کانیاوی جووەکانی ئاکرێ و چەند فیچەرێکی دیکە لە چاوی رووداودا

کانیاوێکی مێژوویی لە ئاکرێ لە مەترسی لەناوچووندایە

لە گوندی شوش لە قەزای ئاکرێ، کانیاوێکی مێژوویی کە بە "کانیاوی جووەکان" ناسراوە، لەژێر مەترسی لەناوچووندایە. ئەم کانیاوە، کە بۆ سەدەیەک شایەتی پێکەوەژیانی موسڵمان و جووەکان بووە، بەشێکی گرنگە لە میراتی کولتووری ناوچەکە.

مام بابەکر مستەفا، یەکێک لە دانیشتووانی گوندەکە، باس لەوە دەکات کە پێش نزیکەی سەد ساڵ، باوباپیرانیان بە هاوبەشی لەگەڵ جووەکان سوودیان لەم کانیاوە وەرگرتووە. دیوارەکانی کانیاوەکە لەسەر دەستی جووەکان دروستکراون و ئاوی کانیاوەکە بۆ خواردنەوە، شوشتن و ئاودێری بەکارهاتووە.

لە گەڕەکی جووەکانی گوندی شوش، کە 20 کیلۆمەتر دەکەوێتە رۆژئاوای قەزای ئاکرێ، تاوەکو ساڵی 1948 زیاتر لە 50 خێزانی جوو ژیاون. دوای کۆچکردنیان بۆ ئیسرائیل، تەنها شوێنەوارەکانیان ماونەتەوە، لەوانە پەرستگایەک لە نزیک کانیاوەکە.

بەپێی سەرچاوە مێژووییەکان، مێژووی نیشتەجێبوونی جووەکان لەم ناوچەیە دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی 586ی پێشزایین، کاتێک بۆ عێراق کۆچیان کردووە. گوندی شوش، کە چەندین شوێنی شوێنەواری و مێژوویی تێدایە، نموونەیەکی زیندووە لە مێژووی پێکەوەژیانی ئایینی لە ناوچەکەدا.

ئێستا، کانیاوەکە وەک بەشێک لە میراتی کولتووری ناوچەکە پێویستی بە پاراستن و نۆژەنکردنەوە هەیە تاکو وەک بەڵگەیەکی مێژوویی بۆ نەوەکانی داهاتوو بمێنێتەوە.


گەنجینەی میوزیکی کوردی لە ژوورێکی خورماڵدا

لە ژوورێکی بچووکی قەزای خورماڵدا، ئیبراهیم عەلی کە بە ئیبراهیم خورماڵی ناسراوە، بۆ ماوەی زیاتر لە نیو سەدەیە خەریکی پاراستنی میراتێکی دەگمەنی میوزیکی کوردییە. ئەم کۆڵێکسیۆنە بەنرخە هەشت هەزار کاسێت و پەنجا و چوار هەزار گۆرانی کوردی لەخۆ دەگرێت.

ژوورەکەی خورماڵی وەک مۆزەخانەیەکی زیندووی میوزیکی کوردی وایە، کە تیایدا مێژووی میوزیکی هەموو پارچەکانی کوردستان پارێزراوە. بەشێکی زۆری ئەم گۆرانییانە ئەوەندە دەگمەنن کە تەنانەت لای خودی هونەرمەندەکانیش نەماون.

خولیای کۆکردنەوەی گۆرانی لە منداڵییەوە لەگەڵ خورماڵی بووە. ئەو باس لەوە دەکات کە باوکی لە سەرەتادا نیگەران بووە لەوەی کوڕەکەی هەموو پارەکەی بۆ کڕینی کاسێت خەرج دەکات. بەڵام ئەم نیگەرانییە نەیتوانی خورماڵی لە خولیاکەی دوور بخاتەوە.

لە سەردەمی ئێستادا کە میوزیک بە شێوەی دیجیتاڵ بڵاودەکرێتەوە، گرنگی ئەم ئەرشیفە زیاتر دەردەکەوێت. لە کاتێکدا کە زۆربەی گۆرانییەکان لە ئینتەرنێت بە شێوەیەکی شێوێنراو و کورتکراوە بڵاودەکرێنەوە، لە ژوورەکەی خورماڵیدا بە فۆرماتی ئەسڵی خۆیان پارێزراون.

خورماڵی جەخت لەسەر رۆڵی هاوسەرەکەی دەکات لە سەرکەوتنی ئەم پرۆژەیەدا و دەڵێت بەبێ پشتگیری ئەو، نەیدەتوانی ئەم ئەرکە قورسە جێبەجێ بکات. ئەمڕۆ، خورماڵی لە رێگەی پەیجی تایبەتی خۆیەوە گۆرانییە رەسەنەکان بڵاودەکاتەوە و ئامادەیی خۆی دەربڕیوە بۆ یارمەتیدانی هەر کەسێک کە پێویستی بە گۆرانییەکی دیاریکراو هەبێت.

ئیبراهیم خورماڵی، کە خەونی بەردەوامبوونی ئەم میراتە دەبینێت، داوا لە نەوەکانی دەکات درێژە بە پاراستنی ئەم گەنجینە گرنگەی هونەری کوردی بدەن، کە بەشێکی گرنگە لە مێژووی کولتووری نەتەوەکەمان.

عامر فندەر میوزیکی موسڵ زیندوو دەکاتەوە

عامر فندەر، میوزیکژەن و گۆرانیبێژی ناسراوی شاری موسڵ، پاش دە ساڵ ژیان لە هەرێمی کوردستان، گەڕاوەتەوە بۆ شارەکەی خۆی بە ئامانجی بووژاندنەوەی کولتووری میوزیکی شارەکە.

فندەر، کە خاوەن بەهرەیەکی فرەڕەهەندە لە بواری میوزیکدا، شارەزایی لە ژەنینی چەندین ئامێری میوزیکی هەیە، لەوانە گیتار، کلارنێت، سەکسیفۆن و ترامبێت. ئەم هونەرمەندە کە بە چەندین زمان گۆرانی دەڵێتەوە، لەوانە عەرەبی، کوردی، تورکی و فارسی، دەڵێت: "میوزیک خواردنی رۆحمە و لە هەر دۆخێکدا بم، میوزیک هەستی ناوەوەی منە."

سەرەتای کاری هونەری فندەر دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی 1978، کاتێک لە سەنتەری گەنجانی گەڕەکی نوور فێری ئامێری هۆرن فرانجی فەرەنسی بوو. دواتر گرووپی "بیوتی باند"ی دامەزراند کە لە گەنجانی موسڵمان و مەسیحی پێکهاتبوو. لە ساڵی 1982ەوە، گرووپەکە دەستی بە پێشکەشکردنی ئاهەنگ کرد لە زانکۆی موسڵ و دواتر چەندین گرووپی دیکەی وەک "دریمز باند" و "کۆمەڵەی ستار"ی دامەزراند.

فازیل بەدری، هاوڕێی نزیکی فندەر و میوزیکژەن، گەڕانەوەی هاوڕێکەی بە هەنگاوێکی گرنگ دادەنێت بۆ بووژاندنەوەی ژیانی میوزیکی شارەکە. بەدری ئاماژە بە کردنەوەی نووسینگەیەک دەکات بۆ فرۆشتنی ئامێرە میوزیکییەکان، کە دەرفەتێکی نوێ دەڕەخسێنێت بۆ فێربوونی میوزیک.

مەحموود ئەترقچی، مامۆستای میوزیک لە پەیمانگەی هونەرەجوانەکانی موسڵ، یادەوەری سەردەمی زێڕینی میوزیکی شارەکە دەگێڕێتەوە و دەڵێت: "لە هەشتاکان و حەفتاکاندا، موسڵ زیاتر لە 20 گرووپی میوزیکی رۆژئاوایی تێدا بوو کە میوزیکی کلاسیکی و جازیان پێشکەش دەکرد."

ئێستا عامر فندەر، لەگەڵ هاوڕێ هونەرمەندەکانی، هەوڵ دەدات ئەو رۆحە میوزیکییە بگەڕێنێتەوە بۆ شارەکەی. ئەو دەیەوێت سەردەمی زێڕینی میوزیک بگەڕێنێتەوە بۆ موسڵ و یادەوەری ئەو سەردەمە پڕ لە داهێنانە بێنێتەوە بیری خەڵکی شارەکەی، کاتێک کە میوزیکی رۆژئاوایی بەشێکی گرنگ بوو لە ژیانی کولتووری شارەکە.


سومەیە محەممەد پوور گەلەری هەنار دەکاتەوە

هونەرمەندی شێوەکار سومەیە محەممەد پوور، خەڵکی ناوچەی برادۆستی شاری ورمێیە، نموونەیەکی بەرچاوە لە خۆڕاگری و بەردەوامی لە بواری هونەردا. ئەم هونەرمەندە کە لە ساڵی 2014ەوە دەستی بە کاری هونەری کردووە، سەرەڕای کۆسپ و تەگەرەکان، توانیویەتی شوێنی خۆی لە دونیای هونەریدا بکاتەوە.

سومەیە، کە لە منداڵییەوە سەودای وێنەکێشانی لە دڵدا بووە، لە قۆناغەکانی خوێندنیشدا زیاتر مەیلی بۆ هونەر بووە وەک وانەکانی دیکە. ئەو باس لەوە دەکات لەگەڵ ئەو بیرۆکە باوانەی کە دەڵێن ژنان تەنیا دەبێت خەریکی کاروباری ماڵ بن، باوکی پشتگیری کردووە و رێگر نەبووە لە بەردەم خەونە هونەرییەکانیدا.

لە ماوەی دە ساڵی رابردوودا، سومەیە توانیویەتی بەشداری لە نۆ پێشانگەی هونەری بکات، کە یەکێکیان لە شاری ئیستەنبوڵ بووە. داهاتی یەکێک لە پێشانگەکانی بۆ منداڵانی بێسەرپەرشت تەرخان کردووە، کە نیشانەی هەستی بەرپرسیارێتی کۆمەڵایەتی ئەم هونەرمەندەیە.

لە ساڵی 2020دا، سومەیە هەنگاوێکی گرنگی نا و گەلەرییەکی بە ناوی "هەنار" کردەوە. لەم گەلەرییەدا، زیاتر لە 500 کەس فێری هونەری وێنەکێشان بوون و هەندێکیان ئێستا خۆیان بوونەتە هونەرمەند.

هونەرمەند سومەیە باس لە کێشە و ئاستەنگەکانی بەردەم هونەرمەندان لە ئێران دەکات، بە تایبەت ئەو سنووردارکردنانەی کە لەلایەن دەزگا حکومییەکانەوە دەسەپێنرێن. هەروەها ئاماژە بە کێشەی بەرزبوونەوەی نرخی کەرەستە هونەرییەکان دەکات کە بووەتە هۆی دوورکەوتنەوەی گەنجان لە هونەر.

سەرەڕای ئەم هەموو ئاستەنگانە، سومەیە محەممەد پوور بەردەوامە لە بەکارهێنانی قەلەمی رەساس بۆ گەیاندنی پەیامە کۆمەڵایەتییەکانی، بە تایبەت ئەوانەی پەیوەندییان بە مافی ژنان و ئازادی دەربڕینی هونەرییەوە هەیە. ئەمەش نموونەیەکی بەرچاوە لە رۆڵی هونەر لە گۆڕانکاری کۆمەڵایەتیدا.