Erbil (Rûdaw) – Kürdistan Bölgesi ile Irak arasında başta bütçe konusu olmak üzere 140’ıncı Madde kapsamındaki Kürdistani bölgelerde yaşanan sorunlar ve daha bir çok sorun 2023’te de devam ederken, Irak Federal Mahkemesi’nin Kürdistan Bölgesi’ne karşı aldığı kararlar gündeme damga vurdu.
Kürdistan’dan Cehyan’a petrol sevkiyatının durdurulması, Bağdat ile Tahran arasındaki güvenlik anlaşması kapsamında Rojhılatlı Kürt partilere bağlı silahlı güçlerin sınır bölgelerinden uzaklaştırılması, İran yanlısı Şii milislerin ABD üslerine saldırması ve 10 yıl sonra gerçekleşen yerel seçimler öne çıkan gündem maddeleriydi.
Kürdistan Bölgesi Hükümeti ile Irak merkezi hükûmeti arasında önceki yıllardan kalan Irak Anayasası’nda 140. Madde olarak adlandırılan Kürdistani bölgelerdeki durum, petrol ve doğal gaz yasası ile gelirleri ve federal bütçede Küridstan Bölgesi’nin payı gibi konularda anlaşmazlıklar 2023 yılında da devam etti.
Irak hükümeti, Nuri Maliki’nin ikinci başbakanlığı döneminde 2014 yılında Kürdistan Bölgesi’nin federal bütçeden aldığı payı kesmiş, bu yüzden IŞİD’le savaş sürecinde Kürdistan Bölgesi ekonomik krize itilmişti.
Kürdistan Bölgesi Hükümeti 2005 yılında kabul edilen Irak Anayasası’ndaki belirlenen Kürdistan Bölgesi’nde petrol ve doğal gaz çıkarma ve ihraç etme hakkını kullanarak uluslararası petrol şirketleri ile anlaşarak üretilen petrolü Türkiye’nin Ceyhan Limanı’na pompalamaya başlamıştı. Bu şekilde petrol gelirleri ile Kürdistan Bölgesi’ndeki çalışanların maaşlarını karşılamayı hedeflemişti.
Irak’ta Adil Abdulmehdi ve Mustafa Kazımi’nin başbakanlığı döneminde bütçe krizinin çözülmesi için Erbil ile Bağdat arasında bir takım adımlar atılmış ve Kürdistan Bölgesi’ne bütçe payı ödenmeye başlanmıştı.
Irak Yüksek Federal Mahkemesi, 15 Şubat 2022'de Kürdistan Bölgesi gaz ve petrol yasasının “anayasaya aykırı olduğuna” ve “ihraç edilen petrol gelirlerinin Bağdat’a teslim edilmesi gerektiğine” karar vermiş, bu karar Kürdistan Bölgesi yönetiminin sert tepkisine yol açmıştı.
Bütçe ve petrol anlaşmazlığı 2023’te de devam etti
Muhammed Şiya es-Sudani, Irak’taki genel seçimlerin ardından Kürtler, Sünniler ve Koordinasyon Çerçevesi’ni içinde barındıran Şii paretilerle birlikte “Devleti Yönetme Koalisyonu” arasında varılan anlaşma sonucunda başbakanlığa getirilerek yeni hükümeti kurdu.
Ancak Erbil ile Bağdat arasındaki mali sorunlar Sudani’nin başbakanlığı döneminde de devam etti.
Federal Mahkeme, Kürdistan Bölgesi’ne bütçe gönderilmesi kararını iptal etti
Irak’ın 2023 merkezi bütçesinin onaylanmasından önce bazı Şii taraflar, Kürdistan Bölgesi Hükümetine bütçe gönderilmesini Irak Yüksek Federal Mahkemesi’ne taşıdı.
Mahkeme, 25 Ocak 2023’te Bağdat’ın Erbil’e bütçe aktarılması yönünde aldığı kararın anayasaya uygun olmadığı yönünde karar verdi.
Başkan Mesud Barzani, kararı "düşmanca" nitelendirdi ve, taraflar arasındaki anlaşma kapsamında Kürdistan Bölgesi’ne bütçe gönderildiğini hatırlattı.
Başkan Barzani, “Federal Mahkeme'nin kararı, Kürdistan Bölgesi Hükümeti’nden önce Irak'taki siyasete, hükümete ve Devleti Yönetme Koalisyonu'nun programına aykırı bir karardır. Mahkeme belli ki; şüpheli ajandalar hayata geçiriyor. Bu mahkeme adeta Saddam'ın 'Devrim Mahkemesi'nin yerine geçti" ifadelerini kullandı.
Türkiye Kürdistan Bölgesi’nden petrol sevkiyatını durdurdu
Irak Petrol Bakanlığı'nın Kürdistan Bölgesi’nden petrol ihracatına ilişkin Türkiye aleyhine açtığı tazminat davası Paris merkezli Uluslararası Tahkim Mahkemesi tarafından Mart ayında karara bağlandı.
Mahkeme, petrol sevkiyatı konusunda Kürdistan Bölgesi’ni haklı bulurken Irak Devlet Petrol Pazarlama Şirketi’nin (SOMO) onayı olmadan petrol yüklendiği konusunda Bağdat’ı haklı bularak Türkiye'yi 2014-2018 arasını kapsayan 4 yıllık dönem için Irak'a 1.4 milyar dolar tazminat ödemeye mahkum etti.
Türkiye bu kararın ardından 25 Mart'ta Kürdistan Bölgesi ve Kerkük’ten Ceyhan Limanı'na petrol akışı durdurdu.
Erbil ile Bağdat geçici anlaşma imzaladı
Başbakan Mesrur Barzani, 4 Nisan’da Bağdat’a giderek Başbakan Şiya es-Sudani ile yeni bir anlaşma imzaladı ve taraflar petrol ithalatını yeniden başlatması için Türkiye'ye resmi başvuruda bulundu.
Anlaşmanın imzalanmasının ardından düzenlenen basın toplantısında konuşan Sudani, Kürdistan’dan petrol ihracatının durdurulmasının Irak'ın gelirlerini azalttığını belirterek petrol ve doğal gaz ihracatından elde edilen gelirlerin dağılımını düzenleyen yeni bir federal yasa çıkarılıncaya kadar geçerli olacağını söyledi.
Başbakan Barzani de "Erbil ile Bağdat arasında uzun yıllardır devam eden anlaşmazlığın sona erdirilmesi yönünde hayati bir adım” olarak nitelendirdi.
Bu anlaşmanın ardından Erbil-Bağdat-Ankara hattında sorunun çözümü ve sevkiyatın yeniden başlaması için yıl boyunca görüşmeler oldu, hem Ankara hem de Bağdat teknik sorunları giderdiklerini ve hazır olduklarını açıkladı ancak buna rağmen petrol ihracatı yeniden başlamadı.
Federal Mahkeme, Kürdistan Parlamentosu’nun faaliyetlerini dondurdu
Geçen yıl yapılması beklenen Kürdistan Parlamentosu seçimleri Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) ve Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) arasında “Seçim Yasası” konusunda yaşanan anlaşmazlıklar nedeniyle 18 Kasım 2023'e ertelendi.
Bunun üzerine parlamentonun dört yıllık görev süresi, Ekim 2022'de oy çokluğuyla bir yıl daha uzatılmıştı.
Ancak Irak Federal Yüksek Mahkemesi, 30 Mayıs 2023’te Yeni Nesil Hareketi milletvekillerinin itirazını değerlendirerek Kürdistan Parlamentosu'nun görev süresinin uzatılmasını “anayasaya aykırı” buldu. Bu kararın ardından Kürdistan Parlamentosu’ndaki faaliyetler askıya alındı.
Irak Merkezi Bütçesi uzun süren görüşmelerin ardından onaylandı
Irak Parlamentosu, 2023, 2024 ve 2025 yılı içeren 3 yıllık bütçe yasası 5 gün süren görüşmelerin ardından, yaklaşık 153 milyar dolarlık bütçe yasasını 12 Haziran’da onayladı.
3 yıllık bütçenin Kürdistan Bölgesi’ni ilgilendiren 2, 9, 10, 11, 12, 13 ve 14'üncü maddelerinin onaylanması sürecinde yoğun tartışmalar yaşandı.
12’nci maddede ise Kürdistan Bölgesi'nin bütçedeki payı yüzde 12.67 olarak belirlendi.
Kur'an-ı Kerim yakılmasına tepki gösteren Iraklılar Bağdat’ta İsveç Büyükelçiliğini bastı
Irak’ın başkenti Bağdat’ta bir grup protestocu, 29 Haziran’da Stockholm’de Kur'an-ı Kerim yakılmasına tepki göstererek, İsveç Büyükelçiliğine baskın düzenledi.
Grup önce bahçeye girdi ardından da binanın çatısına çıkarak "Kur'an’a evet" sloganları attı.
Bağdat’ta 20 Temmuz’da da Şii dini ve siyasi lider Mukteda es-Sadr’ın lideri olduğu Sadr Hareketi’ne bağlı gruplar, İsveç Büyükelçiliği binasına girerek bazı bölümlerini ateşe verdi.
Kerkük’te Kürt protestocular katledildi
Kerkük’te 16 Ekim 2017'de kente giren Irak ordusu ile Heşdi Şabi güçleri KDP’ye ait teşkilat binasını Operasyonlar Komutanlığı karargahı yapmıştı. Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani, 25 Ağustos’ta binanın tekrardan KDP’ye devredilmesi talimatı verdi.
27 Ağustos günü KDP’ye teslim edilecek karargahın önünde çadır kurup nöbet tutan bir grup Heşdi Şabi taraftarı ve çevre kentlerden getirilen Araplar, Kerkük-Erbil otoyolunu trafiğe kapattı.
Bu durumun ardından 2 Eylül’de Kerkük’teki Kürtler, Rahimawa bölgesinde toplanarak gösteri düzenlemiş ve Erbil-Kerkük yolunun açılmasını istedi.
Kürt göstericilere ateş açan güvenlik güçleri, 4 genci katletti, 15 kişi de yaralandı.
Irak, Kürdistan Bölgesi’ndeki memurlar için kredi ödeme kararı aldı
Başbakanı Mesrur Barzani başkanlığında bir heyet, 14 Eylül 2023’te Bağdat’a giderek Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani, Cumhurbaşkanı Abdullatif Reşid, Meclis Başkanı Muhammed Halbusi ve bazı siyasi liderlerle bütçe sorununu görüştü.
Irak Bakanlar Kurulu görüşmenin ardından Kürdistan Bölgesi’ne 3 aylık memur ve emekli maaşını (2 trilyon 100 milyon dinar) “kredi” olarak gönderme kararı aldı.
Irak Maliye Bakanlığı, söz konusu krediyi Kürdistan Bölgesi’nin 2023 bütçesindeki payından düşürüleceğini açıkladı.
Irak ile İran Rojhılatlı Kürt partilerin sınırdan uzaklaştırılması konusunda anlaştı
Irak ile İran, iki ülke arasındaki sınır güvenliğini de kapsayan güvenlik anlaşmasını 19 Mart’ta imzaladı. Anlaşma Kürdistan Bölgesi’nde faaliyet yürüten Rojhılatlı Kürt partilerin silahsızlandırılmasını içeriyordu.
İran, Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani’nin huzurunda imzalanan anlaşmanın hayata geçirilmesi için Irak ve Kürdistan Bölgesi’ne 19 Eylül’e kadar süre vererek tehditlerde bulundu.
Bunun üzerine Bağdat yönetimi, 19 Eylül’de İran karşıtı Kürt grupların silahsızlandırılarak, sınırdan uzak bölgeye yerleştirildiğini açıkladı.
Kürt partilerin Mülteciler Yüksek Komiserliğinin mevzuatına göre mülteci sayılacaklarına dikkat çekildi.
Federal Mahkeme, Kürdistan Bölgesi’ndeki il meclislerini feshetti
Irak Federal Yüksek Mahkemesi, 24 Eylül 2023’te Kürdistan Parlamentosu’nun il meclisleri hakkında 2019’da aldığı kararı lağvederek çalışmalarına son verilmesi yönünde karar aldı.
Kürdistan Bölgesi’nde il meclisi seçimleri son olarak 30 Nisan 2014 yılında yapıldı. Meclis başkanları ve üyeleri 23 Haziran 2014’te yemin ederek göreve başladı.
Normal şartlarda seçimlerin Haziran 2018’de yapılması gerekiyordu, ancak siyasi uzlaşma sağlanamadığı için seçimler ertelendi.
2019 yılında Kürdistan Parlamentosu, İl Meclisleri ile ilgili 2009 yılında yenilenen yasanın 3 bendinde değişikliğe gitti. Buna göre meclislerin seçimler yenileninceye kadar görevlerine devam etmesine karar verildi. Ayrıca daha önce sadece meclis içerisinde seçilen valinin meclis dışından da seçilmesinin önü açıldı.
Musul’daki yangın faciasında 122 kişi hayatını kaybetti
Musul’un Hemdaniye ilçesinde 26 Eylül’de bir düğün salonunda yangın meydana geldi.
Musul Sağlık Dairesi Müdürlüğü, Hemdaniye’deki düğün salonu yangınında hayatını kaybedenlerin sayısını 132 olarak yeniledi. 175 kişi de yaralandı.
Rûdaw, Stevie Altın Ödülü’nü Roma'da düzenlenen törende aldı
Rûdaw Medya Grubu, kendisine verilen The Stevie’in en iyi “Orta Ölçekli Medya Şirketi Altın Ödülü’nü İtalya'nın başkenti Roma'da düzenlenen törende aldı.
ABD merkezli The Stevie tarafından her yıl dünyanın en iyi şirketlerin ödüllendirildiği 2023 Uluslararası İşletme Ödülleri sahiplerini buldu.
Rûdaw Medya Grubu yılın en iyi “Orta Ölçekli Medya Şirketi” ödülünü aldı.
2023 Uluslararası Stevie Ödülleri 14 Ekim'de İtalya'nın Roma kentinde düzenlenen törenle sahiplerine verildi.
Rûdaw Dijital Medya Direktörü Brwa Kyani ve Doktor Aras programı sunucusu Aras Bradosti, Rûdaw adına ödülü aldı.
Soran'daki yangında 14 kişi hayatını kaybetti
Başkent Erbil’e bağlı Soran Bağımsız İdaresi’nde 9 Aralık günü akşam saatlerinde bir binada yangın çıktı.
Yangında 14 kişi hayatını kaybederken 7 kişi de yaralandı.
Irak ve Kerkük’te il meclisi seçimleri
Irak’ın 13 vilayeti ile Musul’da 10 yıl sonra, Kerkük’te ise 18 yıl sonra il meclisi sçeimleri yapıldı.
Şii lider Sadr, seçimleri boykot ederken, Şii partiler ülkenin özellikle güney vilayetlerinde ilk sıralarda yer aldı. Başkent Bağdat’ta birinciliğe eski Başbakanlardan Nuri el-Maliki'nin "Kanun Devleti Koalisyonu" yerleşti.
Enbar'da eski Meclis Başkanı Sünni lider Muhammed Halbusi'nin Takaddum Partisi birinci geldi.
Musul'da eski Musul Valisi Necim Cuburi'nin liderliğindeki liste birinci olurken KDP de ikinci oldu ve 4 sandalye kazandı.
Kerkük'te ise KYB 5 sandalye ile birinci oldu. KDP’nin 2 sandalye kazandığı seçimde Sünni ve Şii Araplar üç ayrı listede 6, Birleşik Irak Türkmenleri Listesi ise 2 sandalye kazandı.
ABD ve koalisyon güçlerine saldırı
İsrail’in Gazze’ye yönelik kara harekatının başlaması ile Irak’ta ABD güçlerinin bulunduğu askeri üslere ve koalisyon üslerine yönelik İran destekli bazı Şii milis grupların saldırıları da arttı.
Kendisini "Irak İslami Direniş" diye adlandıran gruplar, Enbar’daki Ayn el-Esed Askeri Üssü ile Erbil Uluslararası Havalimanı yakınındaki ABD üssünü, yine Erbil’deki Harir Hava Üssünü, Bağdat’taki Victory Askeri Üssünü defalarca bomba yüklü insansız hava araçları ile hedef aldı.
İran'a yakın milis gruplar tarafından 18 Ekim’den bu yana, ABD’nin Irak ve Suriye’de bulunan üslerine 100 civarı İHA saldırısı gerçekleştirildi.
ABD ise Irak’taki askeri üslerine saldırıları gerekçe göstererek son bir ayda Irak’taki milis gruplara yönelik 3 saldırı gerçekleştirdi.
Kürdistan Bölgesi’nde öğretmenlerin protestoları devam etti
Kürdistan Bölgesi genelinde yeni 2023-2024 eğitim ve öğretim yılı 19 Eylül 2023’te başladı.
Ancak Süleymaniye ve bazı ilçelerinde bazı okullarda öğretmenler maaşların gecikmesini protesto etti.
Süleymaniye’de değişik tarihlerde gösteri düzenleyen öğretmenler Bağdat’a da giderek seslerini duyurmak için gösteri düzenledi.
Yorumlar
Misafir olarak yorum yazın ya da daha etkili bir deneyim için oturum açın
Yorum yazın