێت بۆ دروستبوونی هەرێمێکی دیکەی فیدراڵ لە عێراق. دروستکردنی هەرێمێکی سوننەنشین دەبێتە هۆی ئەوەی حکومەتی ناوەندی لەبری مامەڵە لەگەڵ یەک هەرێم، سەرقاڵ بێت بە مامەڵە لەگەڵ دوو هەرێم.
