ناسیۆنالیزمی کوردی لەبەردەم دوو تاقیکردنەوەی سەختدا

رەنگە لەم ساتەوەختە ناسکەی مێژووی ناسیۆنالیزمی کوردی، گەڕانەوە بۆ دوو پرسی گرنگ تەواو لەجێگەی خۆیدا بێت: پرسی سەنتراڵیێتیی بەغدا و پرسی سەنتراڵیێتیی سەربەخۆیی. ئایا کارکردن بۆ ئەوەی لە بەغدا و بە بەغدا و لە رێگەی بەغداوە پێگەی کورد وەک پێکهاتەیەکی سەرەکیی کۆمەڵگەی عێراقی بەهێزبکرێت، رێگە لەوە دەگرێت کە هەموو میکامیزمە سەرەکییەکان سازبدرێن بۆ ئامادەکردنی هەلومەرجێکی بابەتی، کە تێیدا کوردستان بەرەو سەربەخۆیی گوزەربکات؟

با سەرەتا لە پێناسەیەکی سەرەتایی ناسیۆنالیزمەوە دەستپێبکەم. لە بیری مندا، ناسیۆنالیزم بریتییە لە ئایدۆلۆژیایەکی سیاسی کە نەتەوە دەکات بە پرەنسیپی باڵای رێکخستن و ئاراستەکردنی تەواوی گوزارشتە دەستەجەمعییەکان. هەروەها نەتەوەش لە سێ ئاستدا خۆی نمایشدەکات. ئاستی یەکەم بریتیە لە گرووپێکی مرۆیی کە کۆمەڵێک تایبەتمەندیەتیی کولتووری پێکەوە کۆیاندەکاتەوە، بۆنموونە زمان، ئایین، مێژوو، هتد. ئاستی دووەم بریتییە لە گرووپێکی مرۆیی کە کۆمەڵێک تایبەتمەندیی سیاسی کۆیاندەکاتەوە، بۆ نموونە ئینتیما بۆ جڤاتێکی سیاسی لە خاکێکی دیاریکراودا. ئاستی سێیەمیش بریتییە لە کۆبوونەوەی ئاستی یەکەم و دووەم لە یەک ساتەوەختدا.

 

ناسیۆنالیزمی کوردی بیناکردنێکی یەک سەدەییە لە ئاستی سێیەمدا. واتە لەیەککاتدا کارکردنە لەسەر تایبەتمەندییە کولتوورییەکانی نەتەوەی کورد (زمان، مێژوو، سروود، ئایین، نەخشە، ئاڵا، هتد...) و تایبەتمەندییە سیاسییەکان (بیناکردنی ئینتیمای سیاسی لەسەر کوردستانیبوون وەک کۆنسێپتێکی جیهانی کراوە بۆ هەموو ئەو مرۆڤانەی بەتەواوی جیاوازییەکانیانەوە لەسەر خاکی کوردستاندا دەژین، یان کوردستان بۆ ژیان هەڵدەبژێرن).

 

لەم چوارچێوەیەشدا، ناسیۆنالیزمی کوردی، لەڕێگەی پرۆگرامی بەکۆمەڵایەتیکردنەوە، لە سەرەتای سەدەی بیستەوە تا سەرەتای سەدەی بیست و یەک، بە پرۆگرامە جیاوازەکانی بەکۆمەڵایەتیبوونەوە، چەندین نەوەی کورد و کوردستانی بە کوردستان بەخشیوە، هەر ئەم نەوە جیاوازانەش بوون کە لەبەرامبەر ئەنفال، کیمیاباران، تەعریب و تەبعیسدا خۆیان راگرتووە و نەتوانەوە و بوون بە هەوێنی دروستکردنی کیانی فیدراڵیی هەرێمی کوردستان.

 

بەڵام ئێستا هاوکێشەکان گۆڕاون و گۆڕانەکانیش ستراکتۆراڵن، ستراتیژین و جیهانیشن. چیدیکە جیهانی ئێستا و ئێرە، هەمان ئەو جیهانەی سەرەتای سەدەی 20 نییە کە ناسیۆنالیزمی کوردی تێیدا دەقدەگرێت. لە جیهانی ئێستا، پەیوەندییەکان بە خاک، شووناس، کۆمەڵگە و تەنانەت بەجیهانیشەوە گۆڕاون. لێرەوە ئەرکی سەرەکیی ناسیۆنالیزمی کوردییە کە بە کۆی سیستمی وتار و ستراتیژییەکانی خۆیدا بچێتەوە، بۆ ئەوەی لەکۆتایدا نەبێت بە ژێر لافاوی گۆڕانکارییەکانەوە. یەکەم پێداچوونەوەش، لە ئێستا و ئێرەدا بریتییە لە سرووشتی پەیوەندی بە بەغدا و سرووشتی خەباتکردن لەپێناو سەربەخۆیی کوردستان.

 

رەنگە لای کەسانێکی زۆر ئەم دوو پرسە لە قوڵایی قوڵاییەکاندا لێکدژ و یەکتربڕ و یەکتر دوورخەرەوە بن، بەڵام من پێموایە بەپێچەوانەوە، نەک هەر دەکرێت، بەڵکو ناسیۆنالیزمی کوردی، هیچ بژاردەیەکی دیکەی لەبەردەستدا نییە، جگە لە پێکەوەبەستنی ئەم دوو پرسە، جگە لە کارکردنی بەهێز و قوڵ و ورد لەیەککاتدا لەسەر ئەم دوو پرسە. واتە بەیەکەوەگرێدانی کارکردن لەسەر سەنتەراڵیێتی بەغدا و کارکردن لەسەر سەنتراڵیێتی سەربەخۆیی.

 

ئەمە هەمان ئەو ستراتیژیەتەیە کە شیعەکانیش جێبەجێی دەکەن، واتە کارکردن بۆ سەنتراڵیێتی بەغدا و کارکردن بۆ سەنتراڵیێتی تەشەیووع بەیەکەوە دەبەستنەوە. بە زمانێکی سادەتر؛ ئامادەکردنی هەلومەرجی سەربەخۆیی کوردستان، بە بەهێزترین ئامادەیی کورد لە بەغدا تێدەپەڕێت، هەروەک چۆن شیعەکان لەوە تێگەیشتوون؛ ئامادەکردنی هەلومەرجی تەشەیووع وەک پرۆژەیەکی سیاسی و مەزهەبیی گشتگیر، بە بەهێزترین ئامادەیی شیعە لە بەغدادا تێدەپەڕێت.

 

ناسیۆنالیزمی کوردی دەبێت بەڕوونی لەو پەیامانە تێبگات کە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بەردەوام بۆی دەنێرن. ئەوان بەڕوونی دەڵێن 'ئێمە، پشتیوانیی تۆ ـیێکی بەهێز دەکەین، بەڵام لەنێو عێراقێکی یەکگرتوودا.' ئەم پەیامە تەنیا چیرۆکێکی دیپلۆماسی نییە کە بۆ کوردی بگێڕنەوە، نەخێر، رۆژئاوا لە هەموو ئاستەکاندا پێویستی بە کوردە، بەڵام لەنێو عێراقدا و لەم چوارچێوەیەشدا پشتیوانی دەکات. لێرەوە فەرمانی ناسیۆنالیزمی کوردە کە، پشتیوان بە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، رێک وەک سەرەتای پاش رووخانی رژێمی بەعس، بەوپەڕی هێزەوە بگەڕێتەوە بەغدا و ئەو بۆشاییە گەورەیە پڕبکاتەوە، کە لە ئامادەنەبوونی ئەو، چەندین ئەکتەری دیکەی دژ بە خەون و بەرژەوەندی و چاوەڕوانییەکانی هەرێمی کوردستان پڕکراونەتەوە.

 

تۆ ـیێکی بەهێز لە بەغدا، واتە تۆ ـیێکی بەهێز لەسەر ئاستی دیپلۆماسی، ئابووری، ئەمنی و سەربازی. واتە تۆ ـیێکی گوێلێگیراو لەسەر ئاستی نیشتمانی، هەرێمایەتی و جیهانی. هەموو ئەمانەش واتە بەهێزترکردن و فراوانکردن و دەوڵەمەندکردنی هەرێمی کوردستان کە قووڵایی ناسیۆنالیزمی کوردیی لەسەر بیناکراوە.

 

لە 10 ساڵی رابردوودا، ناسیۆنالیزمی کوردی هەڵەی کوشندەی کردووە لەبەرامبەر ئیدارەکردنی ئەم دوو تاقیکردنەوە گەورەیە. ئێستا کاتی ئەوەیە ئەو هەڵانە راستبکرێنەوە و ئاسۆیەکی نوێ لەبەردەم نەوەکانی داهاتووی خۆیدا بکاتەوە، پێش ئەوەی بێومێدبوون بە بێدەنگی، بیکوژێت.