وەزیری پێشووتری نەوتی عێراق: لەوانەیە 2026 بەرمیلێک نەوت ببێتە 40 دۆلار

 

وەزیری پێشووتری نەوتی عێراق باسی ناجێگیریی نرخی نەوت، رۆڵی عێراق لە ئۆپێک، هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان دەکات. دەڵێت، "نابێت وڵات بۆ چەندین دەیە پشت بە نرخی نەوت ببەستێت. دەبێت پلانی ئابووری و ستراتیژی هەبێت بۆ خۆپاراستن لە گۆڕانکارییەکانی نرخ، بۆ زانینی کەی بەرز دەبێتەوە بۆ 70 یان دادەبەزێت بۆ 40 دۆلار، بۆ ئەوەی وڵات کاریگەر نەبێت."

 

 

 

عەبدولجەبار لعێبی: بە ناوی خودای بەخشندە و دلۆڤان، سوپاس بۆ میوانداریتان. وەک ئاشکرایە، لە راستیدا، عێراق یەکەم وڵات بوو لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاست دوای بەحرەین کە نەوتی تێدا دۆزرایەوە لە ساڵی 1909دا، لەو کاتەوە تائێستا، گەڕان و کاری زۆر لەم بوارەدا کراوە، هەموو نیشانەکانیش ئاماژە بەوە دەکەن کە وڵات خاوەنی پاشەکەوتێکی گەورەی نەوت و گازە، بەڵام بەهۆی بارودۆخی رامیاری و ئەو هەڵبەزودابەزانەی وڵات پێیدا تێپەڕیوە، عێراق لەم پیشەسازییەدا زۆر دواکەوت. هیوادارم حکومەتی فیدراڵ، چ ئێستا و چ داهاتوو، گرنگییەکی بەرچاو بە نەوت بدات لە رووی هونەری و کارگێڕییەوە، ستراتیژێکیش دابنێت کە لە کاتی خۆیدا و بە خێرایی جێبەجێ بکرێت، چونکە گۆڕانکارییە رامیاری و جیۆسیاسییەکان و، وزە کە بەستراوەتەوە بە رامیارییەوە، ناچارمان دەکات ئەمە بکەین، چونکە وەک دەزانیت، هەنگاوەکانی پێشکەوتن لە پیشەسازیی وزەدا لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاست خێرایە، وەک لە سعودیە و ئیمارات و کوێت و هەروەها ئێران. لە عێراقدا خاوییەک هەیە لەم بوارەدا، هیوادارین وەزارەتی نەوت گرنگییەکی تایبەتی پێ بدرێت، با پشکپشکێنەش هەبێت، بەڵام دەبێت کەسی گونجاو هەڵبژێردرێت.

 

 

عەبدولجەبار لعێبی: لە عێراقدا نزیکەی 520 پارچە زەوی هەیە کە نیشانەی نەوتیان تێدایە، بەڵام ئێستا تەنیا 73 کێڵگە وەبەرهێنانی تێدا دەکرێت، لە راستیشدا هەموویان بەپێی پلانی وەبەرهێنان کاریان تێدا ناکرێت.

 

 

عەبدولجەبار لعێبی: سەبارەت بە قەبارەی وەبەرهێنان لە کەرتی نەوتدا، پێویستی بە پێداچوونەوە هەیە. وەبەرهێنانی بیانی و نیشتمانی پێکەوە هەن، بەڵام هیچ شتێکی روون نییە سەبارەت بە قەبارەی وەبەرهێنانی بیانی و نیشتمانی، جگە لە کۆمپانیاکانی خولی مۆڵەتپێدان، کە زیادبوونیان لە بەرهەمهێناندا بەدەستهێناوە، بەڵام پێویستیان بە پێداچوونەوەیەکی گشتگیر هەیە.

 

 

عەبدولجەبار لعێبی: رێژەی بیانییەکان سنووردارە لە کۆمپانیا نەوتییەکان و خولەکانی مۆڵەتپێداندا، زۆربەیان کادیری نیشتمانین. بە گشتی، ژمارەی کارمەندانی وەزارەتی نەوت لە 360 هەزار کەس تێدەپەڕێت، زۆربەیان عێراقین، واتە نزیکەی 90٪ی هێزی کار.

 

 

عەبدولجەبار لعێبی: بەڵێ، دەستی کاری عێراقی

 

 

عەبدولجەبار لعێبی: عێراق پلەی دووەمی لە رێکخراوی ئۆپێکدا هەیە، بۆیە رۆڵێکی گەورەی هەیە، لە راستیدا ئەم رۆڵەش دەگێڕێت، ئەگەر ئەو پلانە ستراتیژییانەی باسمان کرد جێبەجێ بکرێن، عێراق رۆڵێکی زۆر گەورەتر و کاریگەرتری لە ئۆپێکدا دەبێت، ئێستا رۆڵی هەیە لە ئۆپێکدا، بەڵام وەک ئەوەی دەمانەوێت نییە.

 

 

عەبدولجەبار لعێبی: نرخی نەوت لە سەرەتای بەرهەمهێنانییەوە تا گەیشتن بە ئۆپێک، جیاوازە و گۆڕانکاریی زۆری بەخۆیەوە بینیوە. لە ماوەی شەڕی عێراق-ئێراندا نرخ گەیشتە 42 دۆلار، پاشان دابەزی بۆ چوار و پێنج دۆلار دوای کۆتایی شەڕ. نرخەکان جیاوازن و ئەمەش مانای ئەوە نییە کە کۆتایی کارە و هەر نزم دەمێنێتەوە، ئەمە وزەیە بۆیە گۆڕانکارییەکان سرووشتین. وەک پێشتر گوتمان سعوودیە و ئیمارات دەزانن کە دەکرێت جیاوازی لە نرخدا روو بدات، بۆیە پلانی پاراستنیان لە ئاستی 40-50 دۆلار داناوە، ئەگەر نرخ لەوە کەمتر دابەزی پلانی پاراستنیان دەبێت، بەڵام عێراق بەداخەوە ئەم جۆرە پلانانەی دانەناوە.

 

 

عەبدولجەبار لعێبی: وەک پێم گوتی، ئەمە هیچ نییە، با دابەزێت. نابێت وڵات بۆ چەندین دەیە پشت بە نرخی نەوت ببەستێت. بۆیە دەبێت پلانی ئابووری و ستراتیژی هەبێت بۆ خۆپاراستن لە گۆڕانکارییەکانی نرخ، بۆ زانینی کەی بەرز دەبێتەوە بۆ 70 یان دادەبەزێت بۆ 40 دۆلار، بۆ ئەوەی وڵات کاریگەر نەبێت، کەواتە چۆن دەتوانین وڵات بپارێزین؟ قەڵغان و پلانی ئابووری هەن دەیپارێزن، بۆ نموونە کاتێک نرخی نەوت دادەبەزێت، هەناردەی بەرهەمەکان بە رێژەیەکی زیاتر بکرێت، چونکە بەرهەمەکان سێ تا چوار هێندەی داهاتی نەوت دەدەن بە دەستەوە، بەمەش کاریگەر نابین. یان پەنابردن بۆ بابەتە بەردەوامەکان وەک هایدرۆجین و ئەمۆنیای شین وەک وڵاتانی دیکە، بەمەش وڵات زۆر ناهەژێت، بەڵام بەداخەوە ئەمە لە وڵاتدا جێبەجێ ناکرێت و نازانم بۆچی گرنگی پێ نادەن.

 

 

عەبدولجەبار لعێبی: با شتێکت پێ بڵێم، بەس نییە نرخ بگاتە 70 دۆلار و بڵێین ئەمە باشە بۆ عێراق و پاشان بخەوین و پلاندانان لەبیر بکەین. نرخ لە چەندین دەیەوە جیاوازە، نابێت پشت بە نرخێکی جێگیر ببەسترێت، با وای دابنێین پێت بڵێم نرخی گونجاو 70 دۆلارە، لەوانەیە ساڵی 2026 نرخ ببێتە 50 یان 40 دۆلار، نرخ جێگیر نییە، هۆکارێکیش کە وای کردووە نرخی ئێستا لە سەرووی حەفتاوە بێت شەڕی ئۆکراینایە.

 

 

عەبدولجەبار لعێبی: بە هیچ جۆرێک رازی نیم. کاتێک لە وەزارەتی نەوت بووم، هەرچەندە ماوەیەکی کورت بوو، پلانم وابوو پیشەسازیی پاڵاوتن لە عێراق بگاتە دوو ملیۆن بەرمیل - ملیۆنێک بۆ هەناردە و ملیۆنێک بۆ بەکارهێنانی ناوخۆ، بەڵام ئێستا لە ملیۆنێک کەمترین.

 

 

عەبدولجەبار لعێبی: بەڵێ ژێرخانمان هەیە و دەتوانین دروستی بکەین، کێشەکە لە ژێرخاندا نییە.

 

 

عەبدولجەبار لعێبی: هۆکارەکە کەمتەرخەمییە، پەیوەندی بە ژێرخانەوە نییە، بەڵکو لە بەڕێوەبردن و ستراتیژەکاندایە.

 

 

عەبدولجەبار لعێبی: پێموایە کەمترە لە ملیۆنێک بەرمیلی رۆژانە، نزیکەی 800 هەزار بەرمیل.

 

 

عەبدولجەبار لعێبی: دەبوو دوو ملیۆن بەرمیل بێت لە ساڵی 2025.

 

 

عەبدولجەبار لعێبی: دوو ملیۆن بەرمیل وەک بەرهەم، واتە دوو ملیۆن بەرمیل نەوت و پاشان پاڵاوتنی و، هەناردەکردنی ملیۆنێک بەرمیلی وەک بەرهەم، وەک بەنزین و شتی دیکە، و ملیۆنێک بەرمیلیش بۆ بەکارهێنانی ناوخۆ دەمێنێتەوە.

 

 

عەبدولجەبار لعێبی: ئەمە یەکێکە لەو بابەتە ئازاربەخشانە. دەبوو ئەم پیشەسازییانە یەکێک بن لە رێگەکانی پاراستنی وڵات کاتێک نرخی نەوت دادەبەزێت، پەنابردن بۆ پیشەسازیی دیکە وەک پێترۆکیمیاوی و هی دیکە. لە حەفتاکاندا ژمارە یەک یان دوو بووین لە پیشەسازیی پێترۆکیمیاویدا، ئێستا هاتووینەتە ساڵی 2025 و تائێستا لە ساڵی 2008دا پڕۆژەیەک هەبوو بۆ دروستکردنی کۆمەڵگەیەکی پێترۆکیمیاوی لە بەسرە، بەڵام جێبەجێ نەکرا. مایەی سەرسوڕمانە کە وڵاتێکی وەک عێراق خاوەنی ئەم هەموو نەوت و گازە و پیشەسازیی پێترۆکیمیاوی نییە. دەبوو بە قۆناخ دەستمان پێ بکردایە، چونکە داهاتی باشی هەیە.

 

 

عەبدولجەبار لعێبی: جیاوازییەکە لە رووی تەکنیکییەوە زۆرە. پاڵاوتنی بەرمیلێک لانی کەم دوو تا سێ هێندەی داهات دەدات. تەنیا باسی پاڵاوتن ناکەین، بەڵکو دەچێتە پیشەسازیی پێترۆکیمیاوی و دەرمانسازی و شتی دیکەوە.

 

 

عەبدولجەبار لعێبی: پەیوەندیی نێوان هەرێم و حکومەتی فیدراڵ وەک بەرزبوونەوە و دابەزینی شەپۆلی دەریایە. هیوادارم بگەنە چوارچێوەیەک کە خزمەتی وڵات بکات.

 

 

عەبدولجەبار لعێبی: کێشە نییە، با هەناردەکردن هەبێت، بەڵام گرنگ ئەوەیە داهاتەکەی بۆ وڵات بێت، واتە تەنیا هەناردەکردن نەبێت و داهاتەکەی راستەوخۆ بۆ هەرێم یان حکومەتی فیدراڵ بڕوات، دەبێت رێککەوتنی عێراقی هەبێت لە ئێستادا و تەنانەت پێشتریش.

 

 

عەبدولجەبار لعێبی: هەناردەکردنەوە کێشەی نییە، بەڵام دەبێت رێککەوتن هەبێت. ئەگەر 200 هەزار یان نیو ملیۆن بەرمیل هەناردە کرا، دەبێت دیار بێت حکومەتی فیدراڵ چەندی دەست کەوتووە.

 

 

عەبدولجەبار لعێبی: ئەمە بەشێکە لە پاکێجێکی گشتگیر و تەنیا بۆ کۆمپانیا نەوتییەکان نییە.

 

 

عەبدولجەبار لعێبی: ئەمە من دیاری ناکەم، بەڵکو هەرێم بەپێی گرێبەستی کۆمپانیا نەوتییەکان و حکومەتی فیدراڵ لەگەڵ هەرێم ناکۆک بوو لەسەر نرخ یان تێچووی بەرهەمهێنان و هەناردەکردن.

 

 

عەبدولجەبار لعێبی: لە کێڵگەیەک و شوێنێکەوە بۆ یەکێکی دیکە جیاوازە، بەڵام وەک تێکڕا، لە هەندێک ناوچە دەگاتە چوار دۆلار بۆ بەرمیلێک، لە ناوچەی دیکە دەگاتە حەوت دۆلار. لە واست و زوبێر و رۆژهەڵاتی بەغدا، کە هەڵکەندنی قووڵ و ناوچە ئاڵۆزەکانن، لەوانەیە تێچوو بگاتە بیست دۆلار.

 

 

عەبدولجەبار لعێبی: لە هەندێک ناوچە.. وەک پێم گوتی واست وەک نموونە، هەروەها ناحیەی زەرباتییە و رۆژهەڵاتی بەغدا، لە ناوچەیەکەوە بۆ یەکێکی دیکە و لە کێڵگەیەکەوە بۆ یەکێکی دیکە جیاوازە...

 

 

عەبدولجەبار لعێبی: چۆن؟

 

 

عەبدولجەبار لعێبی: من ئاگاداری ئەوە نیم. حکومەتی فیدراڵ پەیوەندیداری ئەوەیە. من نوێنەری پسپۆڕیم، و پسپۆڕم لە ستراتیژ و نەوت و گاز و وزە، بەڵام پرسی قاچاخ بابەتی دیکەن، من کەسێکی جێبەجێکار نیم تاکو ئاگاداری ئەوانە بم، بۆیە دەتوانی پرسیارم لێ بکەیت دەربارەی نەوت.

 

 

عەبدولجەبار لعێبی: من زۆر گەشبینم، بەڵام دەبێت جەخت لەوە بکەینەوە کە ئەم سەرچاوە و سوودەی کە نانی عێراقە و پەیوەندی بە نەوەکانی عێراقەوە هەیە، دەبێت گرنگی و بایەخی زۆری پێ بدرێت لە لایەن حکومەتی فیدراڵەوە. پێویستمان بە پلانی ستراتیژی و شارەزایی و لێهاتوویی عێراقی هەیە لەگەڵ پێویستیی دوورخستنەوەی دۆسیەی نەوت لە پرسە کەسییەکان، رێگر نیم لە پشکپێدان لە نێوان بلۆکە سیاسییەکان، بەڵام دەبێت لێهاتوویی هەبێت بۆ بەڕێوەبردنی ئەم دۆسیە گرنگ و ئاڵۆزە.

 

 

عەبدولجەبار لعێبی: دۆسیەکە ئاسان نییە، و ئەگەر لێهاتوویی و شارەزایی نەبێت، کارەکان باش ناڕۆن، و من دەزانم کە وڵات سامانێکی زۆری نەوت و گازی هەیە.

 

 

عەبدولجەبار لعێبی: بریکاری وەزارەتی پیشەسازی گوتی پێویستمان بە گاز هەیە، بەڵام ئەمە هەڵەیە. گازمان هەیە، بەڵام پێویستی بە وەبەرهێنان و دۆزینەوە هەیە. گازی ئازاد و گازی هاوبەشمان هەیە.

 

 

عەبدولجەبار لعێبی: بەڕێوەبردنی دۆسیەی نەوت زۆر گرنگە و پێشینەی یەکەمە بۆ حکومەت وەک خۆراک و ئاسایش.

 

 

عەبدولجەببار لعێبی: من باسی عێراق دەکەم، بەڵام سەبارەت بە دۆسیەی نەوت لە نێوان حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدراڵ، ئەوە بابەتێکی سیاسییە لە نێوانیاندا.

 

 

عەبدولجەبار لعێبی: سوپاس بۆ ئێوە.