رووداو دیجیتاڵ
راوێژکارێکی سەرۆکوەزیرانی عێراق دەڵێت، هێرشەکانی ئەم دواییەی سەر هەولێر پەیوەندییەکانی هەرێمی کوردستان و عێراقی پتەوتر کرد و تاوەکو ئێستاش ئێران هیچ بەڵگەیەکی پێشکێش نەکردووە لەبارەی ئەو پاساوانەی بەهۆیەوە هێرشەکەی ئەنجامدا.
فادی شەمەری، راوێژکاری سیاسیی سەرۆکوەزیرانی عێراق لە بەرنامەی رووداوی ئەمڕۆ گوتی: ئەو دەستدرێژییەی بەم دواییانە ئەنجامدرا هاوسۆزییەکی زیاتری دروستکرد لەنێوان بەغدا و هەولێر و راپۆرتی لیژنەی لێکۆڵینەوە لە ساتەکانی کۆتایدایە و تاکو ئێستا هیچ بەڵگەیەک نییە لەبارەی ئەو پاساوانەی ئێران باسی کردووە بۆ ئەنجامدانی هێرشەکە.
لە بەشێکی دیکەی گفتوگۆکەدا کە نوێنەر فاتیح لە بەغدا لەگەڵی ئەنجامی داوە، شەمەری باسی یاسای نەوت و گاز دەکات و دەڵێت ئەو یاسایە پێویستی بە ژینگەیەکی سیاسی ئارامی دوور لە گرژی هەیە، دووربێت لە خۆنمایشکردن، ئەمە بابەتێکی تێکهەڵکێشە و پێویستی بە هەنگاونانە لەلایەن هەرێمی کوردستان، کە هەنگاوێک بنێن لەناو ئەنجوومەنی نوێنەراندا تاکو بنەمایەک بۆ لێکتێگەیشتن دروستببێت.
لەبارەی کۆتایهێنان بە ئەرکی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعشیش لە عێراق راوێژکارەکەی سەرۆکوەزیران دەڵێت هێرشەکانی ئەمدواییە سەلمێنەری ئەوەن کە ئەو هاوپەیمانێتییە لە ئەرکی خۆی لایداوە و عێراق روون و راشکاو داوای کۆتایهاتنی ئەرکەکەی کردووە.
دەقی هەڤپەیڤینەکە:
رووداو: رووداوەکانی ئەم دواییە بەتایبەت هێرشەکەی ئێران، چ کاریگەریی هەبووە لەسەر پەیوەندییەکانی هەولێر و بەغدا، لەکاتێکدا هەرێمی کوردستان دەڵێت پاراستنی سەروەری کوردستان بەوپێیەی کە بەشێکە لە سەروەریی عێراق بەرپرسیارێتی حکومەتی ناوەندییە؟
فادی شەمەری: بە دڵنیایی پشێوییەکی گەورە هەیە لە ناوچەکە و ئەوەش گەیشتووەتە عێراق، ئەو دەستدرێژییانە گەورەن کە لەلایەن هەندێ وڵاتی جیهان و هەندێ وڵاتی دراوسێوە ئەنجامدراون، ئەوە بە بۆچوونی دەرفەت و هەڕەشەیە، دەرفەتە کە پەیوەندییەکانمان باشتر دەکات لەگەڵ یەکتر، چونکە زۆرێک لە وڵاتانی دراوسێ یاری لە خاڵە لاوازەکانماندا دەکەن، بەتایبەت ئەو خاڵە لاوازە مێژووییانەی کە لەنێوان بەغدا و هەولێردا هەن، هاوکات هەڕەشەیە لەسەر عێراق، لەسەر کەرامەت و لەسەر سەروەرییەکەی و لەسەر خەڵکەکەی، لەکۆتایدا ئەو خوێنەی کە دەڕژێت خوێنی عێراقییە، حکومەتی ناوەندی عێراق بەرپرسیاری یەکەم و کۆتایی پاراستنی سنوورەکانی وڵات و پاراستنی سەروەرییەکەیەتی بۆ پاراستنی خوێنی رۆڵەکانی، بە دڵنیایی ئەوە پێویستی بە پێوەندییەکی تەواوکارییە بەتایبەتی کە بەپێی دەستووری عێراق هەندێک تایبەتمەندی هەن بۆ حکومەتی ناوەندی و هەندێک تایبەتمەندیش هەیە بۆ ئەو حکومەتانەی لە هەرێمەکان پێکدێن. بەپێی هەڵسەنگاندنی من ئەو دەستدرێژییەی بەم دواییانە ئەنجامدرا هاوسۆزییەکی زیاتری دروستکرد لەنێوان بەغدا و هەولێر
رووداو: واتا کاریگەریی ئەرێنی هەبوو؟
فادی شەمەری: ئەرێنی بوو، هاوسۆزییەکی زۆر دروستبوو، لە هەمان کاتدا رێزگرتنێکی زۆر لە ئاستێکی باڵادا هەبوو و هەڵوێستی حکومەت روون و راشکاو بوو و لۆمە هەڵناگرێت، لە نامەکەی بۆ ئەنجوومەنی ئاسایش و لە ناڕەزایی دەربڕین بەرامبەر ئەو دەستدرێژییە کە تێیدا هاوڵاتی عێراقی بووە قوربانی، بە بۆچوونی من ئەمە دەرفەتە بۆ ئەوەی ببینە تەواوکەری یەکتر و دۆسیە سیاسی و ئەمنی و ئابوورییەکانمان رێکبخەین، بەتایبەت لە بابەتە ئەمنییەکاندا دوو دۆسیەی بنەرەتیمان هەیە کە بەردەوام لەبەردەمی ئاڵنگاریدان، ئەوانیش دۆسیەی تورکیا و دۆسیەی ئێرانن، رێککەوتننامەیەکی ئەمنی هەیە کە لەنێوان بەغدا و تاران واژۆکراوە لەبارەی ئەو دۆسیە ئەمنییانەی کە تاران داوای کرد، یان تاران پێشنیازی کرد لەبارەی چەند بابەتێک لە هەرێمی کوردستان، هەرێم بە هەمانشێوە پابەندبوو بەو رێککەوتننامە ئەمنییە و لە هەموو کۆبوونەوەکاندا لەگەڵ برایانمان لە کۆماری ئیسلامی ئێران بەرپرسانی پێوەندیداری هەرێمی کوردستان ئامادە بوون و کارەکان بەشێوەیەکی باش بەڕێوەدەچوون، هەروەها هەڵوێستی عێراق لە رەتکردنەوە و دژایەتی ئەو هێرشە بێوێنە بوو، چونکە ئێمە رێککەوتنێکی ئەمنیمان هەیە و دۆسیەکانمان بەشێوەیەکی باش رێکخستووە و رێککەوتنە بەشێوەیەکی باش دەڕوات و توانیمان رووبەڕووی ئەو هەرەشانە ببینەوە کە دەبوونە هۆی پشێوی ئەمنی لای دراوسێکەمان بەتایبەت دۆسیەی ئۆپۆزیسیۆنی ئێرانی و چەکدار و چەک و سنوور، هەمووی بەشێوەیەکی باش چارەسەرکرا و هاوئاهەنگییەکی گەورە هەیە ئیدی بۆچی ئەم دەستدرێژییە بەبێ ئاگەدارکردنەوەی پێشوەخت، بەتایبەت کە ئێمە ئاگەدارمان کردبوونەوە ئەگەر زانیارییەکتان هەیە لەبارەی هەر بابەتێک ئاگەدارمان بکەنەوە و ئێمە چارەسەری دەکەین..
رووداو: دەوڵەتی عێراق لە ئاستی حکومەتدا چیرۆکەکەی ئێرانی لەبارەی هێرشەکە رەتکردەوە، ئایا ئێران هیچ بەڵگەیەکی پێشکێشکردووە بە حکومەتی عێراق کە پاڵپشتی ئەم چیرۆکە بکات؟
فادی شەمەری: تاکو ئێستا هیچ بەڵگەیەک نییە بەمانای بەڵگە، ئێمە لیژنەی لێکۆڵینەوەمان هەیە ئەو لیژنەیەی کە بە سەرۆکایەتی بەرێز قاسم ئەعرەجی پێکهێنرا لەگەڵ دامەزراوە ئەمنییەکانماندا لە ساتەکانی کۆتایدان بۆ پێشکێشکردنی راپۆرتی لێکۆڵینەوە، هاوکات هەر ئەو لیژنەیە بەرپرسە لە وەرگرتنی هەر بەڵگە و ئاماژەیەک لەوبارەیەوە، هەرچۆنێک بێت ئێمە سنوورێکی درێژمان لەگەڵ ئێرانی دراوسێمان هەیە بە درێژایی هەزار و 300 کیلۆمەتر، پێوەندی ژیانیمان هەیە، پێوەندی سیاسیمان هەیە، پێوەندی ئابووریمان هەیە، تێکەڵی هەیە لەنێوان ئەم دوو گەلەدا، کاتێکی دەنگی نارەزایمان هەڵبڕی لەسەر ئەوە نەبوو کە هەڵوێستێک دژی ئێمە هەیە لە ئێران، بەڵکو پێمان وایە درز دەخاتە نێو پەیوەندییە باشەی گەلەکانمان و ئەم دوو دراوسێیە پێکەوە دەبەستێتەوە، ئێران لەگەڵماندا بوو لە رووبەڕوو بوونەوەی گەورەترین گروپ کە هەڕەشەبوو لەسەر هەموو عێراق لەسەر هەموو پارێزگەکان و لەنێویشیاندا هەرێمی کوردستان، هاوکاری زۆری پێشکێشکردین و پاڵپشتمان بوو لە رووبەڕوو بوونەوەیان جا لە بەغدا بێت یان لە هەرێمی کوردستان ، بۆیە کاتێک دەنگ هەڵدەبڕین کاتێک هاوار دەکەین کاتێک نارەزایی دەردەبڕین لە خۆشەویستیمانە، لە هاوسۆزیمانە نەک لە دژایەتی، لە هەمان کاتدا ئێمە هیچ کاتێک قبووڵ ناکەین کەسێک بێت دۆسیە ناوخۆییەکانی ئێمە چارەسەر بکات، بەتایبەتی ئێستا کە حکومەتێکی بەهێزی خاوەن کردار لە عێراق هەیە و توانیویەتی پەیوەندییەکی پتەو دروستبکات لەگەڵ هەموو لایەنەکان و ماڵە سیاسییەکانی شیعە و سوننە و کورد و کریستیان و پێکهاتەکانی دیکە، حکومەتێکی پەراوێزخراو نییە لە بەغدا یان حکومەتێکی پەراوێزخراو لە هەرێمی کوردستان نییە ، لەبەرئەوە بە دڵنیاییەوە گوتمان و ئێستاش دەڵێین قبووڵ ناکەین لە هەر دۆخێک و لەژێر هەر پاساوێکدا تورکیا بازبدات ئێران بازبدات ئەمریکا بازبدات یان هەر لایەنێکی دیکە بازبدات و بێتە جوگرافیای خاکی عێراقەوە و پێیوابێت گرفتێک یان مەترسییەک چارەسەر دەکات کە خۆی دەیبینێت.
رووداو: دەگەڕێمەوە سەر پێوەندییە هەرێمییەکان، بەڵام لەو دۆسێیانەدا دەمێنمەوە کە پێوەندی بە هەرێمی کوردستانەوە هەیە، ژمارەیەکی زۆر دۆسیە لەنێوان حکومەتی ناوەندی و هەرێمی کوردستاندا هەن، گرنگترینیان بەلای هاونیشتمانییانی کورد لە هەرێمی کوردستان و هەروەها هاونیشتمانییانی تورکمان و کریستیان و ئەوانی دیکەش بابەتی مووچەیە، هەوڵێکی هاوبەشی حکومەتیی هەیە ئێستا لەنێوان هەولێر و بەغدا، ئایا تۆ گەشبینی بەوەی چارەسەرێکی ریشەیی بدۆزرێتەوە بۆ مووچەی فەرمانبەران لە هەرێمی کوردستان؟
فادی شەمەری: ئەوە دەکەوێتە سەر ئەو لێکتێگەیشتنەی دێتە ئاراوە لەنێوان هەردوولا، بەغدا تاقیکرایەوە، بەتایبەت ساڵی رابردوو و ئەم چەند مانگەی دوایی لە زیاتر لە ناخۆشییەک و زیاتر لە هەڵوێستێکدا، وێڕای بوونی گوشارێکی سیاسی زۆر لەسەر حکومەت لەبارەی ناردنی پارە بۆ هەولێر و بەبێ پابەندبوون بە رێککەوتنەکان یان بنەماکانی بودجەی ناوەندی بۆ ساڵانی 2023 و 24 و 25، بەڵام حکومەت تێروانینێکی هەیە بەو ئاراستەیەی کە خەڵکەکەمان لە کوردستان گەلی خۆمانن نەک خەڵکی وڵات و شوێنێکی تر لە رووبەرێکی جوگرافی دیکەدا، بۆیە بە ئەرکی خۆمانی دەزانین بەهانایانەوە بچین و هاوکارییان بکەین و ئەو قەیرانەیان لەسەر کەم بکەینەوە کە رووبەڕووی بوونەتەوە، ئەو تێڕوانینە باوکانەیەی کە بەرێز سەرۆکوەزیران سوودانی پیادەی دەکات مامەڵەی پێدەکرێت تەنانەت ئەگەر ناکۆکیمان هەبێت لە هەندێک ناوەڕۆک و وردەکاریدا بەڵام ئەوەی کە باجی ئەم ناکۆکییانە دەدات خەڵکە، ئەو زۆر پێداگیری دەکات و حکومەتەکەشی زۆر پێداگیری دەکات و تیمەکەشی زۆر پێداگیری دەکەن لەوەی خەڵک باجی هیچ ناکۆکییەکی سیاسیی نەدات، بەپێی توانا ئاڵۆزییەکان کەمدەکەینەوە، بەپێی توانا هاوکاریی دەکەین بۆ خاوکردنەوەی گرژییەکان، لە کۆتایشدا ئەگەر بابەتەکە بە پارە چارەسەر ببێت ئەوا ئێمە وڵاتێکی دەوڵەمەندین، وڵاتێکین توانای باشمان هەیە و وڵاتێکین سامانمان زۆرە بەڵام بە دڵنیایی پێویستمان بەوەیە پێداویستییەکانمان رێکبخەین، پەیوەندییەکانمان رێکبخەین بەوپێیەی کە نییەتێکی راستگۆیانە و روون هەیە جیاواز لە هەموو حکومەتەکانی پێشوو، پێموایە ئەمڕۆ حکومەتەکەی سوودانی و خودی سوودانی پەیوەندییەکی زۆر باشیان هەیە چونکە نییەتیان باش و راستگۆیانە لەگەڵ برایان لە هەرێمی کوردستان، هەروەها رەنگدانەوەیەکی باش دەبینین تاکو ئەم پەیوەندییە زیاتر رێکبخەین و لەسەر بنەمای راستگۆیی بونیادی بنێین.
رووداو: بڕیارێکی حکومەت هەیە بۆ ناردنی نزیکەی 618 ملیار دیناری مانگانە بۆ هەرێمی کوردستان تاکو کاتی هەموارکردنەوەی بودجە، ئایا ناردنی ئەو بڕە پارەیە بەردەوام دەبێت؟
فادی شەمەری: ئێستا بابەتەکان بەو ئاراستەیەدا دەڕۆن، دەشزانی کاتێک بەغدا پارە دەنێرێت بۆ هەرێمی کوردستان پابەندکراوە بە چوارچێوەیەک یان قەرز یان شتێک لەو بابەتە، پێویستی بەوەیە هەرێمی کوردستان دەستپێشخەریی بکات لە پابەندبوون بە لێکتێگەیشتن و رێککەوتنەکان کە ئەنجامیداون لەگەڵ بەغدا، کە هەندێکیان لە بودجەدا جێگیرکراون و هەندێکیشیان بوونەتە بنەمای دانوستاندن و گفتوگۆ لەنێوان بەغدا و حکومەتی هەرێمی کوردستان، ئەوە کارئاسانی زۆر دەکات بۆ سەرۆکوەزیران، کارئاسانی زۆر دەکات بۆ حکومەت لە بەغدا تاکو رووبەڕووی ئەو گوشارە سیاسییانە ببێتەوە کە دەکرێنە سەری و ئەو دژایەتییە زۆرە کەم بکاتەوە، لە هەمان کاتدا نابێت ئەو بابەتە بەمشێوەی کاتی چارەسەر بکرێت، ئێمە پێویستە بڕیاری ئازایانە بدەین لە بەغدا و لە هەرێمی کوردستان، بەغدا ئامادەیە بۆ ئەو بڕیارە ئازایانەیە، با ئەم پەڕەیە دابخەین و بڕۆین بە ئاراستەی چارەسەری ریشەیی و گشتگیر تاکو دوا سنوور، بەتایبەتی کە ئێمە پرۆژە و هەنگاوی گەشەپێدانی زۆرمان لەپێشە و هەرێمی کوردستان دوور نییە لەو پرۆژانە و لەو هەنگاوانەی گەشەپێدان.
رووداو: ئێستا تێڕوانینێک هەیە بەتایبەت لەم ماوانەی دوایدا، ئەو تێڕوانینەش لە راستیدا تێڕوانینی سیاسییەکان نییە یان تێڕوانینێکی سیاسی و حیزبیی نییە بەڵکو لەناو خەڵکدایە، بۆچوونەکەش وایە کە بەغدا کاردەکات بۆ لاوازکردنی کیانێک لەناو عێراقدا کە ناوی هەرێمی کوردستانە، وەڵامی تۆ چییە؟
فادی شەمەری: لە راستیدا ئەو قسەیە لە هەردوولاوەیە و قسەی ئێستا نییە، ساڵانێکە دەبیستین کە کوردستان کاردەکات بۆ لاوازکەدنی بەغدا تاکو خۆی ببێتە جێگرەوە لەگەڵ وڵاتانی دەرەوەدا، بە دڵنیایی لە بەرامبەریشدا قسە دەکرێت لە هەرێمی کوردستان و ئێمەش دەیبیستین کە بەغدا کاردەکات بۆ لاوازکردنی هەرێمی کوردستان لە ئاستی ناوخۆ یان هەرێمی و نێودەوڵەتی لە راستیدا ئەم قسانە لە خولگەی حکومیدا راست نین تەنانەت لە خولگەی سیاسیشدا پێموایە نابێتە راست و قسەیەکی کاریگەر لە کۆبوونەوە سیاسییەکاندا، بەرژەوەندی بەغدا لەوەدایە کە هەرێمی کوردستان سەقامگیربێت، ناکۆکییان نەبێت پێوەندیی باشبێت لەگەڵ دراوسێکان و پارێزگەکانی دیکە پەیوەندی ژیانی و سیاسی و ئابووریی و پرۆژە و گەشەپێدانیان باش بێت، بە دڵنیاییشەوە پەیوەندییەکەی زۆر باشبێت لەگەڵ بەغدا، بەغدا ئەو خێوەتەیە کە هەمووان دادەپۆشێت هەر زیانێک بەر هەرێمی کوردستان بکەوێت کاریگەریی دەبێت لەسەر دۆخی سیاسیی و ئەمنی عێراق و بە پێچەوانەشەوە هەر شتێک رووبدات لە عێراق وەکو ئەوەی روویدا لە پارێزگەکانی رۆژئاوا و باکوور کاتێک داعش چووە ناویان تەنیا کاریگەری نەبوو لەسەر پارێزگەکانی موسڵ و ئەنبار و سەڵاحەدین و کەرکووک، بەڵکو کاریگەریی هەبوو لەسەر هەموو جیهان، لە رووبەرێکی جوگرافی هەرێمی کوردستان و عێراقدا هەموو شتی تێکدا و هەمووان باجیاندا بۆ وەرگرتنەوەی ئەو خاکە و هەمووان باجیان دا لە ئەنجامی ئەو ناکۆییە سیاسییانە و ئەو گرفتانەیاندا.
رووداو: لە چەند مانگی رابردوودا پلانێک یان بیرۆکەیەک هەبوو بۆ کردنەوەی نوێنەرایەتی حکومەتی عێراق لە هەولێر بەکوێ گەیشت؟
فادی شەمەری: لە راستیدا وردەکارییەکەیم لا نییە ئەو پرۆژەیە دەستیپێکردووە یان نا، لانی کەم من بەدواداچوونم بۆ نەکردووە، بەڵام حکومەت بەدوای هەر میکانیزمێکدا دەگەڕێت کە پەیوەندییەکانی بەغدا لەگەڵ هەولێر، یان پەیوەندییەکانی بەغدا لەگەڵ هەموو پارێزگەکان بکاتە پەیوەندییەکی تەواوکاریی یەکتر، ئەزموون سەلماندوویەتی هەرکاتێک نزیکبووبین لە یەکتر و پەیوەندییەکانمان باش بن تەنانەت لەنێوان سەرکردەکاندا ئەوە دەبێتە چارەسەری زۆرێک لە کێشەکان، ئەمڕۆ لەبەر ئەوەی پێوەندییەکی زۆر باش هەیە لەنێوان کاک مەسعود و بەرێز سوودانی بۆ نموونە تەنانەت کە گرفتێک دروست دەبێت کاک مەسعود یان کاک نێچیرڤان یان بەرپرسەکانی دیکەی هەرێمی کوردستان هەوڵی چارەسەری دەدەن، ئەم لایەنە نەرمی دەنوێنێت و ئەو لایەنە دان بەخۆیدا دەگرێت تاکو دەگەینە چارەسەر.
رووداو: بەرێز سەرۆکوەزیران لە پلانی بۆ کاری حکومەت، یان کارنامە وەزارییەکەیدا دوو دۆسیەی یاسایی هەبوون کە بەتەواوی سیاسین، ئەویش یاسای دادگەی فیدراڵی و یاسای نەوت و گازن، ئەم دووانە دوو یاسان بەڵام رەنگکراوی سیاسیین چونکە قسە و هەڵوێستی سیاسی زۆری لەسەر کراوە، کەی هەموار یان ناردنی پرۆژەیەک بۆ هەمواری ئەم یاسایانە دەبینین بۆ پەرلەمان لە حکومەتەوە؟
فادی شەمەری: بە دڵنیایی دەزانین یاسای نەوت و گاز یاسایەکە لە ساڵی 2008 دەستیپێکرد گفتوگۆی زۆر و کێشمەکێشمی زۆری لەبارەوەکرا دەرفەت هەبوو بۆ تێپەڕاندنی تاکو هەموو ئەم کێشانە چارەسەر بکات بەڵام ئاستەنگی سەرەکی هەرێمی کوردستان بوو یان کوتلە کوردییەکان و لە هەندێ رووبەری سیاسیشدا لایەنی دیکە ئاستەنگی بۆ دروستکرد.
ئێستا خواستێک هەیە بۆ رێککەوتن، ئەگەر چارەسەری قوڵمان دەوێت، چارەسەری ریشەیی هەمووان دەبێ بەو ئاراستەیە بڕۆین و بە یاسا چارەسەریان بکەین، بەڵام لە کۆتایدا حکومەتەکەی بەرێز سوودانی گۆچانی سیحری پێ نییە و بە تەنیا ناتوانێت یاسایەکی وا گەورە و قورس تێبپەڕێنێت کە لێکەوتەی زیاتر لە 15 ساڵی لەسەر کەڵەکە بووە بە تەنیا.
رووداو: پێویستی بە رێککەوتنی سیاسییە؟
فادی شەمەری: پێویستی بە ژینگەیەکی سیاسی ئارامی دوور لە گرژی هەیە، دووربێت لە خۆنمایشکردن، ئەمە بابەتێکی تێکهەڵکێشە پێویستی بە هەنگاونانە لەلایەن هەرێمی کوردستان، لەلایەن پارتی و یەکێتی و نەوەی نوێ و حیزبە بەرێزەکانی دیکە کە هەنگاوێک بنێن لەناو ئەنجوومەنی نوێنەراندا تاکو بنەمایەک بۆ لێکتێگەیشتن دروستببێت..
رووداو: کەواتە تاکو ئێستا ئەو ژینگەیە دروست نەبووە کە سەرۆکوەزیران ئەو یاسایانە بنێرێت؟
شەمەری: بەڵێ ژینگەکە تاکو ئێستا نەگونجاوە ئێمە پێداگیری دەکەین کە ئەو یاسایە تێبپەڕێت لەسەردەمی حکومەتەکەی بەرێز سوودانی، پێمانوایە و بڕوامان وایە کە ئەوە دەبێتە چارەسەری زۆرێک لە کێشەکان، بەڵام ئەگەر ئێستا دۆخەکە لە ئەنجوومەنی نوێنەران ببێتە سەرچاوەی بایکۆتکردن و شکاندن و هێرش و خۆنواندن پێمانوایە لە ئەنجامدا یاساکە بەهای خۆی لەدەست دەدات و ئامانجی سەرەکیشمان ئەوەیە کە یاسایەک بێت بۆ چارەسەر مەترسیمان هەیە یاساکە لە ئەنجامی کێبەرکێ و بەریەککەوتنی سیاسیی خۆی ببێتە کێشە، بۆیە لە راستیدا ئێمە بە هێمنی هەنگاوی بۆ دەنێین بەڵام پێویستی بە هەنگاوی دیکەیە یەکەم لەلایەن هەرێمی کوردستان و هەروەها لەلایەن هێزە سیاسییەکانەوە لە بەغدا.
رووداو: دۆسێیەکی دیکە هەیە ئەویش بوونی هاوپەیمانی نێودەوڵەتییە، حکومەت باسی کۆتاییهێنان بە بوونی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دەکات بە رێککەوتن، بەڵام چیرۆکێکی دیکە هەیە لە راگەیەندراوەکانی حکومەتی عێراقدا باسی کشانەوەی ئەمریکا یان کۆتاییهێنان بە بوونی ئەمریکا و هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دەکرێت، بەڵام پنتاگۆن واناڵێت، پنتاگۆن بە دیاریکراوی باسی دووبارە داڕشتنەوەی پەیوەندییەکان و رۆڵی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دەکات لە عێراق، ئایا عێراق سوورە لەسەر دەرکردنی هێزە بیانییەکان لە خاکەکەی؟
فادی شەمەری: عێراق گوزارشتی لە هەڵوێستی خۆی کرد بەوپەڕی روونی و راشکاوی، کە ئێمە پێویستمان بە بوونی هێزی سەربازیی نییە لەسەر زەوی، توانا و پێداویستیمان هەیە و دەتوانین پەیکەرەی هێزە چەکدارەکانمان دابڕێژینەوە و پرۆسەی چاکسازیمان لەناو دامەزراوەکانمان تێپەڕاندووە و چەند لیژنەیەک شەو و رۆژ کاردەکەن بەو ئاراستەیە بۆیە وای دەبینین ئەرکی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی کە رووبەڕوو بوونەوەی داعش بوو داعش تەواو بوو، ئێمە دەتوانین رووبەڕووی ئەو حاڵەتانە ببینەوە کە لێرە و لەوێ روودەدەن، لەلایەن هەندێ شانەی تیرۆریستییەوە چارەسەریان دەکەین رۆژانە و نەوەستاوین، ئەم چارەسەرانە پێویستیان بە رووبەڕووبوونەوەی مەیدانی هەیە، بەڵێ پێویستیان بە پاڵپشتی ئاسمانی و هەواڵگری هەیە ئەمەش دەبێتە هۆی گۆڕینی پەیوەندییەکە لە هاوپەمانێتییەکەوە بۆ پەیوەندی و رێککەوتن و لێکتێگەیشتنی دووقۆڵی لەگەڵ وڵاتەکانی نێو هاوپەیمانێتییەکە.
رووداو: بەبێ بوونی هێزی چەکدار؟
فادی شەمەری: بێ بوونی هێزی چەکدار لەسەر زەوی، بوونی هێزی سەربازی لەسەر زەوی واتای ئەوەیە کە عێراق بە ناسەقامگیری بمێنێتەوە، ئەزموون سەلمانوویەتی کە ناسەقامگیریی عێراق دەبێتە هۆی تەقینەوە و پشێوی لە ناوچەکەدا، کاریگەریی لەسەر ناوچەکە هەیە و کاریگەری دەکاتە سەر جیهان، بۆیە ئێمە دەمانەوێت بگوازینەوە لە پەیوەندییەکی ئەمنی و سەربازی لەگەڵ وڵاتانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بە یەک پاکیج، دەمانەوێت بیگۆڕین بۆ پەیوەندی دووقۆڵی لە چوارچێوەی سیاسی و چوارچێوەی ئابووری و چوارچێوەی ئەمنی و چوارچێوەی سەربازی و چوارچێوەی تەکنەلۆژیا و چوارچێوەی پەروەردە و چوارچێوەی رۆشنبیریی.
رووداو: هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش بە بڕیاری ئەنجوومەنی ئاسایش پێکهێنرا، ئایا پێویستی بە بڕیاری ئەنجوومەنی ئاسایشە بە هەمان شێوە بۆ کشانەوە لە عێراق؟
فادی شەمەری: نا ئەوە لەسەر بنەمای لێکتێگەیشتنەکان بونیادنراوە، گفتوگۆمان دەستپێکردووە لەگەڵ ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا بەوپێیەی سەرکردایەتی هاوپەیمانێتییەکە دەکات، ئاماگی هەیە لەلایەن هەندێک لە دەوڵەتانەوە و هاوکاریمان دەکەن بە شێوەیەک لە شێوەکان لەم بابەتە، پێمانوایە هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لە ئەرکی خۆی لایداوە هەندێک کات ئەو دەستدرێژییانەی کرانە سەر زۆرینەی ناوچەکان بەتایبەت ئەم دەستدرێژییانەی دوایی، کە تێیدا خەڵکی بێ تاوان بوونە قوربانی و هیچ گوناهێکیان نییە لەو ململانێیەی لە ناوچەکەدا هەیە ئەوە بە دڵنیایی ئاماژەیە کە هاوپەیمانێتییەکە لە ئەرکەکەی خۆی لایداوە و پێویستە بگەڕێتەوە سەر مێزی لێکتێگەیشتن تاکو هەنگاوبنێین بە ئاراستەی خواستی عێراق بۆ ئەوەی ئەم هاوپەیمانێتییە بڕۆن بەڵام لەبەرمەبنای رێککەوتن و لێکتێگەیشتن، ئێمە نامانەوێت بە ئاراستەی دروستکردنی کێشەی نوێ بڕۆین عێراق دەیەوێت بچێتە گۆڕەپانی گەشەپێدانەوە گۆڕەپانی سەقامگیریی...
رووداو: لە دواین راگەیەندراوی هاوپەیمانی بەڕێوەبردنی دەوڵەت، باسی کۆتایهاتنی رۆڵی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دەکەن لەچوارچێوەی رێککەوتندا، هاوکات هێرشکردنە سەر ئەو هێزانە رەتدەکەنەوە بەوپێیەی ئەوان لەسەر داوای عێراق لێرەن و لەسەر بنەمای لێکتێگەیشتن و رێککەوتنەکان لەنێوان عێراق و ئەو وڵاتانەی لە هاوپەیمانێتییەکەدان، بەڵام بوونی گرووپی چەکدار لە دەرەوەی یاسا، ئەو گروپانەی کە سەرۆکوەزیران ناوی لێنان تیرۆریستی، ئایا ئەمە نەبووەتە هۆی ئیحراجی بۆ حکومەتی عێراق لە بەرامبەر ئەو وڵاتانە و رەنگە بڵێن تۆ ناتوانی کۆنترۆڵی عێراق بکەی وەکو ئەوەی بانگەشەی بۆ دەکەیت هەروەکو چۆن ناتوانی کۆنترۆڵی گرووپە چەکدارەکان و هێرشەکانیان بکەیت لەسەر زەوی؟
فادی شەمەری: هەموو کارێک کاردانەوەی دەبێت، لە کۆتایدا ئەوەی لە غەززە روودەدات و ئەوەی لە ناوچەکە روودەدات لە پشێوی و لە تەنگژەیەکی زۆر بە دڵنیایی پریشکی دەگاتە هەموو وڵاتانی ناوچەکە بینیمان ئەوەی روویدا لە سووریا و لە یەمەن و لە ئوردن و لە فەڵەستین و لوبنان، بە دڵنیایی عێراقیش بەشێکە لەو گۆڕەپانە یان ئەو رووبەرە فراوانە ئەو گرووپانەی لە عێراقن بە هەمانشێوە عێراق ئاڵۆزی سیاسیی تێدایە و تەنانەت ئاڵۆزی لەنێوان تەونی پێکهاتەکانیدا هەیە وەکو ئەوەی کە لە کوردستان هەیە جیاوازی بۆچوون هەیە و هەندێککات دەگاتە ململانێی سیاسیی لەنێوان دوو حیزبە گەورەکە پارتی و یەکێتی و هەوڵ دەدەین بەپێی توانا کەمی بکەینەوە، لە هەمان کاتدا جیاوازی بۆچوون هەیە لەناو ماڵە سیاسییەکانی دیکەدا و لەنێویشیدا ماڵی سیاسیی شیعی، هێز هەیە پێیوایە بوونی هێزی بیانی هێزی داگیرکەرە و سەرئەنجام تێڕوانینێکی خۆی هەیە بۆ رووبەڕوو بوونەوەی ئەم هێزانە، حکومەت پێیوایە چارەسەری ئەم دۆسێیە کاری حکومەتی ناوەندییە و پێویستە گفتوگۆکان لە مەتبەخێکی سیاسیدا بن لەو ماڵە سیاسییەی کە چوارچێوەی هاوئاهەنگییە، لەگەڵ هاوپەیمانی بەڕێوەبردنی دەوڵەت بەوپێیەی ئەم بڕیارانە رەهەندێکی نیشتمانییان هەیە..
کۆمێنتەکان
وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و ههموو خزمەتگوزارییەکان بهكاربێنه
کۆمێنتێک دابنێ