بەڕێوەبەری کشتوکاڵی کەرکووک بۆ رووداو: 300 هەزار دۆنم زەویی کورد لە دەرەوەی پلانی کشتوکاڵیدایە

زوهێر عەلی، بەڕێوەبەری کشتوکاڵی کەرکووک، سەبارەت بە پلانی وەزارەتی کشتوکاڵ بۆ چاندنی زەوییەکانی کورد و سوودمەندبوونیان لە پلانی کشتوکاڵیدا، بۆ تۆڕی میدیایی رووداو دوا و رایگەیاند، بەگوێرەی پلانی ناوەندیی هاوبەش لەنێوان وەزارەتەکانی کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاو، بڕیاردرا ئەو زەوییانەی ئاودێری دەیانگرێتەوە و ئەو زەوییانەی کە بە سیستمی پرژاندنی ئاو کاردەکەن، بۆ ئەم ساڵ بخرێنە نێو پلانی کشتوکاڵییەوە. 

 

راشیگەیاند، زۆربەی ناوچەکانی کورد کە باکووری کەرکووکە، زەویی دێمین و بڕیارەکەی وەزارەتی کشتوکاڵ و وەزارەتی سەرچاوەکانی ئاو نایانگرێتەوە. زۆربەی زۆری زەوییە دێمییەکان دەکەونە باکووری کەرکووک و هەندێک ناوچەی باشووری رۆژئاوای کەرکووک ئەوانیش بڕیار و پلانەکەی هەردوو وەزارەتەکە نایانگرێتەوە. 

 

سەبارەت بە رووبەری ئەو زەوییانەی لە ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی حکومەتی هەرێمی کوردستاندان، بەتایبەتی شوان، سەرگەڕان و دووبز کە پلانی کشتوکاڵ نایانگرێتەوە، زوهێر عەلی رایگەیاند: رووبەرەکانیان نزیکەی 700 هەزار دۆنمە لە سەرانسەری کەرکووک. لە ناوچە کوردنشینەکاندا نزیکەی 300 هەزار دۆنم زەوی دەگرێتەوە. 

 

گوتیشی: "ئەمە لە کاتێکدایە پارێزگاری کەرکووک و بەڕێوەبەرایەتیی کشتوکاڵ و بەڕێوەبەرایەتیی سەرچاوەکانی ئاوی کەرکووک لە پلانی ئەم ساڵەماندا وەک لیژنە واژۆمان لەسەر یەک ملیۆن و 70 هەزار دۆنم زەوی کرد بۆ ئەوەی بخرێنە پلانی کشتوکاڵی، بەڵام تەنیا نزیکەی 590 هەزار دۆنم زەوی رێگەیان پێدرا کە ئاودێری دەیانگرێتەوە." 

 

جەختی لەسەر ئەوەشکردەوە، ئەو زەوییانەی لە دەرەوی پلانی کشتوکاڵیدا دەبن، لە هەندێک ئیمتیاز بێبەش دەبن، وەکو پارەدارکردنی جووتیاران بۆ پرسی ئاودێریکردن و بە بازاڕکردنی بەروبوومەکانیان و چەندین ئیمتیازی دیکەش. 

 

 

 

زوهێر عەلی: بەناوی خوای گەورە و میهرەبان، بەپێی پلانی ناوەندیی هاوبەش لەنێوان وەزارەتەکانی کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاو، بڕیاردرا ئەو زەوییانەی ئاودێری دەیانگرێتەوە و ئەو زەوییانەی کە بە سیستمی پرژاندنی ئاو کاردەکەن، بۆ ئەم ساڵ بخرێنە نێو پلانی کشتوکاڵییەوە. زۆربەی ناوچەکانی کورد کە باکووری کەرکووکە زەوی دێمین و بڕیارەکەی وەزارەتی کشتوکاڵ و وەزارەتی سەرچاوەکانی ئاو نایانگرێتەوە. زۆربەی زۆری زەوییە دێمییەکان دەکەونە باکووری کەرکووک و هەندێک ناوچەی باشووری رۆژئاوای کەرکووک ئەوانیش بڕیار و پلانەکەی هەردوو وەزارەتەکە نایانگرێتەوە. هۆکارەکەشی وەک گوتم؛ بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە کە رەزامەندییە فەرمییەکانیان لەلایەن هەردوو وەزارەتەکە پێنەدراوە. 

 

 

زوهێر عەلی: سەبارەت بەچۆنێتی زانینی ئەو زەوییانەی دێمین، یان دێمی نین، یاخود نیمچە دێمین و پۆلینەکانی دیکە، بەڕێوەبەرایەتیی کشتوکاڵی کەرکووک نەخشەی تەواوی ئەم زەوییانەی لەلایە و هەروەها نەخشەی دیکەش لەلایەن بەڕێوەبەرایەتیی زەوییە کشتوکاڵییەکانی وەزارەتی کشتوکاڵ، لەگەڵ بەڕێوەبەرایەتیی کەشناسی و لایەنە پەیوەندیدارەکانی سەر بە وەزارەتی سەرچاوەکانی ئاو هەیە. ئەم نەخشانەی کە تایبەتن بە رێژەی بارانبارین و بڕی بارانبارین لەم ناوچانە چەندین ساڵە بەردەستن و لەسەر نەخشەش یەک بەیەکیان دەستنیشان کراون. هەر ناوچەیەک کە باران دەیانگرێتەوە یان ئەوانەی نایانگرێتەوە بەپێی نەخشە هەمانە. 

 

 

زوهێر عەلی: سەبارەت بەو زەوییانە پلانی کشتوکاڵ نایانگرێتەوە، بەدڵنیاییەوە تەنیا لە ناوچە کوردنشینەکاندا نییە کە لە باکووری کەرکووکن. بەپێچەوانەوە لە زۆربەی ناوچەکاندا هەیە و بەشێکی زۆریشیان لە ناوچە عەرەبنشینەکانیشدا هەن. رەگەزی ئەو زەوییانەی کە دێمین بە بڕیاری هەردوو وەزارەتەکە بێبەش دەکرێن. رووبەری ئەو زەوییانەش نزیکەی 700 هەزار دۆنمە لەسەرانسەری کەرکووک. لە ناوچە کوردنشینەکاندا نزیکەی 300 هەزار دۆنم زەوی دەگرێتەوە. ئەمە لە کاتێکدایە پارێزگاری کەرکووک و بەڕێوەبەرایەتیی کشتوکاڵ و بەڕێوەبەرایەتیی سەرچاوەکانی ئاوی کەرکووک لە پلانی ئەم ساڵەماندا وەک لیژنە واژۆمان لەسەر یەک ملیۆن و 70 هەزار دۆنم زەوی کرد بۆ ئەوەی بخرێنە پلانی کشتوکاڵی، بەڵام تەنیا نزیکەی 590 هەزار دۆنم زەوی رێگەیان پێدرا کە ئاودێری دەیانگرێتەوە. 

 

 

زوهێر عەلی: ئەم زەوییانەی کوژانەوە دەیانگرێتەوە، کە پەیوەستن بە بڕیاری ژمارە 29ی ساڵی 2012، بە دڵنیاییەوە سەرجەم زەوییە گرێبەستەکانی هۆزە عەرەبەکان کە لە چوارچێوەی سیاسەتەکانی رژێمی رابردوو بە یاسای ژمارە 35 بۆ ساڵی 1983 پێیاندرابوو، هەموویان هەڵوەشێندرانەوە و درانەوە برا جوتیارە کوردەکان بۆ بەکارهێنان و کارکردن تێیاندا. ئەوەی ماوەتەوە کارە هاوبەشەکان بە هاوئاهەنگی لەنێوان وەزارەتی کشتوکاڵ و وەزارەتی داد لە چوارچێوەی بڕیارەکانی مادە 140دا بکرێت بۆ ئەوەی بەپێی یاسا و رێسا کارپێکراوەکان بەفەرمی بۆیان بگەڕێندرێتەوە. بێگومان ئەم زەوییانەش بە رەزامەندی پارێزگاری کەرکووک خرایە نێو پلانی کشتوکاڵی بەڵام وەزارەتی کشتوکاڵ و وەزارەتی سەرچاوەکانی ئاو بەشێکیانی خستەدەرەوەی پلانەکە. پلانی کشتوکاڵی هەردوو وەزارەتەکە نەک تەنیا بۆ کەرکووک، بۆ تەواوی عێراقە و هەر زەوییەک دێمی بێت بۆ ئەم ساڵە هیچیان ناگرێتەوە. 

 

 

زوهێر عەلی: لەگەڵ سەرۆکی لیژنەی کشتوکاڵ کە خودی پارێزگاری کەرکووکە و ئێمەش لە بەڕێوەبەرایەتیی کشتوکاڵ و بەڕێوەبەرایەتیی سەرچاوەکانی ئاو تێیدا ئەندامین، هەموو ئەو رووبەڕە زەوییانەمان دەستنیشانکرد کە پلانی کشتوکاڵی نایانگرێتەوە بۆ ئەوەی بخرێنە نێو پلانی کشتوکاڵ بەهۆی ئەوەی ئەم زەوییانە ناوچە کێشە لەسەرەکانە. ئیدی چاوەڕێی رەزامەندی وەزارەتی کشتوکاڵ دەکەین. سەرباری ئەمەش هەوڵەکانمان دەخەینەگەڕ بۆ ئەوەی هەموو زەوییەکانی کەرکووک پلانی کشتوکاڵی بیانگرێتەوە. ئەگەر رەزامەندیش نەدرا، کار دەکەین بۆ ئەوەی لە چوارچێوەی دەرەوەی پلانی کشتوکاڵی و بەپێی رێنماییەکانی وەزارەتی کشتوکاڵ مامەڵەی جیاوازیان لەگەڵ بکەین. 

 

 

زوهێر عەلی: جوتیارەکان کە خاوەن زەوییە کشتوکاڵییەکانن سەرچاوەی داهاتەکانیان ئەو بەروبوومانەیە کە لە زەوییەکانیاندا دەیکێڵین جا بەروبوومی زستانە بێت یان هاوینە. بەهۆی پلانەکە، داهاتی تاکی جوتیارەکان زیاتر دەبێت. بەڕێوەبەرایەتیی کشتوکاڵی کەرکووک هەموو ئاسانکارییەک دەکەین و هەموو رێکارێک دەگرینەبەر بۆ ئەوەی زەوی جووتیارەکان بکەوێتە نێو پلانی کشتوکاڵی. لە پاڵ ئەمەش هاوکاریان دەبین بۆ بە بازاڕکردنی بەروبوومەکانیان. ئەمەش لە پێناو بەردەوامیدان بە پرۆسەی چاندن و زیادکردنی داهاتی جووتیاران و تۆکمەکردنی سیاسەتی ئاسایشی خۆراک بۆ وڵاتەکەمان دەبێت لە رێگەی دابینکردنی دانەوێڵە و بەروبوومە جیاوازەکان تا دەگاتە سامانەکانی ئاژەڵداری. 

 

 

زوهێر عەلی: ئەگەر ئەم زەوییانە پلانی کشتوکاڵی نەیانگرێتەوە ئەوسا دەکەونە دەرەوەی پلانەکە و لە سوودەکانی بەبازاڕکردنی بەروبوومەکانیان بێبەش دەکرێن و کاریگەری بەسەر داهاتی و قووتی خێزانەکانیان دەبێت. بۆیە ئێمە کە لایەنی پەیوەندیدارین بە جووتیاران و زەوییەکانیانەوە، بەردەوام لە هەوڵداین بۆ ئەوەی کارئاسانییان بۆ بکرێت بەتایبەتی ئەو زەوییانەی راستەوخۆ پشت بەباران دەبەستن.