سەرۆکی دەستەی ئامار: بۆ سەرژمێری دەمانەوێت عەرەبی هاوردە لە کەرکووک لەسەر پارێزگاکانی خۆیان هەژمار بکرێن

 

ئەمڕۆ (چوارشەممە، 02-10-2024) سیروان محەممەد، بریکاری وەزیری پلاندانان و سەرۆکی دەستەی ئاماری هەرێمی کوردستان بەوەکالەت، لەکاتی بەشداریکردنی لە بووڵتەنی کاژێر 16:00ـی تۆڕی میدیایی رووداو کە محەممەد عیزەدین پێشکێشیکرد، رایگەیاند ''بڕیار بوو پرۆسەی گەمارۆسازی و ژمارەلێدان بۆ سەرژمێریی گشتی لە هەرێمی کوردستان دوو مانگ بخایێنێت، بەڵام لەبەرئەوەی نزیکەی سێ هەفتە دواکەوتین، ئێستا دەمانەوێت زووتر تەواوی بکەین.''

 

1ـی تشرینی یەکەم لە هەرێمی کوردستان دەست بە هەنگاوەکانی سەرژمێری کراوە. سیروان محەممەد لەبارەی هۆکاری هەوڵدان بۆ زووتر تەواوکردنی پرۆسەی گەمارۆسازی و ژمارەلێدان گوتی، ''بۆ ئەوەی خۆمان بۆ قۆناخی جێبەجێکردنی سەرژمێرییەکەیە ئامادە بکەین، چونکە پێویستە راهێنان بە نزیکەی 19 هەزار مامۆستای دیکە بکەین بۆ ئەم پرۆسەیە.'' 

 

بەگوتەی بریکاری وەزیری پلاندانان، هۆکاری دواکەوتنی دەستپێکردنی پرۆسەی گەمارۆسازی و ژمارەلێدان لە هەرێمی کوردستان بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە، ''لەسەر پرۆسەکە چەند تێبینییەک لەلایەن وەزارەتی پلاندانان و دەستەی ئامارەوە بۆ وەزارەتی پلاندانانی عێراق هەبوو، بەتایبەتی لە ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی کوردستان."

 

سەرۆکی دەستەی ئاماری هەرێمی کوردستان بەوەکالەت ئاماژەی بەوەدا ئەو نەخشانەی پێویستن لەسەر تابلێتەکان بۆ هەرێمی کوردستان لەسەر ئاستی پارێزگا، قەزا، ناحیە و گەڕەکەکان دابنرێن، دەبێ بە شێوەیەکی تەکنیکی بێت، کە لەلایەن ئەو کۆمپانیایەی عێراق گرێبەستی لەگەڵ کردووە، تەواو نەکرابوون.

 

سیروان محەممەد گوتی، هەوڵدەدرێت نزیکەی مانگێک تاوەکو مانگێک و 10 رۆژی دیکە، پرۆسەی گەمارۆسازی و ژمارەلێدان لە هەرێمی کوردستان تەواو بکرێت.

 

بریکاری وەزیری پلاندانان ئەوەشی خستەڕوو، لە عێراق و هەرێمی کوردستان کێشەی تەکنیکی زۆر بۆ پرۆسەی گەمارۆسازی و ژمارەلێدان هەیە، ''کێشە تەکنیکییەکانیش نابنە هۆی ئەنجامی ناڕاست لە سەرژمێرییەکەدا، بەڵکو ئەنجامی ناتەواویان لێ دەردەچێت.'' 

 

سیروان محەممەد لەبارەی گرفتەکانەوە دەڵێت، ''هەندێک ناوچە لە هەرێمی کوردستان هەن، کە تۆڕی ئینتەرنێتی پێویستیان نییە و ناتوانین لای خۆمانەوە ئەو کێشەیە چارەسەر بکەین.''

 

لە عێراق، لە 1ـی ئەیلوولەوە ژمارەلێدان و گەمارۆسازی دەستپێکردووە و لە زۆربەی ناوچەکان خەریکە تەواو دەبێت. بریکاری وەزارەتی پلاندانان گوتی، دوێنێ (سێشەممە) لە بەغدا لەسەر پرسی سەرژمێری لە ناوچە کوردستانییەکانـی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی کوردستان، لەگەڵ ئەندامانی پەرلەمان، وەزارەتی پلاندانانی عێراق و شاخەوان عەبدوڵڵا، جێگری سەرۆکی پەرلەمان کۆبوونەوەتەوە و پرسەکە ''بە وردی'' خراوەتەوە بەر باس.

 

سەبارەت بە کێشەی سەرژمێری لە ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی کوردستان سیروان محەممەد گوتی ''هێشتا کێشەی ئەوە ماوە سەرژمێری لە ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی کوردستان بە چ شێوەیەک دەکرێت.''

 

بەگوتەی سەرۆکی دەستەی ئامار بەوەکالەت، نەک تەنیا حیزبە کوردستانییەکان، بەڵکو لایەنە تورکمان و عەرەبەکانی ناوچەکەش تێبینییان لەسەر ئەوە هەیە ئەو ئاوارانەی (هاوردە) هاتوون بۆ ناوچەکە یان لە ناوچەکانی دیکەی عێراقەوە چوونەتە هەرێمی کوردستان، لەسەر کامە پارێزگا هەژمار دەکرێن.

 

سیروان محەممەد گوتی ''حیزبەکان کۆکن لەسەر ئەوەی پێویستە بەر لە بەڕێوەچوونی سەرژمێری، کێشەی ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی کوردستان، هەروەها ئەو ئاوارانەی لە پارێزگاکانی عێراقەوە هاتوونەتە هەرێمی کوردستان، چارەسەر بکرێت، چونکە لە داهاتوودا لەوانەیە کێشەی تێبکەوێت و ئەنجامی سەرژمێری سوودی لێوەرنەگیرێت.''

 

گوتیشی، ''ئێمە دەمانەوێت ئەو چەند سەد هەزار عەرەبەی هاتوونەتە کەرکووک و ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئێدارەی هەرێمی کوردستان، کاتی سەرژمێری لەسەر پارێزگای خۆیان هەژمار بکرێن.''

 

نزیکەی 11 ملیۆن و 917 هەزار باڵەخانە، شوێنکار، خانوو و شوقە هەن کە ژمارەیان لێدەدرێت. بەگوێرەی سیستمی ستانداردی جیهانی، هەموو ئەو شوێنانە کۆد وەردەگرن، پاش ژمارەلێدان کاری گەمارۆسازی دەستپێدەکات کە پێناسەی باڵەخانەکان و وەرگرتنی زانیاریی سەرەتاییە لەسەر خێزانەکان وەکو ناوی سەرۆک خێزان و ژمارەی خێزان. بەگوێرەی ژمارەی سەرەتایی، یەک ملیۆن و 400 هەزار خێزان لە هەرێمی کوردستان هەن.

 

سەرژمێری بۆ کۆمەڵێک مەبەست سوودی لێوەردەگیرێت، وەکو ژمارەی دانیشتووان، دیاریکردنی بودجەی پارێزگاکان و دیارکردنی کورسیی ئەنجوومەنی نوێنەران.

 

سیروان محەممەد: بڕیار بوو دوو مانگ بخایەنێ ئەگەر زووتر دەستمان کردبوو بە پرۆسەی گەمارۆسازی و ژمارەلێدان، بەڵام لەبەرئەوەی نزیکەی سێ هەفتە دواکەوتین لە دەستپێکردنی ئەو رۆژە، ئێستا دەمانەوێت بە زووترین کات تەواوی بکەین، بۆ ئەوەی خۆمان ئامادە بکەین بۆ قۆناخەکەی دیکەی سەرژمێری، کە خودی جێبەجێکردنی سەرژمێرییەکەیە، چونکە پێویست بە راهێنانی نزیکەی 19 هەزار مامۆستای دیکەیە بۆ پرۆسەکە.

 

 

سیروان محەممەد: دەمانەوێت لە نزیکەی مانگێک تاوەکو مانگێک و 10 رۆژ ئەگەر توانیمان ئەم پرۆسەیە تەواو بکەین بۆ ئەوەی بتوانین لە 20ـی مانگی 11 کە بڕیارە لە هەموو عێراق دەست بە سەرژمێری بکرێت، ئەو پرۆسەیە بە هەمانشێوە لە هەرێمی کوردستان دەستپێبکەین.

 

 

سیروان محەممەد: خۆی لە مانگی حەوتدا ئێمە نزیکەی دوو هەفتە وەستاین لە جێبەجێکردنی ئامادەکارییەکان، بەهۆی ئەوەی چەند داواکارییەک یان چەند تێبینییەک لەلایەن وەزارەتی پلاندانان و دەستەی ئامارەوە بۆ وەزارەتی پلاندانانی عێراق هەبوو، کە ئەم پرۆسەیە چۆن بەڕێوەببەین، بەتایبەتی لە ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوە(ـی ئیدارەی هەرێمی کوردستان)، دوای ئەوە جەنابی وەزیر بڕیاری دا دەست بە ئامادەکارییەکان بکەینەوە. ئەمە هۆکارێک بوو هۆکارەکەی دیکەیش دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی ئەو نەخشانەی پێویستن لەسەر تابلێتەکان دابندرێن بۆ هەرێمی کوردستان لەسەر ئاستی پارێزگا، قەزا، ناحیە و گەڕەکەکان، بەشێوەیەکی تەکنیکی دەبێ دابندرێن، کە بژمێرەکان بتوانن کارەکانی خۆیان ئەنجام بدەن، ئەو بابەتە لەلایەن ئەو کۆمپانیایەی عێراق گرێبەستی لەگەڵ کردووە، تەواو نەکرابوو، بۆیە ئێمە لە سەرەتا بڕیارمان دابوو 17ـی ئەیلوول دەستپێبکەین، بەڵام ئەو کۆمپانیایە داوای لێکردین ئەم قۆناخە چەند رۆژێک دوابخەین تاوەکو ئەوان کارەکانی خۆیان تەواو دەکەن، چونکە لە عێراق تائێستا کێشەی تەکنیکی زۆرە، لای ئێمەش لەوبارەوە کە ئەو تابلێتانەی بە دەست بژمێرەکانەوەیە، کە دەچن بۆ ئەو شوێنانەی دیاریکراوە بۆیان، دەبێ بەرنامەکان ...

 

 

سیروان محەممەد: ئەنجامی ناڕاست نا، بەڵکو دەبێ بڵێین ئەنجامی ناتەواو، چونکە ئێستا هەندێک ناوچە هەن لە هەرێمی کوردستان، کە تۆڕی ئینتەرنێتی پێویستیان نییە و ناتوانین ئێمەش لای خۆمانەوە ئەو کێشەیە چارەسەر بکەین، ئێمە ناتوانین بڵێین نادروست دەبێ یان نادروست نابێ، بەڵام دەتوانین بڵێین لەو شوێنانە ناتوانین کارەکان بکەین.

 

 

سیروان محەممەد: قۆناخی گەمارۆسازی و ژمارەلێدان لە تەواوی ناوچەکانی دیکەی عێراق خەریکە تەواو دەبێت، ئەوان لە 1ـی ئەیلوولەوە دەستیان پێکرد، ئێمە دوو رۆژ لەمەوپێش گەیشتینە بەغدا و دوێنێ لە ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق ئەو پرسە بەتایبەتی پرسی سەرژمێری لە ناوچە کوردستانییەکانمان لەگەڵ ئەندامانی پەرلەمان و وەزارەتی پلاندانانی عێراق و بەڕێز جێگری سەرۆکی پەرلەمان، د. شاخەوان عەبدوڵڵا بە وردی باس کرد. هێشتا کێشە ماوە لە بەرامبەر ئەوەی ئاخۆ سەرژمێری لە ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوە [ـی ئیدارەی هەرێمی کوردستان] بە چی شێوازێک بکرێت، ئێمە تێبینیەکانی خۆمانمان دەمێکە پێداون.

 

 

سیروان محەممەد: بەڵێ. حیزبەکان نەک تەنیا حیزبە کوردییەکان بەڵکو لایەنی تورکمانی و لایەنی عەرەبیش ئەوانەی کە لەو ناوچانەن، تێبینیان لەسەر ئەوە هەیە، کە ئەو ئاوارانەی هاتوون بۆ ئەوێ، یان ئەوانەی ئێمە بە عەرەبی پێی دەڵێین (وافد) ئەوانەی کە هێنراون بۆ ئەوێ، ئەمانە لەسەر چ پارێزگایەک هەژمار دەکرێن، هەروەها ئەوانەی لەو پارێزگایانە و لەو ناوچانە نەماون و هاتوونەتە پارێزگای دیکە لە هەرێمی کوردستان یان لە ناوچەکانی دیکەی عێراق، ئەوان لەسەر کوێ هەژمار دەکرێن؛ ئەمە پرسێکی دەستوورییە و پرسێکی یاساییە کە حیزبەکان هەموویان کۆکن لەو ناوچانە کە پێویستە چارەسەر بکرێت بەرلەوەی سەرژمێری بکرێت، ئەگەرنا ئەو سەرژمێرییە لە داهاتوودا لەوانەیە تووشی کێشە بێت و لە رووی ئەو پلانەی داندراوە بۆ پەرەپێدان، سوودی لێ وەرنەگیرێت.

 

 

سیروان محەممەد: خۆی لە رووی تەکنیکییەوە ئەگەر ئێمە فریا نەکەوتین، لە 20ـی مانگی 11 دەستپێبکەین، دەبێ هەموو عێراق دوابکەوێت، لەبەر ئەوەی خودی سەرژمێری وەکوو ژمارەلێدان و گەمارۆسازی نییە، دەبێ هەموو عێراق لە یەک رۆژدا لە یەک کاژێردا دەست بە کارەکانیان بکەن، بۆیە ئەگەر هەر دواکەوتنێک رووبدات لە هەر ناوچەیەکی عێراق، دەبێ بە زووترین کات چارەسەر بکرێت و ئێمە لە هەرێمی کوردستان ئەو پرسەمان دەمێکە لەگەڵ وەزارەتی پلاندانانی عێراق باس کردووە، بەڵام ئەوان تاوەکو ئێستا دەتوانم بڵێم زۆر بە پیلی ئەو تێبینییانەی ئێمەوە نەهاتوون، بۆیە ناچار بووین هەندێک جار کارەکانمان رابگرین بۆ ئەوەی کەمێک پیشانیان بدەین کە هەرێمی کوردستان دەیەوێت کارەکان بە رێکوپێکی بەڕێوەبچن و هەموو داواکارییەکانی ئێمەش زۆر روون و ئاشکران و زۆر تەکنیکین.

 

 

سیروان محەممەد: خۆی سەرژمێری بەو شێوازە نییە، ئەگەر عێراق وڵاتێکی ئاسایی بووایە لە هەر کوێیەک بووایە، لەسەر ئەو شوێنە هەژمار دەکرا، ئێمە باسی ئەوە دەکەین کە عێراق وڵاتێکی پڕ کێشەیە، بۆیە ئێمەش ئەو پێداگرییەمان کردووە تاوەکو ئێستا لەسەر ئەو پرسە دەمانەوێت بەتایبەتی ئەو ناوچانە و پارێزگاکانی دیکەی عێراق و هەرێمی کوردستانیش کێشەی تێدا نییە هەر کەس لە کوێ بێت، کێشە نییە یان هیچ کاریگەری نابێ لەسەر ئەو کەسە کە خۆی نیشتەجێی هەولێرە و رۆژی سەرژمێری لە سلێمانی بێت یان لە دهۆک. پرسەکەی ئێمە ناوچە کوردستانییەکانە، لەبەرئەوەی ماددەیەکی دەستووری هاتووە کە ماددەی 140 ئەو کێشەیە دەبێت چارەسەر بکرێت. هاووڵاتییانی ئەو ناوچانە، حیزبە کوردستانییەکان و حیزبەکانی دیکەی عێراق گومانیان هەیە کە ئەنجامی ئەو سەرژمێرییە لە داهاتوودا بۆ چەسپاندنی ئەو ئەمری واقیعەی کە ئێستا لەو ناوچانەدا هەیە، کارایی هەبێت، بۆیە ئێمە لەسەر ئەو پرسە وەستاوین.

 

 

سیروان محەممەد: کێشەکە ئەوەیە، ئەگەر ئێمە گەیشتباینە رێککەوتن، ئەو هاووڵاتییانەی لە شوێنی دیکەوە هاتوونەتە ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوە [ـی ئیدارەی هەرێمی کوردستان] بەتایبەتی پارێزگای کەرکووک، رێککەوتن هەبووایە لەسەریان کە لەسەر ناوچەکانی خۆیان هەژمار کرابان، ئێمە هیچ کێشەیەکمان نەبوو ئێستا، نە حیزبە تورکمانییەکان نە حیزبە مەسیحییەکان و بەشێک لە حیزبە عەرەبییەکانیش کێشەیان نەدەبوو، بەڵام خودی ئەو چەند سەد هەزار کەسەی هاتوون بۆ ئەوێ و ناوچەکانی دیکە، نەک تەنیا کەرکووک، دەبێ پرسەکەیان چارەسەر بکرێت، وەزارەتی پلاندانانی عێراق دەڵێت، ئەمە لە رووی سەرژمێرییەوە دروستە لە کوێ هەژمار بکرێن، چونکە ئەمە نابێتە ئەوەی کە بچەسپێنرێن بەو پارێزگایانە، ئەگەر وڵاتێکی ئاسایی بووایە راستە، ئەگەر ئەو ناوچانە کێشەیان نەبووایە راستە.

 

 

سیروان محەممەد: ئێمە دەمانەوێت لەسەر ناوچەکانی خۆیان هەژمار بکرێن، لە کاتی ئەنجامدانی سەرژمێری بە هەمان شێوە نامانەوێت ئەو هاوڵاتییانەی عێراقین بەڵام لە شوێنی دیکەوە هاتوون، لەسەر ئەو ناوچانە هەژمار بکرێن. 

 

 

سیروان محەممەد: بە هەمانشێوە دوێنێ لە کۆبوونەوەکەی پەرلەمانی عێراق، یەکێک لە ئەندام پەرلەمانەکانی پارێزگایەکی نێوەڕاستی عێراق، ئاماژەی بەو خاڵە کرد و زۆر بە روونی گوتی، من نامەوێ ئەوانەی کە لە پارێزگاکانی منەوە رۆیشتوونەتە ناوچەکانی دیکە و بەتایبەتی هەرێمی کوردستان، لەسەر هەرێمی کوردستان هەژمار بکرێن، بۆیە گوتم ئەوە تەنیا داواکاریی ئێمە نییە.

 

ئەوان دەیانەوێت لەسەر پارێزگاکانی خۆیان هەژمار بکرێن، بۆ ئەوەی دواتر ئەو هاووڵاتییانە سوود لەو بەرنامە و پلانە وەرگرن کە بۆ پارێزگاکەیان هەیە، بەڵام تۆ پرسیارەکەت لەسەر 20 ساڵی رابردوو کرد، ئەوانەی کە لە 20 ساڵی رابردوودا هاتوون بۆ ئێرە و نیشتەجێی ئێرەن و هیچ بەنیاز نین بڕۆنەوە بۆ ناوچەکانی خۆیان؛ ئێمە [لەگەڵ ئەندامانی پەرلەمانی عێراق] باسی ئاوارەکانمان دەکرد، زیاتر لەسەر ئەو خاڵەیان ئەو ئەندام پەرلەمانە باسی ئاوارەکانی دەکرد، بەڵام ئەوانەی دیکە کە 20 ساڵ یان 15 ساڵە لێرەن و لە رووی نیشتەجێبوونەوە لێرە دامەزراون، ئەوانە وەکوو دانیشتووی هەرێمی کوردستان هەژمار دەکرێن، پرسێکی دیکەی یاسایی هەیە کە پەیوەندیدارە بەو بابەتە، ئەگەر بگاتە ئەو قۆناخەی کە ئەوان فۆرمی خۆراک یان کارتی نیشتیمانییان بگوازرێتەوە سەر پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان، ئەوە بابەتێکی دیکەیە.