لەبارەى دیاریکردنى پارێزگارى کەرکووکەوە

هەڵبژاردنى ئەنجوومەنى پارێزگاى کەرکووک، یەکێک لەو کێشانە بوو کە بە درێژایى دوو دەیەى رابردوو وەک گرێکوێرەیەک لەنێوان پێکهاتەکانى کەرکووک و لەنێوان هەولێر و بەغدا مابووەوە. هیچ خوولێکى پەرلەمان و هیچ سەرۆکوەزیرانێک ئیرادەى کردنەوەى ئەو گرێیەیان نەبوو، کە بووبووە هۆى مەحکومکردنى کەرکووک لە پرۆسەى هەڵبژاردن. 

 

سەربارى ئەوەى عەرەب و تورکمان لە کەرکووک نیگەران بوون لەوەى ئەنجوومەنى پارێزگاى کەرکووک و پارێزگاریش بەدەستى کوردەوەیە، نیگەران بوون لەو دەرئەنجامەى لە یەکەم خولى هەڵبژاردنى ئەنجوومەنى پارێزگاکانى عێراقدا لە ساڵى 2005 لیستى برایەتیی کەرکووک کە لیستى هێزە سیاسییەکانى کورد و چەند کارەکتەرێکى دۆست و نزیکى کورد بوون لە پێکهاتەکانى دیکە، لە 41 کورسیی ئەنجوومەنەکە، 26 کورسییان بەدەستهێنابوو. تانە و تەشەرى ئەوەیان لە کورد دەدا کە گوایە کورد ساختەکارىی زۆرى کردووە لە هەڵبژاردن و کوردى پارێزگاکانى دیکەى هەرێمى کوردستان لە کەرکووک دەنگیان داوە، هەروەها بایکۆتى ئەوکاتى عەرەبى سوننەیان دەکردە پاساو کە بەهۆیەوە کورد بووەتە زۆرینەى ناو ئەنجوومەن و پێیان وابوو ئەوە دەربڕى راستەقینەى ژمارە و پێگەى هیچ کام لە پێکهاتەکان نییە. لەکاتێکدا بە رەهایى باوەڕیان وابوو بە ئەنجامدانەوەى هەڵبژاردن لە کەرکووک هاوکێشەکە دەگۆڕێت و کورد ناتوانێت زۆرینەى کورسییەکانى ئەنجوومەن بەدەستبهێنێت، بەڵام عەرەب و تورکمان هەر جارەو بە پاساو و بیانوویەکەوە، لە بەغداوە ئەو بڕیارەیان دەسەپاند کەرکووکیان لە پارێزگاکانى دیکەى عێراق جیا دەکردەوە و رێگەیان نەدا هەڵبژاردنى ئەنجوومەنى پارێزگا بکرێت.

 

ئەم دژبەیەکییەى هەڵوێستى عەرەب و تورکمانەکان وەک مەتەڵى لێهاتبوو، ناڕازیى بوون لەوەى زۆرینەى کورسییەکانى ئەنجوومەنى پارێزگا کورد بوون، باوەڕیشیان وابوو هەڵبژاردن ئەنجام بدرێتەوە کورد رێژەکەى زۆر دادەبەزێت، بەڵام رێگەشیان نەدا هەڵبژاردن بکرێت. هۆکارەکەى روون بوو، لەلایەک چاوەڕێى هەلومەرج و رۆژگارێک بوون هاوکێشەکە پێچەوانە بکاتەوە، لەلایەکى دیکەشەوە نەیاندەویست رەوایەتیى پاساوەکانیان لەدەست بچێت. 

 

لەدواى 16ـى ئۆکتۆبەرى 2017، واقیعى کەرکووک بە بەرژەوەندیى عەرەب وەرچەرخا، لەڕووى سیاسى و ئیدارى و سەربازى و ئەمنى و تەنانەت ئابورییەکەشى کەوتەوە دەستى ئەوان، بەڵام لەم قۆناخەشدا هەر رێگەیان نەدا هەڵبژاردن بکرێت، چونکە سەرەتا بەهۆى ناکۆکیى نێوان پارتى و یەکێتییەوە، ئەنجوومەنى پارێزگا پەکى کەوتبوو کە ئەمەش دووجار لە بەرژەوەندیى عەرەب بوو. یەکەم بەهۆى ناکۆکیى نێوان دوو هێزە سەرەکییەکەى کوردەوە لە کەرکووک نەتواندرا شوێنى پارێزگارە کوردە لەسەرکارلادراوەکە پڕبکرێتەوە کە ئەوکات رێکارە دەستوریى و یاساییەکان بەو جۆرە بوون ئەنجوومەنى پارێزگا دەسەڵاتى دانانى پارێزگارى هەبوو. بەهۆى ئەوەى کورد نەیتوانى پارێزگار دابنێت، جێگرى پارێزگار کە عەرەبێکى تەعریبچى بوو بەوەکالەت، بووە پارێزگار و بە چڕى سەرپەرشتیى پرۆسەى تەعریبى دەکرد. دووهەم سودى پەکخستنى ئەنجوومەنیش بۆ عەرەب ئەوەبوو کە هیچ دەسەڵاتێکى چاودێریى لە شارەکە نەما تا چاودێریى کارەکانى پارێزگارەکە سەپێندراوەکە بکات، بتوانێت رێ لە خراپەکاریى و گەندەڵییەکانى بگرێت.

 

دواتریش بەرەى عەرەبى توانیان لەڕێگەى دادگەى باڵاى فیدراڵییەوە ئەنجوومەنى پارێزگاکان هەڵبوەشێننەوە و دەسەڵات هەمووى کەوتە دەستى خۆیان. نەیاندەویست بە ئەنجامدانى هەڵبژاردن و دروستکردنەوەى ئیدارەیەکى شەرعى، ئەو هەلومەرج و دەرفەتانەیان لەدەستبچێت کە بەهۆى هەژموونى حەشدى شەعبى و سوپاى عێراقەوە بۆ سەرلەنوێ دەستپێکردنەوەى تەعریب، بۆیان رەخسابوو. لە رێککەوتنەکانى پێکهێنانى کابینەى محەممەد شیاع سوودانى، کورد پێداگریى زۆرى کرد دەبێت رەوشى کەرکووک ئاسایی بکرێتەوە. پێیان وابوو یەکێک لە رێگە دەستوریى و یاساییەکان بۆ ئاساییکردنەوەى رەوشى کەرکووک و دەسەڵاتێکى شەرعى لە شارەکە، ئەنجامدانى هەڵبژاردنى ئەنجوومەنى پارێزگایە، بەڵام لێرەشدا هەر عەرەبەکان لە کورد وردتربوون و توانیان چەند بڕگەیەکى تایبەت بە هەڵبژاردنى ئەنجوومەنى پارێزگاى کەرکووک لەناو یاسای هەڵبژاردنى ئەنجوومەنى پارێزگاکانى عێراق بسەپێنن کە رێگەنەدات دەرئەنجامى سندووقەکانى هەڵبژاردن و سەنگ و پێگەى هێزە سیاسییەکان بکرێتە بنەماى پێکهێنانى حکومەتى خۆجێى کەرکووک. 

 

بەمەش جارێکى دیکە کەرکووکیان مەحکومى گرێکوێرەیەک کردەوە بە ناوى سازانى پێکهاتەکانەوە، چونکە وەک ئەگەرێکى کراوە هەمیشە دەتوانرێت تەرەفێک لە پێکهاتەکان بکرێتە کارتى نەسازان و بەو هۆیەشەوە رێگە نەدرێت کەرکووک ئەنجوومەنێکى کارا و ئیدارەیەکى چالاکى هەڵبژێردراوى هەبێت کە ئەمەش پێچەوانەى هەموو بنەما و سەرەتایەکى دیموکراسییە، هیچ مەنتقێک لە دنیادا رەوایەتى بەوە نادات هەڵبژاردن بکرێت و کار بە ئەنجامەکەى نەکرێت، بەڵام لە عێراق مەنتقى هێز زاڵە بەسەر هێزى مەنتقدا. 

 

نەک هەر لەگەڵ کورد و بۆ کەرکووک، بەڵکو لە بەغداش بەرامبەر بە موقتەدا سەدر ئەم ستەمکارییەیان پەیڕەوکردووە. لە چەند خوولێکى یەک لەدواى یەکى هەڵبژاردن، رەوتى سەدر لیستى یەکەمى براوەى هەڵبژاردنەکان بوو، بەڵام هیچکات دەسەڵاتیان تەسلیم بە براوەى هەڵبژاردن نەکرد. تەنانەت لە دوا خوولى هەڵبژاردن لیستەکەى موقتەدا سەدر بە تەنها بە ئەندازەى هەموو لایەنەکانى دیکەى شیعە دەنگ و کورسیى پەرلەمانى بەدەستهێنابوو، هاوپەیمانێتى لەگەڵ براوەى ناوچە سونییەکان و هەرێمى کوردستانیش کرد و بووە زۆرینەى پەرلەمانى، بەڵام نەک هەر رێگەیان نەدا حکومەت پێکبهێنێت، دۆخى سیاسیى عێراقیان بە ئاقارێکدا برد، سەدر ناچار بوو بۆ ئەوەى پرۆسەى سیاسى پەکى نەکەوێت، دەستبەردارى کورسییەکانى پەرلەمانیش بوو بۆ نەیارەکانى. 

 

سەدر هەموو رێگە مەنتقی و یاسایی و دیموکراسییەکانى گرتەبەر، بەڵام کە مەنتقى هێز زاڵ بوو بەسەر رەوایەتیى دەستوور و یاسا و پرۆسەى هەڵبژاردن و دیموکراسیدا، کشایەوە، چونکە بەردەوامبوونى لە پێداگریى بۆ بەدەستهێنانى ئیستحقاقە ئینتیخابیەکان، عێراقى تووشى چەقبەستن دەکرد. لێرەدا سەدر وەک پیاوێکى نیشتمانپەروەر دەستبەردارى هەموو مافەکانى خۆى بوو لەپێناو ئەوەى عێراق تووشى گرفى گەورەتر نەبێت. 

 

بەڵام بۆ کەرکووک گرفتەکە ئەوەیە لایەنى کوردى لەم هاوکێشەیە کە پارتى و یەکێتین، لەبەر ناکۆکى و ناتەبایى نێوان خۆیان و لە رکى یەکتری، بەدواى هیچ رێگەچارەیەک و تەگبیرێکدا ناگەڕێن، تەنانەت ئەگەر دڵنیاشبن میلـلەتەکە و چارەنووسى کەرکووک دەکەوێتە مەترسییەوە. ئەو ئازایەتى و هەستى بەرپرسیارێتییەیان نییە کە موقتەدا سەدر نواندى. ماجەراى دانەنانى پارێزگارێکى کورد بۆ کەرکووک لەدواى 16ى ئۆکتۆبەر، گەواهى ئەو راستییەیە. کورد دەیتوانى پارێزگارێکى کورد دابنێت، بەڵام سووربوون و پێداگریى (هەر دەبێ و هەر نابێ) پارتى و یەکێتی لەسەر دانانى پارێزگارێکى کورد، دەرفەتەکانى لەدەستى کورد دەرهێنا و واقیعێکى بەسەر کورددا سەپاند کە بۆ ماوەى 7 ساڵ پۆستەکە بەوەکالەت لەلایەن تەعریبچییەکەوە بەڕێوەببرێت. 

 

ئێستاش دووبارەبوونەوەى هەمان رێگەى هەڵەیە کە پارتى و یەکێتیى لەدواى 16ى ئۆکتۆبەر پەیڕەویان کرد. شەش مانگ بەسەر هەڵبژاردنى ئەنجوومەنى پارێزگاى کەرکووک تێپەڕیووە، هەردوولا ئەوە دەزانن کە بەپێى یاساى سەپێندراوى بەغدا رێکارەکانى دیاریکردنى پارێزگار بە کام رێگەدا دەڕوات، بەڵام سووربوونى یەکێتیى لەسەر ئەوەى دەبێت پارێزگار کادرى یەکێتیى بێت و رێگریى پارتى لەوەى بدرێتە یەکێتی، سووربوونى پارتیش لەسەر ئەوەى دەبێت کوردێکى بێلایەن بێت. ئاوى کردووەتە ئاشى ئەو بارودۆخەوە کە نەتواندرێت نە کوردێکى سەر بە ئۆرگانێکى یەکێتی و نە کوردێکى بێلایەن بکرێتە پارێزگار و پۆستەکەى لەدەستى بەرەى تەعریب هیشتووەتەوە.

 

جێى هەڵوەستە و پرسیارى جدییە کە ئایا هەر بەڕاستى ئەم دوو حیزبە، توانا و بیرکردنەوە و ئاستى لێهاتوویان بۆ دۆزینەوەى چارەسەر بۆ کێشە، لەم ئاستەدایە کە لەبەرامبەر دیاریکردنى پارێزگارێکى کورد بۆ کەرکووک دەیبینین؟ ئایا ئەم رەوشەى کورد و پرسى کەرکووک هەر بەوجۆرە لەنێو گەمەى ئەم دوو حیزبە دەمێنێتەوە و حیزب و کارەکتەرە سیاسییەکانى دیکە و نوخبەى رۆشنبیر و دەستەبژێرى کورد، هەر ئاوا لە دوورەوە تەماشاکەر دەبن؟ یاخود دەبنە هێزى گوشار لەسەر پارتى و یەکێتی و بە هەمووانەوە نەخشەڕێگەیەک وەکو دەروازەى چارەسەر دەدۆزنەوە کە بەهۆیەوە بەشێک لە دەسەڵاتى کەرکووک بکەوێتەوە دەستى کورد؟ با چاوەڕێ بین.