ئایا لە دادگاکان نووشتە و جادوو رۆڵیان هەیە؟
ئەم بەرنامەیەی باوەڕنما تیشک دەخاتە سەر پرسێکی هەستیار و جێی مشتومڕ لە کۆمەڵگەی کوردیدا، ئەویش باوەڕبوون بە جادوو، نووشتە و کاریگەرییەکانی لەسەر شیرازەی خێزان و بڕیارەکانی دادگا. بەشداربووانی ئەم بەرنامەیە بریتیین لە د. محێدین محەممەد خانی، پسپۆڕی دەروونناسیی پەروەردەیی، د. مورشید مەعشووق خەزنەوی، دکتۆرا لە فیقهی ئیسلامی، د. خالید عومەر، دکتۆرا لە بواری فەرموودەناسی و، شۆخان حەمەڕەشید، پارێزەری راوێژکار.
لەسەرەتای بەرنامەکە پێشکێشکار دەروون گێژەن بەرنامەکەی بەوە دەستپێکرد کە سەرەڕای ئەوەی لە پلانی ئەمساڵیدا نەبووە ئەم بابەتە تاوتوێ بکات، بەڵام بەهۆی گرنگی و هەستیارییەوە ناچار بووە بیخاتەڕوو. ئەو پرسیارێکی بنەڕەتی ئاراستەی بینەران دەکات و دەڵێت: "چ لۆجیکێکی تێدایە پارێزەر هەیە بڕوای بە جادوو، نووشتە و دوعا هەیە؟" ئەم پرسیارە دەبێتە سەرەتای گفتوگۆیەکی گەرم و هاندەرێک بۆ میوانەکان تاوەکو بۆچوونەکانی خۆیان دەرببڕن.
روانگەی یاسایی
شۆخان حەمەڕەشید، وەکو پارێزەرێکی راوێژکار، ئەزموونی خۆی لە دادگاکاندا دەگێڕێتەوە کە چۆن بابەتی نووشتە و دوعا دەبێتە بەشێک لە کەیسە خێزانییەکان و تەنانەت دەبێتە هۆکاری جیابوونەوە. ئەو بە وردی باسی دۆخەکە دەکات و دەڵێت: "یەکێکە لە جۆرەکان، یاخود یەکێک لەو کێشانەی کە دەبێت بە هۆکاری جیابوونەوە بۆ هاوسەران." شۆخان ئاماژە بەوە دەکات کە زۆرجار ئەم کەیسانە دەنێردرێن بۆ لێژنەی ئاشتەوایی، بەڵام ئەوەی جێگەی سەرنجە ئەوەیە کە باوەڕبوون بە نووشتە وەکو بەڵگە لە دادگا پێشکێشدەکرێت.
روانگەی فیقهی ئیسلامی
د. مورشید خەزنەوی، کە پسپۆڕە لە فیقهی ئیسلامی، روونکردنەوەی تەواو دەدات لەبارەی روانگەی ئیسلام بۆ دوعا و نووشتە. ئەو جەخت دەکاتەوە لەوەی کە دوعا بنچینەیەکی هەیە لە دیندا و هەموو کەسێک دەتوانێت لە خودا بپاڕێتەوە. بەڵام، ئەو جیاوازی دەکات لەگەڵ نووشتە و، کە بە گوتەی ئەو خورافیات و شتی بێ بنەمان و لە شەریعەتدا رێگەپێدراو نین. دکتۆر خەزنەوی بەم شێوەیە باسی بابەتەکە دەکات.
د. خالید عومەر، پسپۆڕ لە فەرموودەناسی، جەخت دەکاتەوە لەوەی کە قسەی جن نابێت ببێتە بەڵگە لە دادگادا، چونکە بەپێی شەریعەت، بۆ سەلماندنی هەر شتێک پێویستە یان شایەت هەبێت، یان بەڵگەی نووسراو، یان بینینی راستەوخۆی رووداوەکە. ئەو روونی دەکاتەوە کە باوەڕکردن بە قسەی جن دەرگا بۆ خورافات و فێڵکردن دەکاتەوە.
روانگەی دەروونناسی
د. محێدین خانی، پسپۆڕی دەروونناسی، روانگەیەکی دەروونی بۆ بابەتەکە دەخاتەڕوو. ئەو باس لەوە دەکات کە باوەڕبوون بە شتی نادیار وەکو جادوو و جن، میکانیزمێکی بەرگرییە بۆ خۆپاراستن لە رووبەڕووبوونەوەی راستەقینەی کێشەکان. ئەو دەڵێت کە خەڵک بەم شێوەیە هەوڵ دەدەن پاساوێک بۆ کێشەکانیان بدۆزنەوە و بەرپرسیارێتییەکە لە ئەستۆی خۆیان لابەرن. دکتۆر خانی بەم شێوەیە باسی بابەتەکە دەکات.
لە کۆتایی بەرنامەکەدا، بەشداربووان کۆک بوون لەسەر ئەوەی کە هۆشیارکردنەوەی خەڵک لە مەترسییەکانی باوەڕبوون بە خورافیات و کاریگەرییە نەرێنییەکانی لەسەر ژیانی کۆمەڵایەتی و خێزانی زۆر گرنگە. هەروەها جەخت دەکەنەوە لەوەی کە دادگاکان نابێت پشت بە بەڵگەی لەو شێوەیە ببەستن و، پێویستە بڕیارەکان لەسەر بنەمای بەڵگەی راستەقینە و یاسا بن. هەروەها پێویستە کۆمەڵگە بەرەو هۆشیاری و زانست هەنگاو بنێت و رێگە نەدات خورافیات و باوەڕی هەڵە ببنە هۆکاری تێکدانی ژیان و خێزانەکان.
