لێکۆڵەرێک: هەناردەنەکردنەوەی نەوتی کوردستان سیاسییە و کۆمپانیاکان گرێبەستەکانیان بۆ بەغدا ئاشکرا ناکەن

 

د. رەعد قادری ئەو لێکۆڵەرەیە و لە هەڤپەیڤینێکی تۆڕی میدیایی رووداو بە وردی باسی کێشەی نەوت و گاز، هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان و کرۆکی ناکۆکییەکانی هەولێر و بەغدا لەبارەی نەوت و وزەوە کرد.

 

هەروەها باس لە ئاستەنگە یاسایی و نێوخۆیی و نێودەوڵەتییەکانی بەردەم چارەسەری پرسی وزە لەنێوان هەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدراڵیی عێراق دەکات.

 

 

 

د. رەعد قادری: پێموایە دەبێت بۆ زیاتر لە ساڵێک بگەڕێیتەوە دواوە، ئەمە بەر لە هەرشتێک پرسێکی سیاسییە، پرسێکی تەکنیکی نییە و پرسێکە لە 2003وە بەردەوامە. ئەوە لەبارەی پەیوەندیی حکومەتی هەرێمی کوردستان و بەغدا و چۆنیەتی سرووشتی فیدراڵیەتەوەیە. هەروەها لەبارەی ئەوەوەیە کە رێنوێنییەکان و لێکدانەوەکانی دەستوور چین و کامیان لە هەولێر جیاواز لە بەغدا سەیری دەکرێت ئەمەی هەیە دوایین دەرکەوتەی ئەو کێشەیەیە ئەمە دوایین قۆناخیەتی، پێموایە بە هەناردەنەکردنی نەوت لەلایەن هەرێمی کوردستانەوە کەمێک هاوسەنگیی هێز گۆڕاوە، گوشارێکی داراییە لەسەر حکومەتی هەرێمی کوردستان، هەناردەی نەوت وای کردبوو حکومەتی هەرێمی کوردستان زیاتر لە ناردنی پارەی بەغدا سەربەخۆبێت. بەغدا ئەوە وەک هێز بەکاردەهێنێت، پێموایە دواجار نەوت دەگەڕێتەوە بۆ بازاڕ، ئەگەر حکومەتی بەغدا و هەرێمی کوردستان بتوانن بگەنە رێککەوتن ئەوە بە لایەنی کەمەوە کاتییە و ئەمانە وا دیارن جۆرێک لە وەڵامی کاتین و سازشێکت دەداتێ کە هەردوولا دەیانەوێت لەگەڵیدا بژین.

 

 

د. رەعد قادری: پێموایە کێشە تەکنیکییەکان بەرگێکن و کێشەی نرخ جیدیە، چونکە کێشەی نرخ بۆ بابەتی سیاسی دەگەڕێتەوە، حکومەتی هەرێمی کوردستان بە تەنیا و سەربەخۆ لە بەغدا گرێبەستی کردووە و بانگەشەی ئەوە دەکات کە مافی یاسایی هەیە ئەوە بکات ئەو گرێبەستانە مەرجی جیاواز و نرخی جیاواز لەو گرێبەستانەیان تێدایە کە بەغدا ئەنجامیداون، بەغداش هەمیشە ئاڵنگاریی یاساییبوون دەکات. دادگەی باڵای فیدراڵی هەمیشە ئاڵنگاریی یاساییبوونی ئەو گرێبەستانەی کردووە جا پێم وایە ئەوە دەرهاویشتەی سیاسەتە.

 

بۆ بەغدا ئەمە رێگەیەکی رامکردنە یان بە لایەنی کەمەوە چوونە ناو ئەم گرێبەستانەیە کە تائێستا رێگەیان پێنەدراوە و دەیانەوێت بزانن حکومەتی هەرێمی کوردستان چ مەرجێکی داناوە و دەیانەوێت لەو مەرجانەدا قسەیان هەبێت، پێموایە دووەم شت کە لەبارەی نرخەوەیە زۆر گرنگە، راستە نرخی بەرهەمهێنان و گواستنەوە جیاوازە، بەڵام بەغدا چاوی لەسەر ناوچەکانی دیکەشە، بەتایبەتی پارێزگا بەرهەمێنەکانی باشوور. بابەتە تەکنیکییەکان تەنانەت سیاسەتمەدارانیش بە دەگمەن تێیان دەگەن، ئەوانیش ناچنە وردەکارییەکانەوە، ئەوەی دەیبینن ژمارە زەقەکانە ژمارە زەقەکانیش پێشنیاز دەکەن کە حکومەتی هەرێمی کوردستان زیاتر لە بیرەکانی بەسرە و ناسریە پاداشتی بۆ نەوتەکەی  دەست دەکەوێت. لە ئەنجامی ئەوەوە پارێزگای دیکە هەن کە دەیانەوێت پارەیان دەست بکەوێت، ئەوە گوشارێکی سیاسی دروست دەکات بە تایبەتی ئاگاداری گوشاری بەسرەن بۆ ئەوەی پارەی کەمتر لەوێ بڕوات و خۆیان راستەوخۆ سوودی لێوەربگرن. بۆیە ئەگەر حکومەتی هەرێمی کوردستان بەهایەکی زیاتر وەربگرێت، ئەگەری هەیە بەسرەیش داوای ئەوە بکات، ئەوە هیچ پەیوەندییەکی بە تێچووی بەرهەمهێنان و ئاڵنگارییە تەکنیکییەکانی گرێبەستەکان و ئەو شتانەوە نییە ئەوە بە پوختی بەو جۆرە دەبینرێت کە حکومەتی هەرێمی کوردستان مامەڵەیەکی باشتر لە بەسرە بەدەست دەهێنێت جا ئەوە بۆ سەرۆکوەزیران سوودانی دۆخێکی ئەستەمە، ئەوە شارەزەردەواڵەیە و نایەوێت بیورووژێنێت.

 

 

د. رەعد قادری: ئاشکرایە کە سیاسەتی نەوتی سەربەخۆی هەرێمی کوردستان ئاڵنگارییە و توانای کۆنترۆڵکردنی نەوتی حکومەتی فیدراڵی هەیە کە پێیوایە دەبێت نەوت فیدراڵییانە بەڕێوەببرێت، حکومەتی هەرێمی کوردستانیش هەمیشە پێیوایە دەبێت نەوت سەربەخۆیانە بەڕێوەببرێت، پێموایە ئەوە کاریگەرییەکی شەپۆلی سیاسی بووە لەسەر ژمارەیەک لە پارێزگاکان، وەک ئاماژەت پێدا، پارێزگا بەرهەمهێنەکانی نەوت لە باشووری عێراق سەیری حکومەتی هەرێمی کوردستانیان کردووە، بڕوایان وایە کە مامەڵەیەکی نادادپەروەرانەیان لەگەڵدا کراوە، بە لایەنی کەمەوە لە بەغداوە مامەڵەیەکی لایەندارانە کراوە، ئەوان بە درێژایی دەیەی پێشوو چەند جارێک کێشەکەیان بەرزکردووەتەوە و داوایانکردووە کە دەبێت خەڵکی بەسرە یان خەڵکی زیقار زیاتر سوودمەند بن ئەوە کێشەیەکە دەیڵێمەوە، ئەوە تێنەگەیشتنە لەو نرخەی حکومەتی هەرێمی کوردستان داوای کردووە قەرەبووی بکرێتەوە. لەم ساتەدا ئێوە کێشەی شەفافیەتتان هەیە، بەغداش داوا دەکات کە گرێبەستەکانیان پێشان بدرێت، کۆمپانیاکانیش زۆر دوودڵن لەوەی گرێبەستەکانیان پێشان بدرێت. حکومەتی هەرێمی کوردستانیش زۆر دوودڵە لەوەی گرێبەستەکانیان پێشان بدەن. بەغدا دەیەوێت بزانێت پارە بە چی دەدات و ئەوەیش لەلایەن حکومەتەوە بڕیارێکی نامەعقووڵ نییە، بەڵام ئەوەش پەردە لەسەر شتێک لادەدات کە ساڵانێکە بە شاراوەیی ماوەتەوە ئەویش ئەوەیە: گرێبەستەکەی کورد چی دەڵێت و بەڵێنی چی دەدات؟

 

 

د. رەعد قادری: دەیڵێمەوە، بابەتەکە پەیوەندیی بە بڕیاری سیاسییەوە هەیە. مەسرور بارزانی، سەرۆکوەزیران دەتوانێت بڕیارێک بدات بۆ کردنەوەی گرێبەستەکان و گفتوگۆی روونتر بکەن و دەتوانرێت کۆمپانیاکان بخرێنە پێگەیەکەوە کە گرێبەستەکان بخەنەڕوو و پێشانی حکومەتەکانی بدەن. ئەوانە لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستاندا واژۆ کراون، کەواتە کەسێک لە حکومەتی هەرێمی کوردستان دەزانێت باسی چی دەکەن. ئینجا حکومەتی هەرێمی کوردستانیش بەشێکە لە عێراقێکی فراوانتر و لە لایەنی رێکخستنەوەی پەیوەندییەکانی لەگەڵ بەغدادا دیسانەوە دەبێتەوە بە بابەتی کێشەکانی سەروەری، دەبێتە بابەتی سیاسەتی باڵا بۆیە دەکرێت بە رادەیەکی خێرا چارەسەر بکرێت. پێموایە کێشەی تێچوویش دەکرێت جیاوازانە بڕیاری لەبارەوە بدرێت. ئامرازێک دەداتە دەست بەغدا تاوەکو بتوانێت پەیامەکەی خۆی بنێرێت. بە دڵنیاییەوە پەرلەمانی بەغدا لە داواکاریی کورد تێدەگات، بۆیە ئەگەر بڕیاری سیاسیتان هەبوو، پێموایە دەکرێت ئەمە زۆر بە خێرایی چارەسەر بکرێت. لە نەبوونی ئەو بڕیارە سیاسییەدا ئەمە درێژە دەکێشێت راستییەکەی لەم ساتەدا بۆ بەغدا جگە لە نیەت باشی هیچ هاندەرێک نییە، هیچ هاندەرێک نییە کە ئەمە بەپێی مەرجەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان چارەسەر بکرێت. ئەو بەشەی عێراق کە زیاتر لە هەمووان بە دەست ئەمەوە دەناڵێنێت، حکومەتی هەرێمی کوردستانە. ئەو بەشەی عێراق کە زیاتر لە هەمووان بە دەست نەبوونی چارەسەرەوە لە رووی ئابوورییەوە دەناڵێنێت حکومەتی هەرێمی کوردستانە، بەغدا ناتوانێت باری سەرشانی حکومەتی هەرێمی کوردستان هەڵبگرێت، چونکە ئەم ململانێیە چارەسەر نەکراوە، هەر بۆیە ناردنی پارە لەلایەن بەغداوە لە بودجەی ناوەندی بردنەوەی بەغدایە، ئەگەر دەتەوێت پارەناردنەکە بەپێی رێککەوتن و بە رێکخراوی و بەردەوامی بێت، ئەوا دەبێت سەرەتا ئەو رێککەوتنە جێبەجێ بکەن، هاوکات بەغدا دەتوانێت بڵێت، "ئەمە گرفتی کورد و حکومەتی هەرێمی کوردستانە و هەر کاتێک ئامادەی سازش بوویت، تکایە ئاگادارمان بکەرەوە، بەڵام بڕیار نییە ئێمە باری سەر شانی کوردستان هەڵبگرین." ئەگەر بەغدا کوردستان نەبینێت، ئەوا کوردستان باجەکەی دەدات.

 

 

د. رەعد قادری: ئەوەی لەم کێشەیەدا دەگوزەرێت ئەوەیە کە لە بەغدا کەسانێک هەن لەم بابەتەوە گلاون، شتەکە تەنیا لەسەر حکومەتی هەرێمی کوردستان کورت نابێتەوە.

 

 

د. رەعد قادری: باجەکە رێک ئەوەیە بەتایبەتی لەژێر رێگرییەکانی ئۆپێکدایە ئەوەی هەتانە بڕێک هەناردەی سنووردار یان دیاریکراو و بڕێک داهاتی سنووردارە کە دەبێت بەشی لێ بدرێت، ئینجا کە هەناردەی حکومەتی هەرێمی کوردستان نەبێت، لە لایەنی ژمارە نێودەوڵەتییەکانەوە ئاسانکاریی دەکات، بەڵام ئەوە مانای ئەوەشە کە ئەگەر بڕیارەکە درا، ئەوا ئەو بەشەی لە کێکەکە کە ئێستا ماوە یانی پشکی عێراق لە پشکەکانی ئۆپێک جارێکی دیکە فراوانتر دابەش دەکرێت، بۆیە دەیڵێمەوە، پێموایە ئەم کێشەیە دەبێت و بەغدا دەیەوێت دڵنیا ببێتەوە کە ئێوە لەناکاو رۆژانە 400-500 هەزار بەرمیلێک هەناردە ناکەن، چونکە ئەو کاتە ئەو دەبێت لە نەوتی باشووری ببڕێت ئەگەر ئەوە بەشێک نەبێت لە رێککەوتنێکی گەورە، ئەگەر هەر بە سادەیی داهاتی ئەو هەناردەکردنانە بۆ حکومەتی هەرێمی کوردستان بڕوات و حکومەتی هەرێمی کوردستان بڵێت: بەغدا دەتوانێت مامەڵە بە ئەوەی دیکەیەوە بکات و بەرپرسە لە بەشەکەی دیکەی عێراق، ئەوا شتەکان دەگەڕێنەوە بۆ ئەم کێشە سیاسییە ئایا ئەمە پەیوەندیی هاوبەشایەتییە یان پەیوەندیی ململانێیە. جا ئێستا ململانێ لەنێوان بەغدا و حکومەتی هەرێمی کوردستاندایە. ئەوەی پێویستتانە رێککەوتنێکی سیاسییە کە بتانگەیێنێت بە هاوبەشایەتی. خۆ هەموو کێشە داراییەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان چارەسەر ناکات. بە شەو و رۆژێک ناڕەوێنەوە. ئینجا بەغدایش زۆر دوودڵ دەبێت لەوەی ئەو هەموو بارەی قەرزی حکومەتی هەرێمی کوردستان هەڵبگرێت، ئەگەر نەزانن پارە بۆ چی دەدەن و نەزانن ئەم گرێبەستانە چی دەڵێن و لەسەر چ مەرجێک رێککەوتوون، بەڵام ئێوە دەبێت ئەو هاوبەشایەتییە بەدەستبهێنن و هێشتا بەدەستتان نەهێناوە ئەوەیش پەیوەندیی بە سیاسەتەوە هەیە.

 

 

د. رەعد قادری: پێموایە ئەوە لە لایەنی جۆری دیکەی گوشارەوە کاریگەرییەکی دەبێت، بەڵام لە دیدگای ئیدارەی بایدنەوە کاتێک گوێ لەو کۆمپانیایانە دەگرن و گوێ لە سکاڵا هاوسۆزییەکانی کۆنگرێس دەگرن، بە تەواوەتی تێدەگەن کە ئەمە کێشەیەکی ناوخۆیی و سەروەریی سیاسیی عێراقە و ئەم کۆمپانیایانە پڕکێشییان کردووە کە سەربەخۆیانە گرێبەستیان واژۆ کردووە، لە کاتێکدا دەیانزانی بەغدا ململانێیان لەگەڵ دەکات، ئەوان پڕکێشییەکیان کرد کە لە بنەڕەتدا و لە درێژمەودادا باری سیاسیی ئەو سەردەمە کە لە 2011 تا 2013 و دواتر هەبوو نەگۆڕا. لە راستیدا خۆبەڕێوەبەری و نیمچە سەربەخۆیی حکومەتی هەرێمی کوردستان فراوان دەبوو، بەڵام نەگۆڕا. ئێستا ئەوان باجی ئەو پڕکێشییە دەدەن. ئێستا ئەو کۆمپانیایانە گوێ بە سیاسەت نادەن و گوێ بە داینامیکی نێوان بەغدا و هەولێر نادەن، ئەوان بە شێوەیەکی بنەڕەتی گوێ بە داهاتووی سەقامگیریی سیاسیی و داینامیکی عێراق نادەن، ئەوان هەر گوێ بە پارە پەیداکردن دەدەن، بۆیە ئەوەی دەیکەن بەکارهێنانی ئەو دارایی و سامانەیە کە هەیانە لە تێڕوانینی ئیدارەی واشنتندا سیاسەت و سەقامگیری گرنگترن، بۆیە پێموایە ئەوەی دەستتان دەکەوێت ئەوەیە کە ئەو کۆمپانیایانە دەنگ و هەرای زیاتر دروستدەکەن، ئەوانە هێشتا تا رادەیەک کۆمپانیای بچووکن، راستە باش دەستیان بە کۆنگرێس دەگات و هەندێک پەیوەندیی حکومیی کاریگەریان هەیە و خەڵک کاریان بۆ دەکات و هاوسۆزییەک بۆ حکومەتی هەرێمی کوردستان و کورد هەیە، بەڵام ئەوە هەمیشە لە واشنتن هەیە، ئێستا لەناو هاوکێشەکەدا یاریی دەکەن، بەڵام بە شێوەیەکی بنەڕەتی ئەو کۆمپانیایانە لە بنچینەدا دەڵێن ئێستا و داهاتوو واز لە سیاسەت بهێنن و بەس پارەکەی ئێمە بدەن، ئێمە گرێبەستەکانمانتان پێشان نادەین، لەسەرمان نییە ئەوە بکەین، تەنیا دەمانەوێت بەغدا و هەولێر گرەنتیی داهاتووی پێدانی پارەکانمان بکەن." هەمیشە پەیوەندییەکە پچڕاوە. بەهای ئەوەی لێرە کۆمپانیا هەبن کە پەرە بە نەوتی کوردستان بدەن کە پشوو و شوێنگرەوەیەک دابین بکەن کە لە بەغدا سەربەخۆ ببن، ئەوەیە کە ئێستا ئەو کۆمپانیایانە باجی ئەو قومارە دەدەن کە کردوویانە، کەرتی نەوت و گاز هەمووی خۆخستنە مەترسییە، ئەوان مەرجی زۆر باشیان بۆ قەرەبووکردنەوەی ئەو پڕکێشییە دەستکەوت ئێستا کە ئەو پڕکێشییە دێتە پێشەوە ئەوان هەوڵ دەدەن ئەو راستییە لە بیر بکەن کە خۆیان ئەم بڕیارەیاندا و خۆیان ئەم گرێبەستانەیان واژۆ کرد لە کاتێکدا بە شێوەیەکی هەستپێکراو دیار بوو کە بەغدا و حکومەتی فیدراڵی دژیانن. ئێستا دەبێت لەگەڵ ئەو واقیعەدا هەڵبکەن ئەگەر لەبارەی رێزی گرێبەست و چوارچێوەی یاسایی جیاواز لە سەرانسەری جیهاندا قسە بکەن، ئەوە شتێکی ناپەیوەندیدارە ئەمە کێشەیەکی بەغدا و هەولێرە، کێشەی سیاسەتی ناوخۆی عێراق و دادگەی ناوخۆی عێراقە جا دەبێت ئەو کۆمپانیایانە لەگەڵ دەرهاویشتەکانی ئەوەدا بژین ئەوە بەشێکە لە سرووشتی کەرتی نەوت و گاز.

 

 

د. رەعد قادری: دەیڵێمەوە، ئەوان گرێبەستیان لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستاندا واژۆ کردووە بۆیە لەم کاتەدا سکاڵاکردن لە حکومەتی عێراق کەمێک ناڕاستگۆییە، مەبەستم ئەوەیە ئەم کۆمپانیایانە دەیانەوێت ماسی بگرن و قولیشیان تەڕ نەبێت، کۆمپانیاکان گرێبەستێکی زۆر باشیان لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستاندا واژۆ کردووە، بەو بڕوایەوە کە حکومەتی هەرێمی کوردستان لە بنەڕەتدا دەتوانێت سەربەخۆیانە نەوت هەناردە بکات و بە تێپەڕینی کات پەیوەندییەکانی لەگەڵ بەغدا کەمبکاتەوە، ئەوە قومارێکی سیاسی بوو کە کردیان، ئەوە رووی نەداوە، رەنگە ئەو گرێبەستانە بە باشی باس لە ناوبژیوانی لە لەندەن بکەن، بەڵام دەیڵێمەوە کە بەغدا هەرگیز ئەو گرێبەستانەی واژۆ نەکردووە بەغدا هەرگیز چاوی بەسەر ئەو گرێبەستانەوە نەبووە، بۆیە ئێستا ئەگەر وەک لایەنێکی ئەو گرێبەستانە بهێنرێتە ناوەوە، ئەوا سەیر دەبێت. دەیڵێمەوە، ئەو کۆمپانیایانە ئێستا سکاڵای نەدانی پارە لە بەغدا دەکەن، لەسەر کێشەیەک کە تێیدا بەشدار نەبووە رەنگە لە شوێنێک پارێزەر و کۆمپانیای یاسایی پەیدا بکەن کە پشتیوانی لە کەیسەکە بکات، رەنگە بە باشی بخرێتە داوەریکردنەوە، ئەگەر دادگاییەکە دژی بەغدایش حوکم بدات، باشە چۆن جێبەجێی دەکەن؟ ئەوان لە بەشەکەی دیکەی عێراقدا هیچ سەرچاوەیەکی داهاتیان نییە؟ ئەم کۆمپانیایانە سەرچاوەی داهاتیان زۆر بچووکە کە بە شێوەیەکی بنەڕەتی پشتیان بە حکومەتی هەرێمی کوردستان بەستووە، ئەوان بارمتەی سیاسەتن و بەردەوام بۆ ئەو بابەتە دەگەڕێنەوە، جا رەنگە دادگاییەکی ناوبژیوانی بکرێت، بەڵام بڕوا ناکەم وەک ئەو ناوبژیوانییە بێت کە لە پرسی بۆرییەکانی نەوتدا هەبوو.

 

 

د. رەعد قادری: من لە بنەڕەتدا باوەڕم بە قسەی پارە هەیە، ئەم کەیسە دۆخی ئابووریی حکومەتی هەرێمی کوردستانە ئابووریی حکومەتی هەرێمی کوردستان گوشاری لێ دەکات، حکومەتی هەرێمی کوردستان بە تێپەڕینی کات گەشەی کردووە کە ئەم هەناردەکردنە بوەستێت ئەو گوشارە زیاد دەبێت تورکیا جارێک هەناردەی کرد تا بڕوات، بەڵام پەلەی نییە کە هەمان مامەڵەی ساڵی 2013 و دواتری بکات ئەو داینامیکێکی سیاسیی جیاوازی هەیە، یان بە لایەنی کەمەوە لە رێگەی داینامیکی سیاسییەوە سەیری ناوچەکە دەکات بۆیە بە شێوەیەکی بنەڕەتی پێموایە بابەتەکە پوخت دەبێتەوە لە پرسیارێکدا بۆ سەرۆکوەزیران مەسروور بارزانی: ئایا سەرۆکوەزیران سەقامگیریی ئابووریی کوردستان گرنگتر لە هەر شتێکی دیکە دەبینێت؟ ئەگەر وایە، ئەوا ئێوە دەتوانن بگەنە چارەسەرێک کە رەنگە مانای وابێت حکومەتی هەرێمی کوردستان هەندێک لەوەی دەست بکەوێت کە دەیەوێت، نەک هەموو ئەوەی کە دەیەوێت. ئەم کێشەی داواکردنی خەرجی و قەرەبووانە بە گشتی لە چوارچێوەی عێراقدا پێداچوونەوەیان بۆ دەکرێت، لە راستیدا ئەو خەرجییە بۆ چ شتێکە؟ بەشێکی گەورەی ئەو خەرجییە بۆ رۆسنەفت و بۆریی نەوتەکە لە تورکیا دەڕوات جا یەکێک لەو شتانەی تا ئەم نزیکانەش لە واشنتن لێی تێنەگەیشتبوون چارەسەری ئەمە بوو کە تێچووی گواستنەوە لەخۆدەگرێت، مانای وایە پارە بە رۆسنەفت دەدرێت، قەرەبووی رۆسنەفت دەکرێتەوە و پارەی گواستنەوەی دەدرێتێ ئەوە رەنگێکی سیاسیی جیاواز بەم کێشەیە دەدات رەنگە تا ئێستا هەر وابووبێت ئەوەی کە رۆسنەفت 6 تا 8 دۆلار بۆ گواستنەوەی بەرمیلێک نەوت وەردەگرێت شتێکە کە رەنگە بۆ کۆنگرێسی ئەمریکا تۆزێک زیاتر مایەی بێزاری بێت، رەنگە لە ئیدارەی واشنتنیش تۆزێک زیاتر مایەی بێزاری بێت کە مامەڵەی لەگەڵدا بکەن بە لەبەرچاوگرتنی قەیرانی ئۆکراینا و گرژییەکان لەگەڵ رووسیا، ئەگەری هەیە پێشتریش هەر وا بووبێت، کەواتە ئەمە کێشەی شەفافیەتە، شەفافیەتی زیاتر وا دەکات گرێبەستەکان زیاتر شەفاف دەبێت، دواتر پێموایە ئەو ژمارەیە دەبێتە شتێکی وەک ئەگەرێکی گەورەتر کە ئێوە بچنە ناو دنیای مامەڵەی سیاسییەوە، چونکە هەر بە تەنیا ئاشکراکردنی ئەو ژمارانە دەبێتە سازشێکی سیاسیی کە نیشانەیەکی گرنگ دەبێت.

 

 

د. رەعد قادری: ئەوە ساڵانێکە قسەی لەسەر دەکرێت، بیرمە ئەو کاتەی ئاشتی هەورامی وەزیری سامانە سرووشتییەکان بوو، گفتوگۆ هەبوو لەسەر ئەو گازە سرووشتییەی لە هەرێمی کوردستان بەرهەم دەهێنرا و لەلایەن بەغداوە دەکڕدرا، ئەمە 10 ساڵ لەمەوپێش بوو لەو کاتەدا کێشەکە نرخ بوو و حکومەتی هەرێمی کوردستان پێگەیەکی بەهێزتری هەبوو و داوای نرخێکی زیاتری بۆ گاز دەکرد، زیاتر لەوەی عێراق بە گازی ئێرانی دەدا ئێوە لەسەر ئەوە کێشەتان هەبوو. دەیڵێمەوە، دەکرێت بە چاوپۆشین لەوەی دادگەی باڵای فیدراڵی لەسەر ئەمە گوتوویەتی و بڕیاری داوە، رێکخستن بکرێت. ئەمە پرسێکی سیاسییە و یاسای عێراقی هەمیشە بە رووی لێکدانەوەدا کراوە بووە و دادگەی باڵای فیدراڵی دەتوانێت قسە لەسەر ئەو کێشەیە بکات، جا ئەگەر بکرێت ئەم ویستە سیاسییە جێبەجێ بکرێت، پێموایە لەم ساتەدا لە روانگەی بەغداوە کردنی هەر شتێک کە لە بڕیاری دادگەی باڵای فیدراڵی کەمبکاتەوە، شتێک دەبێت کە ئەوان لە ئەنجامدانی دوودڵ دەبن، هەمیشە نەوت زۆر گرنگ بووە لە هەموو عێراقدا وا بووە کە نەوت گرنگتر بووە لە گاز بۆیە ئەوان لەوە دوودڵ دەبن کە شتێک بکەن ئەو هاوسەنگی و دەسەڵاتەیان نەهێڵێت کە بە جۆرێک لە جۆرەکان دادگەی باڵای فیدراڵی دروستیکردووە، چونکە بەغدا هەست دەکات ئێستا لە پێگەیەکی بەهێزتردایە، بە دڵنیاییەوە دەتوانرێت رێکار بدۆزرێتەوە و دەتوانرێت رێککەوتنی لەسەر بکرێت کە پێویست نەکات بە تەواوی چاوی رای گشتیی بکەوێتە سەر. ئەمە پەیوەندی بە پێویستییەوە هەیە، بەغدا پێویستی بە گازە، تەواوی بەشەکەی دیکەی عێراق پێویستی بە گازە، هەرێمی کوردستان گازی زیادی هەیە، ئێستا بەغدا گازی ئێران بە نرخێکی گران دەکڕێت، بۆیە ئەگەر شوێنگرەوەیەک هەبێت، ئەوا مەعقووڵتر دەبێت، ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ پرسیارێکی گەورەتر کە هەمیشە لە کوردستان قازانجی زیاتر هەبووە و حکومەتی فیدراڵی بەشێوەیەکی گشتگیرانە مامەڵە دەکات، مەبەستم ئەوەیە کە سیاسەت هاتووەتە نێوانەوە، بەڵام ئەگەر سەیری گەشەسەندنی کەرتەکە بکەیت، ئەگەر سەیری ئەوە بکەیت کە دەتوانیت چی بەدەستبهێنیت، ئەگەر سەیری ئەو نوێگەرییانە بکەیت کە حکومەتی هەرێمی کوردستان لە لایەنی گرێبەستەکانەوە هێناویەتییە ناو کەرتی نەوت و گازەوە، ئەوا هەمیشە قازانجی زۆر گەورەتر هەبووە، ژێرخانی ئابوورییش بە هەمان شێوەی رێککەوتنێکی گشتگیرانەیە. گاز وێنەیەکی بچووککراوەی ئەوەیە ویستێکی سیاسیی ون هەیە بۆ ئەوەی بچێتە ئەو نێوانەوە.