Şaşiyek çêbû. Tika ye paşê dîsa hewl bide.
Hevpeymaniya Ked û Azadiyê bi pêşengiya HDPê civiya
Hewlêr (Rûdaw) - Hevpeymaniya Ked û Azadiyê ya bi pêşengiya Partiya Demokratîk a Gelan (HDP) bi nexşerêya xwe eşkera kir.
Bi pêşengiya HDPê îro 24ê Îlonê Partiya Azadî û Civakê (TOP), Partiya Tevgera Kedkaran (EHP), Federasyona Encûmenên Sosyalîst (SMF), Partiya Karkerên Tirkiyê (TİP) û Partiya Kedê (EMEP) li navenda kongreyê ya Halîçê ya li navçeya Beyoglu ya Stenbolê bi tevlibûna hezaran kesan civiyan.
Hevpeymaniya Ked û Azadiyê, hevpeymaniyeke siyasî ye û 25ê Tebaxa 2022ê bi pêşengiya HDPê bo hilbijartinên giştî yên 2023ê hatiye avakirin. Bi vê jî ligel Hevpeymaniya Cumhur û Maseya 6 Partiyên Opozîsyonê ya hevahengiyê dibe 3emîn hevpeymanî di hilbijartinên bên yên Tirkiyê de. Ji ber vê yekê jî serokên partiyên Hevpeymaniya Ked û Azadiyê xwe wek “Rêya Sêyem” jî binav dikin.
Di eşkerakirina deklarasyonê de Hevberdevkên Kongreya Demokratîk a Gelan (HDK) Esengul Demîr û Cengîz Çîçek, Hevserokê Giştî yên HDPê Mithat Sancar û Pervîn Buldan, Hevserokê Giştî yê Partiya Herêmên Demokratîk (DBP) Keskîn Bayindir, Serokê Giştî yê Partiya Karkeran a Tirkiyê (TÎP) Erkan Baş, Serokê Giştî yê Partiya Kedê (EMEP) Ercument Akdeniz, Berdevka Demê ya Partiya Azadiya Civakî (TOP) Oerîhan Koca, Berdevka Partiya Tevgera Kedkar (EHP) Ozge Akman, Berdevkên Demê yên Federasyona Meclisê Sosyalîst (SMF) Dilşad Canbaz û Bariş Kayaoglu, Hevserokên Giştî yên Partiya Sosyalîst a Bindestan (ESP) Ozlem Gumuştaş û Şahîn Tumuklu, Hevserokên Giştî yên Partiya Kesk a Çep Îbrahîm Akin û Ayşe Erdem, Seroka Giştî ya Partiya Şoreşger Elîf Torun Oneren, Hevserokên Giştî yên Partiya Jinûveavakirina Sosyalîst (SYKP) Canan Yuce û Cavit Ugur, Berdevkên Platforma Piştevaniya Sosyalîst (SODAP) Kezban Konukçu û Sezgîn Kartal û hejmareke parlamanter amade bûn.
Di deklerasyona ku Hevpeymaniya Ked û Azadiyê de, behsa mijarên weke aborî, xizanî, pirsgirêka Kurd, maf û azadiyên bingehîn hate kirin.
Hevpeymaniya Ked û Azadiyê Hevpeymaniya Ked û Azadiyê wiha ye:
Ji aboriyê bigire heta siyasetê di gelek qadan de pêkanîna guherîn û veguherîneke li ser rawestandina hilweşandina ku Tifaqa Cumhur pêk aniye, bi dawîkirina Rêveberiya Yek Mirovî, başkirina şertên jiyanê û xebata gel, mafên demokratîk û azadiyan peywira lezgîn a serdema pêşiya me ye.
Ji bo ku ev guherîn û veguherîn bê jiyîn pir girîng e ku hêzên alîgirên ked, aştî û demokrasiyê têkoşîna hevpar û yekgirtî xurt bikin û bi awayekî bibiryar bidomînin.
Ev yekitî û têkoşîn neçar e ku bibe hêza bibandor û diyarker a serdema nû. Hêvî û daxwaza gel jî di vê derbarê de ye.
Têkoşîna hevpar a bê dayîn û hêz û helwesta bibiryar, ji bo bidestxistina daxwazên lezgîn ên aboriyê û di rêya demokrasiyê de wê bibe meşek ku hin gavan bide avêtin.
Ji bo vê meşê hilbijartin ji bo Tirkiyeyê xwedî wateyeke xeternak in. Di pêvajoya hilbijartinê de divê hêviyên gel ên pêşerojê tenê bi hilbijartinê ve neyên girêdan, lê divê girîngiya sindoqêjî neyê paşguhkirin. Ji bo vê divê têkoşîna ked û demokrasiyê bê bilindkirin, di vê çarçoveyê de motîvekirina gel a ji hilbijartinan bi destkeftî bê derxistin û ji bo ehlehiya hilbijartinê girtina hemû tevdîran berpirsyariyeke ku nikare bê îxmalkirin.
Di vê pêvajoya awarte ku em tê re derbas dibin de ji bo pêkanîna peywirên lezgîn ên aboriyî û polîtîk tifaqa ku me armanc kiriye, tifaqa hemû girseyên gel ên bindest û keda wan tê xwarine. Piştevanî û tifaqa karker, kedkar, xizan, jin, ciwan, parastvanên mafê mirovan û xwezayê ye. Bingehe hevpar, bihêz û bibiryar a têkoşînê ye.
Pergeleke aboriyê ya bi mirovî bê xebitandin û jiyîn
Bername û kirdariyên vê desthilatê, xwe dispêrên pêkanîn û feraseteke polîtîk ku berjewendiyên şîrket û holdîngên alîgirên xwe, çîna xwedî sermaye û emperyalîzmê derdixe pêş. Vê pergala îhaleyê ya neheq û bêusûl ku alîgiran xweşhal dike di hêla hiqûqî de divê ji nû ve bê lêkolînkirin.
Kedxwariya tê şopandin û polîtîkayên zextê, pêbarîya ku di karker û kedkaran, xizan, cotkar, gundî, esnaf û beşên gel ên bindest de daye avakirin bûye derde yekemîn ê civakê. Ji bo çareserkirina pirsgirêkên mîna bihabûn, heqdestên kêm, xizanî, debar û starê divê gavên şênber bên avêtin û şertên jiyanê û xebatê yên karker, kedkar û girseyên gel ên bidest bên başkirin. Îro ev ji bo herkesî meseleya destpêkê ye.
Li gorî vê rastiyê, êdî şert e ku polîtîkayên divê bêdela giran a vê krîza aborî û hilweşandina civakî ya piralî bi sermayedarên herêmî û biyanî bide razandin û dawî li bêewlebûn û bêpeşerojbûna kedkaran bîne, bên meşandin.
Di vê çarçoveyê de;
Rawestandina bihayan, bilindkirina mûçeyan di asteke însanî de li ser xeta birçîbûn û xizaniyê, qedexekirina ji kar derxistinê, zêdekirina kar, rakirina bacên ser tiştên bingehîn ên serfkaran, girtina bac a ji kesên ku ji yên ku zêdetir qezenc dikin, zêdetir bac ji kesên ku ji yên ku zêdetir qezenc dikin û şopandina bernameyek aborî ku dê xizaniyê ji holê rabike hewcedariyên herî mezin ên civakî ne.
Çavkaniyên budceyê; Pêngavên yekem ew e ku xelkê ji bo ewlekariya aborî û piştgiriya rasterast a dahatê seferber bikin, ne ji bo qesr, şer, piştgirî û dayîna deynên derve.
Gel; di çarçoveya 'bernameya mafên civakî' de ji bo her kesê ku dahata wî ya mehane di bin sînorê xizaniyê de ye, pêdiviyên bingehîn ên wekî elektrîk, gaza xwezayî, av û înternetê bêpere peyda dike; pêwîst e ku bi tevahî deynên KYK’ê bên rakirin, pirsgirêkên kalên teqawidbûyî (EYT), mamoste û hemû komên pîşeyî yên ku di sektora giştî de nehatine tayînkirin bên çareserkirin.
Başkirina şert û mercên jiyana kesên teqawîtbûyî, rakirina deynên cotkarên feqîr û piştgirîkirina karsazên ku giliyên wan gelekî zêde bûne, di rêza yekemîn de ne.
Bi taybetî di warên enerjî û xetên veguhestinê, tenduristî û perwerdehiyê de, ji bo peydakirina xizmetên bi kalîte, bêpere û gelemperiyê, divê bi lezgîn gavên neteweyîbûnê yên ku di nav wan de kontrolkirina karker û kedkaran jî heye, bên avêtin.
Polîtîkayên ku xizaniya jinan bi dawî bike û di hemû qadên jiyana aborî de wekhev û bi bandor bin, esas in.
Divê bikaranîna zarokên di bin 18 saliyê de wek keda bi pere bê qedexekirin.
“Peymana Vegerandinê” divê bê betalkirin. Ji bo penaberên ku dixwazin vegerin, divê li herêmê hawîrdora aramiyê bê avakirin, penaberên ku dixwazin bi hev re bijîn divê bibin penaber û şert û mercên jiyana bi hev re bên avakirin.
Demokrasiyeke bi serdetiya gel
Rêveberiya Yek Mirovî ya ku di bin navê Sîstema Hikûmetê ya Serokatiyê de hatiye avakirin, maf û azadiyên demokratîk nekariye bi kar bîne, bêhiqûqî, mêtingerî û bêedaletiyê bi sazî kiriye, îstîsmar, zilm û xitimandina vî welatî û gelên wê kûrtir kiriye û faşîzm bi pêş xistiye û vê ya wekî beşek ji siyaseta rojane dike.
Ji ber vê yekê, guhertina hemû sazî, mekanîzma û têkiliyên girêdayîbûnê yên ku pergala yek zilamî diparêzin yek ji armancên me yên bingehîn e. Pêwîstî bi lezgînî bi rakirina bendava hilbijartinê, ji bo pêkanîna herî berfireh a mafên demokratîk û azadiyên siyasî û avakirina sîstemeke dadwerî ya demokratîk, bêalî û serbixwe heye.
Armanca me ew e ku li ser esasê rêgezên demokratîk, azadîxwaz û wekhevîxwaz avakirina demokrasiyek li ser esasê serweriya rast a gelan pêk were.
Di vê çarçoveyê de;
Ji bo rêveberiyên xwecihî yên demokratîk divê ji navendê peywir ji rêveberiyên xwecihî re bê dayîn û mekanîzmayên tevlîbûna gel bên avakirin. Her wiha divê rêveberî radestî kesên ku bi dengên gel hatine hilbijartin û meclîsên xwecihî yên gel bê kirin. Divê rejîma qeyûm bi dawî bibe,
Divê mafê karker û kedkaran ên rêxistinkirina sendîkayan, hemû beşên (maf, piştevanî, siyasî û giştî) grev û peymanên giştî bikeve nava pêbaweriyê de û xebatên rojane divê bibe 7 saet û lokavt bê qedexekirin,
Damezrandina laîkbûnek ku tê de demokrasî, daxwazên hemwelatîbûna wekhev û azadiya bîr, bawerî û wijdanê ji bo hemû bawermend û nebawermendan, misogerkirina mafên hemwelatîbûna wekhev a Elewiyan.
Pejirandina mafê hemwelatîbûna wekhev a li ser bingeha rêzgirtina ji çand, nasname, bawerî û şêwazên jiyanê yên cuda re wekî prensîbek bingehîn.
Rakirina desteserkirina mafên ku bi Biryarnameyên di Hikmê Qanûnan hatine afirandin, bidawîkirina her cureyê cudakariya di kar û tayînkirina di sektora giştî de gavên lezgîn in ku ji bo nîzamek demokratîk a li ser bingeha serweriya gel divê bên avêtin.
Polîtîkayên ji bo hevkariya demdirêj a gel ji bo aştiya li navxwe, li herêmê û li cîhanê bi lezgînî hewce ne. Ji bo vê jî divê pêdiviyên gelan esas bê girtin, ne berjewendiyên hêzên emperyalîst û hevkarên wan. Ji bo dev ji polîtîkayên berfirehkirina şer û pevçûnan berdin, hêza leşkerî bi welatên din, bi taybetî jî cîranên me re nîşan bidin; ji bo serweriya rasteqîn a gel, meşandina siyaseteke derve ya prensîb û aştiyane li ser bingeha mafên wekhev pêwîst e.
Di pirsgirêka Kurd de çareseriya aştiyane û demokratîk
Li Tirkiyeyê pirsgirêka ku bê çareserkirin a herî bingehîn pirsgirêka kurd e. Ji bo çareseriya demokratîk û aştiyê divê siyaseteke avaker ku nêzîkatî û fikarên hemû beşên civakî yên welat li ber çavan bigire bê meşandin.
Ji bo çareseriya pirsgirêka kurd a ku rasterast bi demokratîkbûnê ve girêdayî ye, li şûna polîtîkayên înkar û tunekirinê, ji bo çareseriya demokratîk û aştiyane divê gavên pêwîst bên avêtin. Aşkera ye ku li şûna polîtîkayên şer, çek û rêbazên pevçûnê, vebijarkên diyalog û muzakereyê ku di dîrokê de xwe ferz kirine û hîna jî di rojevê de ye.
Avakirin û xurtkirina zemîna diyalog û çareseriyê; bi rêbazên muzakereyên demokratîk rê li ber bidestxistina siberoja tevahî civakê bibe pêş gav; di vê çarçoveyê de ji bo naskirina hemû mafên nasnameya gerdûnî, bi taybetî jî ji bo mafê zimanê zikmakî divê sererastkirin bên çêkirin.
Ji bo jin, ciwan û komên kêmpar wekhevî û azadî
Ji bo jin û LGBTI’yan di hemû qadên jiyana civakî de wekhev û azad bin divê her cure garantî bê dayîn. Li dijî tundiya sîstematîk a mêr a li ser jinê û qirkirina jinê, ku ji zîhniyet û pêkanînên serdest ên mêr derdikeve, têkoşîneke berfireh girîng e.
Ji nû ve erêkirin û bicihanîna Peymana Stenbolê û rakirina hemû astengên siyasî, îdarî, aborî û çandî yên li hemberî wekheviya zayendî, gavên pêşî yên lezgîn in.
Divê hemû astengiyên di warên aborî, civakî û siyasî de, bi taybetî di warê perwerde û çandê de bên rakirin, da ku ciwan bi nêzîkatiyeke ku rêz li tercîhên xwe yên jiyanê bigire, xwe azad îfade bikin û azad bijîn.
Divê perwerde di her astê de azad, zanistî û demokratîk be. Piştgiriya ciwanan di warê aborî de, beşdarbûna wan di rêvebirina zêdetir di her warî de wê bibe sedem ku ramanên afirîner û pêşverû di civakê de diyarkertir bibin.
zarok wekî endamên civakê xwedî mafên xwe ne. Divê em vê yekê bi vî rengî qebûl bikin û li dijî her cûdakariya ku ew li ber xwe didin têbikoşin.
Li welatê me derdora 10 milyon berasteng dijîn. Berastengî ne tiştekî wiha ye ku em tenê bi rengê wê yê fîzîkî bigirin dest. Gelekî giringe ku bi her awayî civak di wê ferqê de be û were hişyarkirin ku berasteng wekî hemwelatiyên wekhev ji karûbarên giştî sûd werbigirin.
Ji bo jinan dadwerî, wekhevî û azadî
Divê hemû cureyên misogerkirinê werin dayîn da ku jin di hemû qadên jiyana civakî de wekhev û azad bin. Li dijî şîdeta sîstematîk a mêr a li ser jinê û qirkirina jinê, ku ji zîhniyet û pêkanînên serdest ên mêr derdikevin holê, têkoşîneke berfireh û bi her awayî girîng e.
Ji bo ku ji nû ve peymana Stenbolê bikeve pratîkê û were pêkanîn divê hemû astengiyên siyasî, îdarî, aborî û çandî yên li hemberî wekheviya zayendî ya jinan û LGBTI+yan werin rakirin û ev yek wekî gavên yekem ên lezgîn in.
Ji bo ciwnan û berastengan û komên kêmpar wekhevî û azadî
Beşa jinan hatiye veqetandin. Sernav wek komên ciwan, astengdar û dezavantaj hatiye organîzekirin. Kesên berasteng li jêrnivîsê hatine zêdekirin.
Parastina xweza, jîngeh û hebûnên çandî
Kapîtalîzm dara ku nikaribe siya wê bifiroşe wê darê dibire. Hikûmeta ku polîtîkayên kûr ên neolîberal li welêt misoger dike, hemû hebûnên xwezayî pêşkêşî sermayeyê dike. Li dijî qeyrana avhewayê rewşa awarte hat ragihandin, hemû projeyên ku ji bo berjewendî û rantê dibin sedema wêrankirina xweza û jîngehê, daristan, qadên çandiniyê û çeman xera dikin û hevsengiya ekolojîk têk dibin û bê rawestandin dibin navenda sûcên li dijî xwezayê.
Nêzîkatiya li ser parastina cewherî di hemû polîtîkayan de, bi taybetî di warê enerjî, veguhestin, bajarîbûn û çandiniyê de, hem lezgîn û hem jî ferz e. Mafê her zindiyekî/ê heye ku di ekosîstemeke saxlem de bijî û divê bi qanûnên bi rêk û pêk bê parastin.
Divê dev ji talankirina hebûnên dîrokî û çandî bê berdan.
Banga me
Ji bo hemû sazî, rêxistin, partî, û yek bi yek welatiyên vê welatî yên ku di pêşeroja ronî û demokratîk a Tirkiyeyê difikirin. Werin em bi hev re berpirsiyariyê bigirin ser xwe. Werin em welatê ku di sedsala 2. a Komarê de bûye agir, bi feraseta daxwazên hevpar û têkoşîna hevpar bi riyên azad û demokratîk ji nû ve ava bikin.
Gelên Tirkiyeyê ne mehkûmî cudakarî, gotinên nefretê, polarîzekirin û ne mehkûmî asêkirina di navbera siyaseta Tifaqa Cumhur û Tifaqa Milet de ye.
Em dikarin li ser bingeha nirxên ked, aştî, azadî û demokrasiyê pergaleke civakî ya ku tê de gel serdest e, ava bikin. Pêkanîna vê yekê bi hêza veguherîner a girseyên gelên bindest pêkan e.
Di çarçoveya vê bang û nêzîkatiyê de em her kesî vedixwînin ji bo têkoşîneke hevpar û yekgirtî!
Em ê bi hev re bi ser bikevin…”
Şîrove
Bi mêvanî şîroveyekê binivîse an jî têkeve hesabê xwe da ku malperê bi awayekî yeksertir û berfirehtir bi kar bînî
Şîroveyekê binivîse