گوتەبێژی ئەپیکور: رۆژانە 250 هەزار بەرمیل نەوت بەرهەمدێنین و بە 40 دۆلار دەیفرۆشین

 

رۆژی 11-05-2024، مایڵز کاگینز، گوتەبێژی ئەپیکور میوانی بووڵتەنی ئابووریی تۆڕی میدیایی رووداو بوو. کاگینز رایگەیاند سەردانی محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق و کۆبوونەوەی لەگەڵ جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمریکا، هەروەها سەردانی ئەردۆغان بۆ عێراق و هەرێمی کوردستان کاریگەریی خۆیان لەسەر گفتوگۆکانی دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوت هەبووە. پێشبینیش دەکات لە داهاتوودا ئەمریکییەکان لەسەر ئاستی باڵا سەردانی عێراق بکەن.

 

مایڵز کاگینز: باسی ئەو سەردانە گرنگانەت کرد، سەرۆکوەزیران سوودانی چووە واشنتن. سەرۆکوەزیران سوودانی و سەرۆک بایدن راگەیێندراوێکیان هەبوو، هەردووکیان گوتیان گرنگە هەناردەکردن لە رێگەی بۆریی نەوتی عێراق-تورکیا دەستپێبکاتەوە. هەروەها، سەرۆک ئەردۆغان هاتە ئێرە، هەرچەندە مەبەستی ژمارە یەکی سەردانەکەی نەبوو، بەڵام ئەو و تورکیا گوتیان ئامادەن بۆ دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوت. بێگومان هەروەک دەزانی، سەرۆک و سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان و بافڵ تاڵەبانی باسیان لە گرنگیی بەرهەمهێنانی نەوت و گاز کردووە.

 

 

مایڵز کاگینز: شتێک هەیە دەبێت بینەرانتان بیزانن؛ ئێمە پێشبینی دەکەین سەردانی زیاتر لەسەر ئاستی باڵا لە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ببینین بۆ بەغدا و هەولێر. جێگری وەزیری دەرەوە هاتە بەغدا، هەولێر و ناوچە ئێزدییەکان. لەم سەردانە باڵایانە هەمیشە باسی نەوت دەکرێت.

 

 

مایڵز کاگینز: جێگری وەزیری دەرەوە هات، پۆستەکەی دوو پلە لە ژێر وەزیر بلینکنە. ئەو هاتە عێراق و باسی ئاڵوگۆڕی کولتوور، مێژوو و سیاسەتی ئابووریی کرد. هەروەها لەبارەی پەنابەرانەوە قسەیکرد. پێشبینی دەکەین سەردانی دیکە لەسەر ئاستی باڵا بکرێن کە سەرنجیان لەسەر ئابووری و بەرهەمهێنانی نەوت بێت. ئەوان پەیام لەلایەن سەرۆک بایدنەوە لەگەڵ خۆیان دەهێنن بۆ ئەوەی قسە لەگەڵ هەموو لایەنەکان بکەن و بڵێن 'با نەوت بگەڕێنینەوە بۆرییەکان.'

 

 

مایڵز کاگینز: بەڵێ، پرسی نەوت بێگومان کاری لەپێشینە بووە ئەمەش لەبەر ئەوەی ئێمە وەکو کۆمەڵەی پیشەسازیی نەوتی کوردستان (ئەپیکور) بە کۆنگرێس، کۆشکی سپی و وەزارەتی دەرەوەمان گوت؛ ئەمە پرسێکی زۆر گرنگە بۆ بەهێزیی ئابووریی عێراق، بێگومان کە ئابوورییەکی بەهێز هەبوو، ئاسایشێکی باشتریش دەبێت؛ هەربۆیە واشنتن ئەو پەیامە دەهێنێتە هەولێر و بەغدا.

 

 

مایڵز کاگینز: ئێمە وەزیر عەبدولغەنیمان لە وەزارەتی نەوتی بەغدا بینی، ئەو گوتی دوو لیژنە لەنێوان هەولێر و بەغدا دەبێت. ئەو لیژنانە گفتوگۆ لەسەر هەناردەکردنی نەوت و فرۆشتنی ناوخۆ و بودجە دەکەن. ئێمەش لە گفتوگۆکانمان لەگەڵ هاوڕێیانمان لە وەزارەتی سامانە سرووشتییەکانی هەرێمی کوردستان، دەزانین کە دکتۆر ئومێد (ئومێد سەباح، سەرۆکی دیوانی ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان) و تیمەکەی هەوڵی کارکردن دەدەن لەگەڵ بەغدا بۆ چارەسەرکردنی ئەو کێشەیە. ئێستا کاتی ئەوەیە بە کاخەزەوە بچینە سەرمێز، شتێک بنووسین و رێککەوتنێکی نوێ بکەین.

 

 

مایڵز کاگینز: چەندین بەڵێنمان لە وەزیری نەوتەوە بینی. بڕوامان وایە ئێستا ئەوان ئامادەن کاخەزێک بهێنن و دەست بە گفتوگۆی جیدی بکەن لەسەر رێککەوتنی نوێ، کە ببێتە جێی رەزامەندی لەلایەن حکومەتی بەغدا، حکومەتی هەرێمی کوردستان و کۆمپانیا نەوتییە نێودەوڵەتییەکان. هەر یەکێک لە کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکان رێککەوتنێکی لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان هەیە، ئەگەر رێککەوتنی هەبێت، هەریەکێک لەو کۆمپانیایانە دەبێت رازی بن بە گۆڕانکاری لە مەرج و خاڵەکان.

 

 

مایڵز کاگینز: دەمەوێت سەرەتا ئەوە بڵێم ئەو گرێبەستانەی ئێستا لە نێوان کۆمپانیاکانی ئێمە و حکومەتی هەرێمی کوردستان هەن، لەلایەن کۆمپانیاکان و حکومەتی هەرێمی کوردستانەوە بە یاسایی دادەنرێن. رێککەوتنەکان لەلایەن دادگەی ناوبژیوانیی لەندەنەوە دانی پێدانراوە و دەڵێن رێککەوتنی باشن. بەغدا دەڵێت رێککەوتنەکان دەستووری نین و دژی ئەو گرێبەستانەن کە لەنێوان هەرێمی کوردستان و کۆمپانیاکاندا هەن. هەر رێککەوتنێکی نوێ دەبێت ئەمانە لەخۆبگرێت:

 

یەکەم، کۆمپانیا نەوتییەکان و حکومەتی هەرێمی کوردستان دەبێت بە رێککەوتنی نوێ لەگەڵ بەغدا رازیبن. دووەم، کۆمپانیاکان پارەی گەرەنتیکراویان دەوێت، کۆمپانیاکان دەبێت بزانن ئەو پارەیە لە کوێوە دێت و کەی پارەی فرۆشتنی نەوت دەگات. سێیەم، دەبێت رێککەوتنە نوێیەکان هەمان مەرجەکانی داراییان تێدابێت. ئەو کۆمپانیایانەی من کاریان لەگەڵدا دەکەم، دەیانەوێت هەمان رێکخستن و مەرجی داراییان لە رێککەوتنە نوێیەکان هەبێت. ئەگەر ئەمڕۆ لە هەر بەرمیلێک 50٪ وەردەگرن، بەیانیش لە ئەگەری رێککەوتنی نوێ، دەبێت 50٪ وەربگرن.

 

 

مایڵز کاگینز: ئێمە چەند راپۆرتێکی قازانجمان بینیوە، مەبەستم راپۆرتی دارایی چارەگییە لەلایەن کۆمپانیاکانەوە، بەشێک لە ئەندامەکانمان ئەم هەفتەیە باسیان لەوە کردووە قازانجیان هەیە، فرۆشتن نزیکەی 250 هەزار بەرمیل نەوتە لە رۆژێکدا و ئەمەش راپۆرتی فرۆشتنی نەوتە لە نێوخۆ. ئێمە ئەو نەوتەمان هەیە کە لە کوردستان بەرهەمدێت، نەوتی خاو، نەوتی رەش، ئەم نەوتەش دەفرۆشرێتە پاڵاوگە نێوخۆییەکان؛ بەڵام نرخەکە زۆر نزمە. نرخی نەوتی فرۆشراو لەنێو هەرێمی کوردستان نزیکەی 40 دۆلارە بۆ هەر بەرمیلێک. نرخی نەوتی فرۆشراویش کە لە رێگەی بۆرییەوە هەناردە دەکرێت، 85 دۆلارە بۆ هەر بەرمیلێک.

 

 

مایڵز کاگینز: با کەمێک بگەڕێینەوە بۆ دواوە، کۆمپانیا نەوتییە نێودەوڵەتییەکان بڕی 10 ملیار دۆلار وەبەرهێنانیان لە دۆزینەوە و بەرهەمهێنانی نەوت کردووە. چەند رۆژێک لەمەوبەر، سەردانی چەند کێڵگەیەکی نەوتیم کرد لە نزیک دهۆک و زاخۆ و پێشابوور، بۆ ئەوەی بۆرییە نەوتییەکان ببینم. چوومە هەر شوێنێک، پیاو و ژنی کوردم بینی لە کێڵگە نەوتییەکان کاریان دەکرد. کۆمپانیاکانی ئێمە پابەندن بەو هەرێمە، ئێمە پابەندین بە کارمەندەکان و دەمانەوێت دەرفەتی ئابووری درێژخایەن ببینین.

 

 

مایڵز کاگینز: تێچووی بەرهەمهێنان کەمترە لە 40 دۆلار بۆ هەر بەرمیلێک، بەمجۆرە کەمێک قازانجیان دەستدەکەوێت. قەبارە و بڕی بەرهەمهێنانیش کەمتر بووەتەوە. ئێمە پێشتر زیاتر لە 400 هەزار بەرمیل نەوتمان بەرهەمدەهێنا لە هەرێمی کوردستان، هەشت کۆمپانیاکانی نێو ئەپیکوریش بەرپرسن لە 60٪ـی ئەو بەرهەمهێنانە. کۆمپانیاکان دەیانەوێت بگەڕێنەوە بەرهەمهێنانی تەواوەتی. شتێکی دیکە کە گرنگە، کۆمپانیاکانی ئێمە وەبەرهێنانی دیکەشیان دەکرد، کێڵگە نەوتییەکان پێویستییان بە بیرە نەوتی نوێیە بۆ ئەوەی نەوتی دیکە لە ژێر زەوی بدۆزنەوە. دەبێت ئامێری نوێیان هەبێت بۆ ئەوەی سووتەمەنییەکە ئامادەبکەن، ئاو و گازی لێدەربکەن بۆ ئەوەی نەوتەکە ئامادەی فرۆشتن بێت، ئەمەش وەبەرهێنانی زیاتری پێویستە. کۆمپانیاکانی ئێمە 400 ملیۆن دۆلاری وەبەرهێنانیان راگرتووە، چونکە نازانن کردنەوەی بۆرییە نەوتییەکان چەند کاتی دیکەی پێدەچێت. لەبەر ئەوەی ئێمە ئەو وەبەرهێنانەمان راگرتووە، بەمجۆرە کەمێک قازانجمان کردووە، ستافمان کەمکردووەتەوە و وەبەرهێنان لە ئامێرە باشەکان ناکەین بۆیە بەمشێوەیە دەتوانین کەمێک قازانج بکەین.

 

 

مایڵز کاگینز: بۆ هەر کۆمپانیایەک دەگۆڕێت، کۆمپانیا هەبووە ٪50ـی کارمەندانی کەمکردووەتەوە. کاریگەرییەکی گەورەتریش هەیە، پارە خەرجکردن لەسەر کێڵگە نەوتییەکان کەمکرایەوە بۆیە هەندێک لەو کۆمپانیا خزمەتگوزارییانە ناتوانن ئەو تەندەرانە وەربگرن کە پێشتر هەبوون. ئەمەش جێگەی داخە؛ ئێمە ناچاربووین هەندێک کارمەند بنێرینەوە و بەڕێیان بکەین.

 

 

مایڵز کاگینز: بەشێک لە کۆمپانیا ئەندامەکانی نێو ئەپیکور بە ئاشکرا لە بازاڕەکانی بۆرسە مامەڵە بە پشکەکانیان دەکرێت، چونکە بەپێی رێکخستنەکانی بازاڕی بۆرسە، ئەوان دەبێت بە شەفاف و ئاشکرا راپۆرتەکانی قازانجی خۆیان بڵاوبکەنەوە. راپۆرتەکانی قازانجیش باس لە قازانجەکانی ئێستا دەکەن، هەروەها لەلایەن بەڕێوەبەری گشتیی کۆمپانیاکەش هەڵسەنگاندنیان بۆ دەکرێت لەبارەی داهاتووەوە. دەکرێت ئەمە کاریگەریی لەسەر نرخی پشکەکان هەبێت، بەڵام گرنگترین شت ئەوەیە، خاوەن بەرژەوەندییەکان دەیانەوێت قازانج بکەن، دەیانەوێت ببینن کە وەبەرهێنان بووەتە هۆی فرۆشتنی نەوتی زیاتر و قازانجی زیاتر بۆ کۆمپانیاکان. کاتێک کۆمپانیاکان قازانج دەکەن، هەموو خەڵکی عێراق قازانج دەکات. بۆیە ئێمە بەردەوامین لە گفتوگۆکردن لەسەر بۆریی نەوت.

 

 

مایڵز کاگینز: هەر رێککەوتنێکی نوێ کە لەنێوان کۆمپانیاکان و وەزارەتی نەوت، سۆمۆ و حکومەتی هەرێمی کوردستان دەبێت تیشک بخەنە سەر ئەو یەک ملیار دۆلارەی حکومەتی هەرێمی کوردستان قەرزاری کۆمپانیاکانی ئەپیکورە. دەکرێت ئەمەش لە رێگەی کاشەوە بدرێت، یان فرۆشتنی نەوت، تۆ نەوتت هەیە، دەیفرۆشی و پارەت دەستدەکەوێت و بەمجۆرە هەموو لایەک یەکسان دەبن.

 

 

مایڵز کاگینز: ئەپیکور زیاتر لە ساڵێک لەمەوبەر دەستیپێکرد، ئامانجی پلە یەکی ئێمە ئەوە بوو، پەرە بە هەرێمی کوردستان بدەین وەک ناوچەیەکی باشی نەوت و گاز بۆ کۆمپانیاکان و بۆ وەبەرهێنان. ئێمە نوێنەرایەتیی پیشەسازییەکە دەکەین. دەزانم زۆر زۆر باسی بۆریی نەوتمان کرد، بەڵام ئێمە داهاتوویەک دەبینین کە هەرێمی کوردستان لەلایەن جیهانەوە وەک شوێنێکی گرنگ و باڵا دانی پێدادەنرێت بۆ وەبەرهێنانی نەوت و گاز تێیدا. ئێمە پێشوازیی لە کۆمپانیاکانی گاز دەکەین بێنە نێو ئەپیکورەوە.

 

 

مایڵز کاگینز: پێمانوایە بەرەوپێشچوونێکی ئەرێنی لە گفتوگۆکاندا هەیە. بڕوامان وایە بەمزووانە دانوستاندن بکرێت، بەڵام نازانم تا چەند زوو، هەفتەیەکی دیکە یان مانگێکی دیکە. دوای سەردانەکەی سەرۆکوەزیران سوودانی، گوێمان لە هەموو لایەنەکان بوو کە بە جیدیتر قسە و گفتوگۆیان لەسەر دانانی کاخەزێک لەسەر مێزەکە و گفتوگۆیەکی جیدی دەکرد.

 

 

مایڵز کاگینز: ئێمە زۆرمان پێخۆشە کاتێکی دیاریکراو هەبێت، ساڵێک و دوو مانگ لەمەوبەر دەستمانپێکرد. ئەوەی ئێمە دەیزانین، لەدوای سەردانەکەی سەرۆکوەزیران سوودانی، بەرپرسانی دیکەی واشنتن دێنە ئێرە و دەڵێن، بەڕێز سەرۆکوەزیران تۆ گوتت ئەمە گرنگە، ئێستاش دەبێت هەنگاو بنێیت. ئەمریکا نایەوێت بەغدا و هەولێر هەراسان و کۆنترۆڵ بکات. ئەمریکا دەیەوێت هەردوولا کۆببنەوە و رێکبکەون بۆ سوودگەیاندن بە هەموو عێراق.

 

 

مایڵز کاگینز: ئەگەر هەموو لایەنەکان رازی بن، ئێمەش رازی دەبین. ئێمەی ئەندامانی ئەپیکور و کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکان چاوەڕێی بانگهێشتنامەیەک دەکەین بۆ ئەم گفتوگۆیانە. هەر رێککەوتنێکی نوێش پێویستیی بە رازیبوون و هاوکاریی ئێمە هەیە. نامەوێت پێش گفتوگۆکان بدەمەوە، بەڵام گرنگە ئەو خەڵکەی ئێستا سەیرمان دەکەن، بزانن کە ئێمە هەرچییەکمان پێبکرێت دەیکەین.

 

 

مایڵز کاگینز: هیچ پێشنیازێکمان لەلایەن حکومەتی عێراقەوە نەبینیوە، دەتوانم بڵێم کە هەرسێ لایەنەکە دەتوانن پێشنیاز بکەن. رەنگە لەکاتێکدا پێشنیازێک بخرێتەڕوو، هەرسێ لایەنەکە کۆببنەوە و گفتوگۆی لەسەر بکەن.

  

 

مایڵز کاگینز: جۆری جیاوازی گرێبەست هەن، هاوبەشیی لە قازانج و هاوبەشیی لە بەرهەم. ئەندامانی ئەپیکور لە گرێبەستەکانی داهاتوو، دەیانەوێت هەمان مەرج و رێکخستنە داراییەکانی پێشوو جێبەجێبکەن. دەکرێت ناوی گرێبەستەکە جیاواز بێت، بەڵام بەهەمان مەرج و خاڵ. هەریەک لە کۆمپانیاکان رێکخستنی تایبەت بەخۆیان دەبێت لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان.

 

 

مایڵز کاگینز: گرێبەستەکانی ئێستا بە جۆرێک رێکخراون، بۆ نموونە با ژمارەکان ئاسان بکەینەوە، 100 بەرمیل بەرهەم دەهێندرێت. هەریەک لە گرێبەستی هاوبەشیی قازانج رێژەیەکی سەدیی نەوت دیاریدەکات کە بۆ حکومەتی هەرێمی کوردستان دەچێت. دەکرێت ئەو ژمارانە بۆ هەر کۆمپانیایەک بگۆڕێن، بەڵام وەک ژمارەی سادە، با بڵێین کۆمپانیاکە 50 لەو 100 بەرمیلە دەبات و حکومەتی هەرێمی کوردستانیش 50. ئێمە گرێبەست و رێکخستنی هاوشێوەمان دەوێت لە داهاتوودا، تەنانەت ئەگەر لایەنی کۆنترۆڵکەری گرێبەستەکان بەغداش بێت، ئێمە هەمان مەرج و خاڵمان دەوێت کە بتوانێت سوود بە کۆمپانیاکان، هەروەها حکومەتی هەرێمی کوردستانیش بگەیەنێت.

 

 

مایڵز کاگینز: کرێ و پرۆسەکردنی فرۆشتنەکان کە ئێمە پێیدەڵێین (هەڵگرتن) کێشەی دووەمە. کێشە و پرسی یەکەم بریتییە لە دانانی چوارچێوەی گرێبەستەکە، دوای ئەوە گفتوگۆ و دانوستاندن دەبێت لەسەر پارەی کرێ و باج لەنێوان بەغدا و هەولێر و کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکان. پێش هەموو شتێک ئێمە دەبێت پەیکەری گرێبەستێکمان هەبێت کە هەموو لایەنەکان قبووڵی بکەن.

 

 

مایڵز کاگینز: لەگەڵ بەڕێوەبەرانی کۆمپانیاکانی ئەپیکور لە زۆر گفتوگۆ بەشداریم کردووە، ئەوان پەیوەندییان لەگەڵ وەزارەتی سامانە سرووشتییەکان هەیە و پەیوەندییەکە زۆر باشە. کێشەی یەکەم پێکهاتە و پەیکەری گرێبەستەکانە، دانوستاندن لەسەر ئەو کرێیانە کراوە، 6 دۆلار بۆ هەر بەرمیلێک یان 20.6 دۆلار بۆ هەر بەرمیلێک بۆ نموونە. لە هیچ شوێنێکی جیهان سنووردارکردنی دارایی لەو شێوەیەمان نەبینیوە، ئێمە پێمانوانییە ئەمە کێشەی بەغدا بێت، پێمانوایە کێشەکە ئەوەیە کێ کۆنترۆڵی ناردنی نەوتەکە دەکات و یەکەم کەس پارەکە وەردەگرێت. ئێمەش دەمانەوێت دڵنیابینەوە کە هەموو لایەنەکان لەسەر مێزی گفتوگۆ دەبن و ئێمەش رێکخستن و لێکتێگەیشتنمان هەبێت لەسەر ئەوەی بەبێ رەچاوکردنی شێوازی هاتووچۆی پارەکە، هەموو لایەک پارەی خۆیان وەردەگرن؛ چونکە ئەمە بازرگانییە.

 

 

مایڵز کاگینز: من دەبێت گەشبین و واقیعبین بم، چونکە من کەسێکی راستیخوازم، ناتوانم بێم و بەڵێنت پێبدەم کە نەوت دەگەڕێتەوە. من قوتابییەکم، سیاسەتی عێراق لە نێوان هەولێر و بەغدا دەخوێنم، بەڵام ئەوە دەزانم کە کۆمپانیاکانی ئەپیکور دەیانەوێت ئاستی هەناردەکردن فراوانبێت. ئێمە هەروەها دەمانەوێت پشتگیریی لە ئامانجەکانی سەرۆکوەزیران سوودانی بکەین. ئەوان دەڵێن دەیانەوێت بەغدا رۆژانە 6 ملیۆن بەرمیلی هەبێت، ئەگەر عێراق بەنیازە 6 ملیۆن بەرمیل لە رۆژێکدا بەرهەمبهێنێت، پێویستە ئێمە چەندین بەرمیل بەنێو هەرێمی کوردستانەوە هەناردە بکەین. من وەک خۆم، گرنگیی بە خەڵک و هاوڕێیانی ئەم هەرێمە دەدەم. شایەتی گەشەی ئابووری ئەم هەرێمەش بوومە، کەرتی نەوت و کەرتی گاز بۆ هەموو خەڵکی ئەم هەرێمە زۆر گرنگە بۆ ئەوەی ئابووری و خۆشگوزەرانییەکی باش و بەهێزیان هەبێت.