نزیکەی 120 مانگە بێوچان کێشە بۆ مووچەی فەرمانبەر و مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان دروست دەبێت، لەو ماوەیەدا لانیکەم دوو کابینەی حکومەتی هەرێمی کوردستان بەتەواوی گۆڕدراون، هەر جارێک مووچە بە بیانویێک کێشەی بۆ دروست بووە، یان بۆی دروستکراوە، جارێک لێبڕین، جارێک پاشەکەوت و جارێک خۆگونجاندن، سەرەڕای ئەوانە، زیاتر لە 12 مانگ هەر نەدراوە، دیاردەیەک نزیکەی 10 ساڵە بەردەوامە، ئەوە تەنیا دیاردە نییە نەخۆشییە، نەخۆشییەکە گانگرینە.
گانگرینی مووچە کاریگەریی لەسەر سوڕی ژیانی هاونیشتیمانیان داناوە، لەهەندێ بەشی جەستەی کۆمەڵگە خوێن کەمیکردووە، لەهەندێ بەشی خوێن پێی دا هاتووچۆ ناکات، ئەوە لە ئەنجامی بێ مووچەیی، رێک وەکو گانگرین، گانگرین لە ئەنجامی برینداربوون، هەوکردن یان حاڵەتێکی درێژخایەنەوە روودەدات، کە کاریگەری دەکاتە سەر سووڕی خوێن.
ناردنی لیستی مووچەی فەرمانبەر و مووچەخۆران لە هەرێمی کوردستانەوە بۆ بەغدا، مانگانە چەندین رۆژ بەفیڕۆ دەدات، کات دەکوژێت، کار دەوەستێنێت، قەلەقی و دڕدۆنگی تووشی خەڵک دەکات، بازاڕ سست دەکات، کێشەی دەروونی و کۆمەڵایەتی دروست دەکات.
دوایین لیست کە کێشمەکێشمی لەسەرە، مووچەی تشرینی یەکەمی 2024، تاوەکو ئێستا (12-11-2024) ماوەی 9 رۆژە لەبەغدایە، واتە لە 3-11 نێردراوە، بەرلەوەش ماوەی هەفتەیەک لەوێ بوو، پاشان گەڕایەوە، گوترا چاککراوە و نێردرایەوە، بەڵام ئەوە هەفتەیەکە هەر لێی ورد دەبنەوە.
سەرەتا دواکەوتنی مووچە وەکو نەخۆشی درێژخایەن لێی نەڕوانرا، وەکو چۆن گانگرین سەرەتا وەکو برینێکی ئاسایی تەماشا دەکرێت، بەڵام حکومەتی عێراق هەلی قوەستەوە، کەشی هەوکردنی نەخۆشییەکەی دروستکرد، حکومەتی هەرێمی کوردستان، کە سەری بە نەخۆشییەکەوە نابوو، بێ ئەوەی هەوکردنەکە لەخۆی دووربخاتەوە لەگەڵیدا ژیا، لەجیاتی ئەوەی چارەسەری بکات، دەرمانی بۆ بدۆزێتەوە، دانی بەوەدا نەدەنا کە نەخۆشییەکی جیدییە، هەر رۆژەی ناوێکی لێدەنا، رۆژێک پاشەکەوت، رۆژێک لێبڕین و رۆژێک خۆگونجاندن.
دوایین هەڵوێستی حکومەتی عێراق کارکردنە لەسەر بەردەوامیی دروستکردنی هەوی زیاتر بۆ برینەکە، ئێستا دەڵێت؛ لە یاسای بودجە ئەوەی تەرخانکراوە (تەخسیسات) جیاوازە لەوەی خەرج دەکرێت (ئینفاقی فعلی)، بەغدا لە رێگەی وەزارەتی داراییەوە دەڵێت، حکومەتی هەرێمی کوردستان بۆ مووچەی ئەم ساڵ نزیکەی نۆ ترلیۆن دیناری وەرگرتووە، ئیدی بەشی مووچە پارەتان لە بودجە نەماوە، ئەگەر دەتانەوێت پارەتان هەبێت داوا بکەن گواستنەوە بکرێت.
بەگوێرەی یاسای بودجە، گواستنەوە (موناقەلە) لە یەک دەروازە لەدەسەڵاتی وەزیری داراییە، بەڵام ئەگەر لە دەروازەیەک بۆ یەکی دیکە بگوازرێتەوە پێویستی بە ئەنجوومەنی وەزیرانە، هەرێمی کوردستان دەڵێت، ئەمەی وەزارەتی دارایی دەیڵێت تەنیا بیانووە و سیاسەتکردنە بە مووچەوە، چونکە ئەگەر گواستنەوەی تێ بکەوێت دەچێتە بەر رەحمەتی ئەنجوومەنی زۆرینە عەرەب و کەمینە کوردی وەزیرانی عێراق.
ئاشکرایە هیچ بڕیارێک لە ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق بێ سازانی لایەنەکان تێ ناپەڕێت، لایەنەکانی شیعە لە چوارچێوەی هاوئاهەنگی بڕیار دەدەن، ئەوەش بێ بەرامبەر ناکەن، دەبێت شتێک لە هەرێمی کوردستان وەربگرن، خۆکارانە مووچەی نیڤشکان یان مامۆستای گوندێکی سەر سنووری هەرێمی کوردستان دەچێتە ئەو کۆبوونەوانەی سیاسییەکان بڕیاری لێدەدەن.
هەرچی حکومەتی هەرێمی کوردستان هاوار دەکات و دەڵێت، ئەوە بەشی خۆمانە و دەبێت بماندرێتی، بەغدا پاساوێکی دیکەی ئامادە کردووە، لەم دواییانە پێیگوتوون ئێوە بە گوێرەی پێویست داهاتی نانەوتی (نێوخۆ و خاڵە سنوورییەکان) نادەن و نەتان ناردووە بۆ بەغدا، تاوەکو مانگی تشرینی یەکەم 400 ملیار دینارتان ناردووە، ئەوە نیوەش نییە.
هەرێمی کوردستان دەڵێت، راستە نیوەی داهاتمان ناردووە، بەڵام ئەوە بەگوێرەی یاسای بودجەیە، داوای نیوەی داهاتی کردووە، بەڵام بەغدا ناڕازییە، دەڵێت، بڕیارێکی دیکە هەیە دەبێت هەموو داهات رادەست بکەن. ئەمە رێگەیەکی دیکەی هەوکردنە کە بەغدا کاری لەسەر دەکات.
پێشتر بەغدا کۆمەڵێک پاساوی هەبوو بۆ دواخستن، پاساوەکان هەندێکی لەجێی خۆی بوون، بەڵام کاردەکرا بۆ هەوکردنی زیاتر، کێشەی فەرمانبەر و مووچەخۆرانی ناوچە دابڕێندراوەکان، ناوی دووبارە و نەبوونی بایۆمەتری رێگەی هەوکردن بوون. هەرێمی کوردستان ئەوەی چاککرد کە دەبوو بەر لەبەغدا چاکی بکات! ئێستا کێشەیەکی دیکە لە لیستی مووچە هەیە.
بەغدا دەڵێت، ئێوە هەر مانگێک کە لیستەکە دەنێرن، هەندێ ناوی نوێی تێدایە و هەندێکی تێدا نامێنێت، تێمان بگەیەنن بۆچی ئەو ناوانە دێن و دەچن، ئەگەر دامەزراندن هەیە با ئێمەش بزانین، هەرێمی کوردستان لەمەدا کێشەی هەیە، زانیارییەکان دەڵێن، پەیوەندی بە دوو یەکە هەیە، کە هێشتا لەچەند روویەک بۆ هەرێمی کوردستان جێگەی نیشانە لەسەردانانن.
یەکەکانی 70 و 80 دوو یەکەی سەر بە یەکێتی و پارتی، بەهەردووکیان نزیکە 60 هەزار ناویان هەیە گوایە لەو یەکانە لەکاردان، بەڵام وادەردەکەوێت پێشتر هەندێ ناوی نەناسراو هەبووبن. ئەو ناوە نەناسراوانە لابراون، ناوی راستەقینە لەشوێنیان دانراون، پرسیاری بەغدا لەوەیە بۆچی گۆڕاون، ئەگەر ئەوانەی دیکە راستەقینە نەبوون بۆچی مووچەیان بۆ وەرگیراوە.
هێشتا برینەکە رێگەی هەوکردنی دیکە هەیە، بەغدا بەهەرێمی کوردستانی گوتووە، ئێوە لەسەرەتای ساڵ گوتتان مانگانە پێویستمان بە 915 ملیار دینارە بۆ مووچە، کەچی ئەوا وردەوەردە زیادتان کردووە، لەدوایین لیستدا نووسیوتانە 998 ملیار دینارمان بۆ بنێرن، هەرێمی کوردستان بۆهەر پرسیارێک وەڵامی هەیە، لێرە گوتوویانە ئەوەی پێشتر بەبێ هاوکاریی هاوپەیمانان بۆ لیوا هاوبەشەکانی پیشمەرگە ئەوەمان گوت، ئیتر کە زانیمان بەغدا مووچە دەدات لیوا هاوبەشەکانمان خستە نێو لیستی مووچە، هاوکاری هاوپەیمانان وەکو پاداشت خەرج دەکەین نەوەکو مووچە.
لەم بابەتەدا رەنگە بەغدا قسەی دیکەی هەبێت، رەنگیشە هاوپەیمانان هەڵوێستیان هەبێت، ئەگەری کەمکردنەوە یان بڕینی هاوکارییەکە هەیە.
بەم هەموو برین و کێشە و هەوکردنانەوە، بڕیارە محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق سەردانی هەولێر و سلێمانی بکات، ئەو برینێکی دیکەی لەلایە کە هەناردەکردنەوەی نەوتی کوردستانە، بە رێککەوتنی سیاسی کاری لەسەرکرا، لە ئەنجوومەنی وەزیران دەنگی لەسەر پێشنیازێک دا، پێشتر پێشنیازەکە لە هەرێمی کوردستانەوە نەخشەی بۆ کێشرابوو، ئەوەیش کرێی کۆمپانیاکانی نەوتە، کە هەر بەرمیلێک 16 دۆلار دانرا، لەکاتێکدا پێشتر حکومەتی عێراق 6-8 دۆلاری دانابوو.
سوودانی دەبێت لەم سەردانەدا ئەوە یەکلایی بکاتەوە، چونکە هەر لەگەڵ گەڕانەوەی دەبێت یاسای بۆ هەموار بکەنەوە، ئەو پرۆسەیە لانیکەم دوو هەفتەی دەوێت، ئەوە لەکاتێکدایە پەرلەمان وەرزێکی بۆ ماوەی مانگێک درێژکردووەتەوە.
کۆمێنتەکان
وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و هه‌موو خزمەتگوزارییەکان به‌كاربێنه
کۆمێنتێک دابنێ