وەزیری نەوتی عێراق: ئامانج لە سەردانەکەمان بۆ هەولێر دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوتە

 

ئەمڕۆ یەکشەممە 12-11-2023، شاندێکی وەزارەتی نەوتی عێراق بە سەرۆکایەتیی حەیان عەبدولغەنی، وەزیری نەوت و ئەندامیێتیی ژمارەیەک بریکاری وەزیر و راوێژکار گەیشتنە هەولێر، بڕیارە دوو بۆ سێ رۆژ بمێننەوە. بەپێی سەرچاوەیەک لە کۆمپانیای بەبازاڕکردنی نەوتی عێراق بۆ تۆڕی میدیایی رووداو، "دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان، خەرجیی گواستنەوە و بەرهەمهێنان، رەشنووسی یاسای نەوت و گاز، گازی کۆرۆمۆر، لە بابەتی سەرەکیی کۆبوونەوەکان دەبن".

 

حەیان عەبدولغەنی، وەزیری نەوتی عێراق لە فڕۆکەخانەی هەولێر لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەڤانیدا هۆکاری سەردانەکەی بۆ بەشێک لە میدیاکاران روونکردەوە و رایگەیاند، "ئەمڕۆ ئێمە لە پارێزگاکەمانین؛ پارێزگای هەولێر. بەندە وەکو وەزیری نەوت بە سەرۆکایەتیی شاندێکی باڵا کە لە دوو بریکارە سەرەکییەکەی وەزارەت و ژمارەیەک لە بەڕێوەبەرانی گشتیی فەرمانگە گرنگ و سەرەکییەکانی وەزارەتی نەوت پێکدێت، هاتووین. ئامانج لە سەردانەکە لێکنزیککردنەوەی بۆچوونەکانە بۆ دەستپێکردنەوەی بەرهەمهێنان و هەناردەکردنی نەوتی خاو. وەکو دەزانن یاسای بودجەی عێراق ئەو بڕە نەوتەی دیاریکردووە کە پێویستە لە هەرێمی کوردستانەوە هەناردە بکرێت، کە نزیکەی 400 هەزار بەرمیلە لە رۆژێکدا".

 

وەزیری نەوتی عێراق گوتیشی، "ئێمە ئەمڕۆ لێرەین بۆ ئەوەی لەگەڵ برایان لە وەزارەتی سامانە سرووشتییەکان کۆببینەوە. مەبەست لەم کۆبوونەوەیە چارەسەرکردنی سەرجەم ئەو کێشانەیە کە ئاسانکاری بۆ بەرهەمهێنان و هەناردەکردنی نەوت دەکەن. هەناردەکردنی نەوت بۆ دەوڵەتی عێراق زۆر گرنگە، چونکە سەرچاوەکانی دەوڵەتی عێراق بەشێوەی سەرەکی پشت بە هەناردەکانی نەوت دەبەستن و ئەو پارەیەی لە هەناردەکردنی نەوتەوە بەدەستدێت، بۆ پارەدارکردنی بودجەی عێراقە. پشتیوان بە خوا بە هاوکاریی ئەو برایانەی لەگەڵمانن و برایان لە هەرێمی کوردستان جیدین لەو پرسە."

 

حەیان عەبدولغەنی ئەوەشی گوت "لێکتێگەیشتنی سەرەتایی هەیە و ئەمڕۆ و بەیانی پشتیوان بە خودا دەگەینە چارەسەر"، سەبارەت بە نەوتی کوردستانیش، وەزیری نەوت باسی دوو قۆناخی کرد و گوتی، "قۆناخی یەکەم بریتی دەبێت لە دەستپێکردنەوەی بەرهەمهێنانی نەوت. هەنگاوی یەکەم ئەوەیە لەگەڵ کۆمپانیاکان و برایان لە هەرێمی کوردستان لەبارەی دەستپێکردنەوەی بەرهەمهێنان و گونجاندنی ئەو گرێبەستانەی ئێستا هەن، رێکبکەوین بۆ ئەوەی لەگەڵ یاسای بودجە و دەستووری عێراق بگونجێندرێت و ئومێد دەکەین لەماوەی ئەم دوو، سێ رۆژەدا بگەینە رێککەوتن. قۆناخی دووەمیش لەگەڵ دەسەڵاتدارانی تورکیا لێتێگەیشتنمان هەیە بۆ هەناردەکردنەوەی نەوت لە رێگەی هێڵی عێراقی تورکییەوە".

 

لەنێوان هەولێر و بەغدا چەندین کێشەی جیاواز لە کەرتی وزەدا هەن، وەک حەقدەستی کۆمپانیاکان، جۆری گرێبەستەکان، رەشنووسی یاسای نەوت و گاز. بەشێک لەوان لەساڵی 2007ـەوە هەن و چارەسەرنەکراون، نەبوونی یاسایەکی تایبەت بە رێکخستنی کەرتی نەوت و گازیش بە هۆکار دەزاندرێت.

 

9ـی تشرینی دووەمی 2023، محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق بە سەردانێکی فەرمی گەیشتە هەولێر و لەلایەن مەسرور بارزانی، سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان پێشوازی لێکرا و دواتر لەگەڵ سەرۆک بارزانی کۆبووەوە و لە کۆبوونەوەکەیشدا نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان و مەسرور بارزانی، سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستانیش ئامادەبوون. سوودانی دواتر بە جیا لەگەڵ سەرۆکی هەرێمی کوردستانیش کۆبووەوە. 

 

کەمال محەممەد، وەزیری سامانە سرووشتییەکان بەوەکالەت کە لە پێشوازی وەزیری نەوت لە فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی هەولێر بوو، لە کۆنفرانسە رۆژنامەڤانییەکەدا رایگەیاند، "پێش دوو رۆژ محەممەد شیاع سوودانی سەردانی هەولێری کرد و ئەو بووە هۆی ئەوەی ئەمڕۆ شاندێکی عێراق سەردان بکات. وەزیری نەوت و شاندەکەی بۆ چارەسەرکردنی بابەتی دەرهێنان و هەناردەکردنی نەوت هاتوون".

 

وەزیری سامانە سرووشتییەکان بەوەکالەت باسی کێشەی دیاری نێوان هەردوولای لەبارەی نەوت کرد و گوتی، "کێشەی سەرەکی تێچووی بەرهەمهێنان و گواستنەوەیە کە لە بودجەدا 8 هەزار و 690 دینارە بۆ هەر بەرمیلێک؛ ئەوە لەگەڵ سرووشتی گرێبەستی ئێمە ناگونجێت و یەکێک لە هۆکارە گرنگەکان بۆ هاتنی ئەو شاندە چارەسەرکردنی ئەو بابەتەیە".

 

سەبارەت بە ئامادەکردنی رەشنووسی یاسای نەوت و گاز کە زیاتر لە بیست ساڵە عێراق ئەو یاسایەی نییە، کەمال محەممەد گوتی، "لیژنەیەکی باڵا بە سەرۆکایەتی وەزیری داد پێکهاتووە، هەندێک رێوشوێن و هەنگاو نراون، بەڵام رەشنووسەکە تەواو نەبووە. ئەو بابەتە دەکەوێتە ساڵی داهاتووە."

رۆژی 08-11-2023 بەرپرسانی وەزارەتی نەوتیی حکومەتی عێراق لەبارەی هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان لەگەڵ نوێنەرانی کۆمەڵەی پیشەسازیی نەوتی هەرێمی کوردستان -ئەپیکور کۆبوونەوە.

 

لە رۆژی 25ـی مانگی ئاداری 2023ـەوە، هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان و کەرکووک بەهۆی بڕیارێکی دادگەی نێوبژیوانیی نێودەوڵەتی لە پاریس راگیراوە.