یەکێتى دەیەوێ کێ بکاتە پارێزگار؟

لە گەرماوگەرمى دواى هەڵبژاردنى ئەنجوومەنى پارێزگاکانى عێراق، لەژێر ناونیشانى 'هەڵبژاردن نیوەى رێگەکەیە، بۆ نیوەکەى دیکەى چى دەکەن؟' وتارێکم نووسى، تێیدا ئاماژەم بەوە دابوو؛ کورد لە کەرکووک لە نیوەى یەکەمدا سەرکەوتوو نەبوو، نیوەکەى دیکەى بریتییە لە دروستکردنى هاوپەیمانیێتى دواى هەڵبژاردن، بایەخى ئەم قۆناخەیان لە یەکەم گرنگتر نەبێت، کەمتر نییە و شرۆڤەى ئەوەم کردبوو با بزانین کورد دەرفەتى ئەوەى هەیە نیوەى دووەم بەرێتەوە؟ 

 

بریا بۆچوونەکانم راست دەرنەچووبان دەربارەى ئەو گیروگرفتانەى خستبوومنەڕوو، کە بەشێکیان بەهۆى تایبەتمەندیی یاساکەوە دەربارەى کەرکووک، هەروەها بەهۆى ئەنجامە بەدەستهاتووەکان و لەلایەکى دیکەشەوە بەهۆى ناکۆکیی نێوان پارتى و یەکێتییەوە، پێموابوو ئەگەرى وەرگرتنەوەى ئیدارەى کەرکووک بۆ کورد ئاسان نابێت. کە یەکێک لە بەڵێن و درووشم و ئامانجەکانى بەشداریی هێزە سیاسییەکانى کورد بۆ هەڵبژاردن، وەرگرتنەوەى ئیدارەى کەرکووک بوو، کە لە 16ـى ئۆکتۆبەرى 2017 بە زەبرى هێزى میلیشیاکانى سوپاى قودسى ئێران، حیزبوڵڵاى لوبنان، حەشدى شەعبی و سوپاى عیراقەوە لە کورد سەندراوەتەوە و عەرەب شارەکە بەڕێوەدەبەن. 

 

بەداخەوە، وا هەشت مانگ بەسەر هەڵبژاردنى ئەنجوومەنى پارێزگاکانى عێراق تێپەڕیکردووە و، تەنها پارێزگایەک نەیتوانیوە حکومەتى خۆجێى دروست بکات بۆ بەڕێوەبردنى شارەکە، پارێزگاى کەرکووکە. مانەوەى ئەم دۆخەى کەرکووکیش بەم شێوەیە، تەنها لە بەرژەوەندیی لایەنى عەرەبیدایە، چونکە شارەکە بە رەهایى لەژێر هەژموون و ئەجێنداى ئەواندا بەڕێوەدەبرێت. 

 

بۆیە بە لاى عەرەبەوە کە دەسەڵات و هەژموونیان بەسەر کەرکووکدا سەپاندووە، نەک زۆر جێى بایەخ نییە حکومەتى خۆجێى شارەکە دروستبکرێت، بگرە ئاواتى ئەوە دەخوازن گرێى ئەم کێشەیە بە کەسیش نەکرێتەوە. ئەوەى پێویستە زۆر پەرۆشى پێکهێنانى ئیدارەى تازەى کەرکووک بێت، بە پلەى یەکەم دەبێت لایەنى کوردی بێت. چونکە پێکهێنانى حکومەتى خۆجێى کەرکووک لە خراپترین حاڵەتیدا بۆ کورد لەمە باشترە کە ئێستا هیچ رۆڵێکى لە بەڕێوەبردنى کەرکووکدا نەماوە، دروستکردنى حکومەتى خۆجێى، لانى کەم دەرگاى بەشدارى بۆ کورد دەکاتەوە کە ئەگەر پۆستى پارێزگاریشى نەدرێتێ، سەرۆکى ئەنجوومەنى پارێزگا و قایمقام و چەند بەڕێوەبەرێتییەکى گرنگ وەردەگرێتەوە. 

 

هەرچەندە بە هەموو پێوەرێک پۆستى پارێزگار مافى کوردە، رەوایەتیی ئەو مافەشە بووەتە گرێکوێرەى حکومەتى خۆجێى کەرکووک، چونکە لەلایەک عەرەب نایانەوێ بە ئاسانى ئەو مافە بە کورد بدەنەوە، لەلایەکى دیکەشەوە پارتى و یەکێتى لەسەر ئەوەى کێ بکرێت بە پارێزگارى کەرکووک رێک ناکەون. کە ئەگەر یاساى تایبەت بە هەڵبژاردنى کەرکووک بەو رەهاییە کۆتوبەندى نەخستایەتە سەر  ئەنجامەکان، بە رەچاوکردنى ئەوەى وەک لیستى یەکەم لەسەر ئاستى حیزب و هاوپەیمانێتییە بەشدارەکانى هەڵبژاردن، دەبوو پۆستى پارێزگارى کەرکووک بدرێتە یەکێتى نیشتمانى کوردستان.

 

سەربارى ئەوەى یاساى هەڵبژاردنەکە، سازانى پێکهاتەکانى کردووەتە بنەما لەبرى رێژەى دەنگ و کورسییە بەدەستهاتووەکانى ئەنجوومەن، بەڵام هەق هەر بە لاى کوردە لە سازانى پێکهاتەکاندا پۆستى پارێزگار وەرگرێتەوە، هەر لەو چوارچێوەیەدا لەنێو کوردیشدا بە حوکمى واقیعى کەرکووک و پێگەى (ی. ن. ک.) لە شارەکە، هەق بە یەکێتییە پۆستەکە وەرگرێت.

 

بەڵام یەکێتى شانس و کارتەکانى لاوازن. شانسى کەمە، لەبەرئەوەى هاوکێشەى عێراق بەسەر دوو جەمسەرى ناوخۆیى و هەرێمایەتى دابەش بووە، (جەمسەرى سوننە و جەمسەرى شیعە). یەکێتى لە کەرکووک بە ئەنجامى هەڵبژاردن براوەى یەکەمە، بەڵام وەک جەمسەرى شیعە، لە هاوپەیمانێتییەکى دۆڕاودایە. لایەنەکانی دیکە لە بەرەى عەرەبى، تورکمان و لایەنى پارتیش، هەر سێ لایان لە جەمسەرى سوننەن. 

 

کارتى لاوازى یەکێتی بۆ وەرگرتنەوەى پۆستى پارێزگار ئەوەیە؛ تائێستا بەشێوەى فەرمى ناوى کەسى بەربژێر نەکردووە. کە دەبوو بە خوێندنەوەى ئەو گرفتانەى هاوکێشەکەى بۆ قورس کردبوو، زۆر بەزوویى ناوى کارەکتەرێکى بەهێز و پەسندکراوى بۆ ئەو پۆستە رابگەیەندایە، بۆ ئەوەى ببووایە سەرچاوەى هێز بۆ یەکێتی لە هاوکێشەکەدا، کە دوور نەبوو بە دیاریکردنى بەربژێرێکی بەهێزى پەسندکراو، بۆچوونى هەندێ لایەنى نێو هاوکێشەکەى بە قازانجى یەکێتى بگۆڕیبووایە و، دەبوو بەهۆى دەستەبەرى پشتیوانى بۆ یەکێتی و ئەوکات رەنگە خەڵکانى دەرەوەى یەکێتیش لە بێلایەن و لەنێو حیزبەکانى دیکەى کوردستانیش، پشتیوانیان بکردایە و ببووایەتە کارتى گوشار تەنانەت بۆ سەر پارتیش. بەڵام لەدۆخێکى وادا، کە نەزاندرێت کێ دەپاڵێورێت بۆ وەرگرتنى پۆستى پارێزگار، نەک لە دەرەوەى یەکێتى و لەنێو هێزە کوردستانییەکان پشتیوانى بۆ یەکێتی دەستەبەر نەکردووە، تەنانەت لەنێو یەکێتیش هەموویان مکووڕ نین لەسەر داواى ئەو پۆستە، چونکە کەس ئامادە نییە شەڕ بۆ شتێکى نادیار بکات. ئەمەش کارتى یەکێتى لە هاوکێشەى وەرگرتنى پۆستى پارێزگار لاوازکردووە.  

 

لێرەدا رووداوێکم بیرکەوتەوە، پەیوەست بە یەکەم هەڵبژاردنى ئەنجوومەنى پارێزگاى کەرکووک و مەبەستمە تێکەڵ بەم باسەى بکەمەوە. ئەوکات کورد لەنێوان بەشداریکردنى هەڵبژاردن و بایکۆتدا زۆر درەنگ خۆى یەکلاکردەوە کە بەشدارى هەڵبژاردن بکات، بەو هۆیەوە پەلەپرووزێیەک بە دیاریکردنى کاندیدەکانەوە دیار بوو. ئەوکاتە من بەڕێوەبەرى تەلەڤیزیۆنى کەرکووک بووم، پەیوەندییەکى فراوانمان لەگەڵ هەموو چین و توێژ و لایەنە سیاسییەکاندا هەبوو بە هەموو رەنگە جیاوازەکانیانەوە، بەدەم خۆم نەیڵێم، بارەگاکەمان بووبووە ناوەندێکى سیاسى و کۆمەڵایەتى، ئەوەش وایکردبوو لە دەرەوەى کاروبارى رۆژانەى تەلەڤیزیۆن، بەردەوام ژوورەکەم بێ میوان نەبێت. 

 

یەکێک لەوانەى لانى کەم هەفتانە سەردانى دەکردین، شێخ پیرۆت تاڵەبانى بوو، ئێوارانێکى درەنگ هات بۆ لام، پێم گوت 'نیو کاژێری دیکە من دەچم بۆ سلێمانى لە کەناڵى کوردسات میوانى بەرنامەیەکم'. ئەویش گوتى 'هەر هاتم هەندێ قسە بکەین، کەواتە قاوەیەک دەخۆمەوە و رۆژێکی دیکە دێمەوە'. شێخ پیرۆت چ وەک کەسایەتى و وەک بنەماڵەش لە کەرکووک زۆر پەسندکراو بوون، نەک هەر لاى کورد، زۆربەى بنەماڵە تورکمان و عەرەبەکانیش بێئەندازە رێزیان دەگرت و بۆ کێشە و گیروگرفتى خۆیشیان روویان لەو دەکرد. ئومێدێکى زۆرمان لەسەر ئەو پەیوەندییانەى هەڵچنیبوو، بەشێک لە دەنگى بنەماڵە دیارەکانى تورکمان و عەرەبیش بێت بۆ لیستى برایەتى، بەدەم قاوەخواردنەوە کەوتمە موناقەشەى هەڵبژاردن و دیاریکردنى بەربژێرەکان، پێکەنى و گوتى 'دەزانى بۆ ئەم باسە هاتبووم، ئەوە ئێستا لاى فڵان بووم و پێمى گوتووە ناوى تۆش دەخەینە لیستەکەوە، لێم پرسیوە ئەى کێى دیکە کاندید دەکەن؟ گوتوویەتى ببوورە ناتوانم پێت بڵێم.' گوتى 'منیش گوتوومە دەتانەوێ ناوم بخەنە لیستیکەوە، دەنگى پێ کۆبکەنەوە، کە نەزانم کێی دیکە کاندیدە، نەک کارى بۆ ناکەم، خۆیشم دەنگى پێنادەم.'

 

مەبەستم لەم گێڕانەوەیە بۆ ئێستاى یەکێتییە، کە داواى پۆستى پارێزگارى کەرکووک دەکات و ناشزاندرێ دەیەوێ کێ بکات بە پارێزگار، بێگومان هیچ کام لەوانەى کەم تا زۆر کاریگەرییان لەسەر هاوکێشەکە هەیە، کارى بۆ ناکەن.