رووداو - هەولێر
خۆزگە سكاڵایەكی لە دژی مام و ئامۆزاكەی بەرزكردبووەوە و هەردووكیانی بۆ ماوەی هەفتەیەك خستە بەندیخانەوە. كاتێك مام و ئامۆزاكەی لەبارەی سكاڵاكەوە رووبەڕووی بوونەوە، خۆزگە پرسیاری لێكردن "بۆچی ژیانی منتان وێران كرد؟".
خۆزگە كە لەم راپۆرتەدا بۆ پاراستنی خۆی بەناوی خوازراوەوە بۆ (رووداو) دەدوێ، شەڕی بڕیارێك دەكات كە كەسوكارەكەی لە سەردەمی منداڵییەوە بۆیان داوە.
هێشتا منداڵ بووە كاتێك باپیری (باوكی دایكی) لەگەڵ مام و باوكی خۆزگە رێككەوتنێكی سەرزارییان كرد كە خۆزگە لە داهاتوودا ببێتە هاوژینی ئامۆزاكەی، ئەوەش لە جیاتی پەیوەندییەكی هاوسەرگیریی نێوان دوو خێزانەكە كە بێ ئەوەی خۆزگەی ساوا هیچ دەستێكی تێیدا هەبووبێ، هەڵوەشابووەوە.
دایك و باوكی خۆزگە بە ژن بە ژنە هاوسەرگیرییان كردووە، بەڵام لایەنەكەی دیكەی ژن بە ژنەكە لە یەكدی جیابوونەوە. خۆزگە و ئامۆزاكەی قوربانیی هەڵوەشانەوەی ئەو پەیوەندییەن كە لە نێوان نەوەی پێش خۆیاندا بەسترابوو.
سەردەمانێك دابونەریتی لەو جۆرە لە كوردستان یەكجار باو بوو، بەڵام لەگەڵ تێپەڕینی زەمەن ئەو شێوازە هاوسەرگیرییەش كاڵ بووەوە. بەگوێرەی یاسای بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی خێزانی لە هەرێمی كوردستان، ژن بە ژنە و بە شوودانی كچ لە تەمەنی منداڵیدا وەك توندوتیژیی خێزانی مامەڵەی لەگەڵ دەكرێ، بەڵام پەیوەندییە خێزانی و عەشایرییەكان هەتا ئێستاش بەهێزن. ئەو پەیوەندییانە رێسا و سزای خۆیان هەیە و هاوتەریب لەگەڵ سیستەمە یاساییەكە و هەندێكجار لە شوێنی ئەو سیستەمە فەرمییە جێبەجێ دەكرێن، ئەوەش لەمپەڕێكی گەورەی بۆ پاراستنی ماف و ئارامیی ئافرەتان دروستكردووە.
خۆزگە، تەمەن 34 ساڵ، هەتا تەمەنی 11 ساڵانیش نەیدەزانی رێككەوتنێكی لەو جۆرە لە نێوان دوو خێزانەكەدا كراوە. ئەو لە نێوان شەش منداڵەكەی خێزانەكەیان منداڵی گەورەی ماڵەوەیە و ژیانێكی سەختی بەڕێكردووە. كاتێك تەمەنی شەش ساڵ بوو، خێزانەكەی ناچار بوون كوردستان بەرەو ئێران جێبهێڵن.
كاتێك لە ئێرانەوە گەڕانەوە هەولێر، هێندەی پێنەچوو باوكیان دیار نەما، كاتێك گەڕایەوە ماڵ، خۆزگە تەمەنی 13 ساڵ بوو، باوكی خۆزگە ژنی دووەمی هێنابوو، هەموو ئەو ماوەیە لەگەڵ خێزانەكەی دیكەی دەژیا، بە درێژایی ئەو ساڵانەش دایكیان بە زەحمەتییەكی زۆر ئاگای لە ژیان و بژێوی منداڵەكانی بوو، لە كاتێكدا خاڵیان تەنیا یارمەتییەكی كەمی دەدان.
لەو سەردەمەدا خۆزگە یان چاوی بەسەر خوشك و براكانییەوە بووە یان خەریكی خوێندن بووە. ئەو زۆر حەزی لە ژمارە بوو، خەونی بەوەوە دەبینی لە بواری ماتماتیكدا خوێندن تەواو بكات.
دایكی خۆزگە لەگەڵ ئەوە بوو كچەكەی لە زانكۆ بخوێنێ، بەڵام خاڵەكانی دژی ئەوە بوون، چونكە دەیانگوت "شوورەییە كچ بچێتە قوتابخانە". خۆزگە قەت ئەوەی بیرناچێ چۆن دایكی لە ژێر چارشێوەكەی خۆیدا دەیبردە قوتابخانە.
یاسا هەرگیز سەروەر نییە
خۆزگە لە تەمەنی 11 ساڵیدا دڵی دەچێتە سەر كوڕێكی هاوپۆلی خۆی. ئەو دەڵێ: "كوڕەكە وەك خۆم بوو، كەسێكی باش بوو". بەڵام رۆژێكیان گوێی لێ بوو باپیری باسی ئەوەی دەكرد كە خۆزگە بە ئامۆزاكەی دراوە. خۆزگە یەكسەر وەڵامی دابووەوە "من ئەوم ناوێ".
خۆزگە لەوە تووڕە بوو لە كەسێكی مارە دەكەن كە لەو ساڵە سەختانەدا نە خۆی و نە خێزانەكەی هیچ خەمێكیان لە بژێویی خۆی و خێزانەكەی نەخواردووە.
باپیری خۆزگە كە خۆی لایەنێكی رێككەوتنەكە بووە، رازی بوو بەوەی رێككەوتنەكە هەڵوەشێنێتەوە. باپیری پێیگوتبوو "كچم تۆ سەربەستی، من خۆیشم رازی نیم لەو خێزانەت مارە بكەم". خێزانی كوڕەكە رازی نەبوون پەیمانەكە هەڵوەشێننەوە.
لە 2001 خۆزگە كەیسەكەی ئاراستەی دادگا كرد بۆ ئەوەی بەشێوەیەكی فەرمی ئەو رێككەوتنە عەشایەرییەی لە كۆڵ بكەنەوە. دوای چوار دانیشتنی دادگا كە لە هیچیاندا كوڕەكە و خێزانی بەشدار نەبوون، دادگا بڕیاری دا رێككەوتنەكە هەڵوەشێنێتەوە.
خۆزگە دەڵێ لەو كاتەدا دواجار: "هەستم بە ئازادی و بەختەوەری كرد، چونكە هەستم كرد یاسا سەروەرە، بەڵام یاسا هەرگیز سەروەر نییە".
خێزانی كوڕەكە بڕیاری دادگایان قەبووڵ نەبوو، دەیانگوت هاوسەرگیرییەكە تەنیا بە تەڵاق هەڵدەوەشێتەوە كە تێیدا پیاوەكە سێ تەڵاقەكە لە ژنەكەی دەخوات.
خۆزگە بڕیاری دادگای بەدەستەوە بوو، بۆیە هەوڵیدا ژیانی ئاسایی خۆی بژی. دوای جەژنی قوربانی ئەو ساڵە، خۆشەویستەكەی هاتە خوازبێنی، بەڵام خێزانی باوكی هەڕەشەی كوشتنیان لێكرد و ئاگاداریان كردەوە كە هەر كەسێك بێتە خوازبێنی دەیكوژن. ئامۆزاكەی بە خۆزگەی گوتبوو "هەر كەسێك بێتە بەر دەرگاتان دەیكوژین".
خۆشەویستەكەی خۆزگە كۆڵی دا و لەگەڵ ئافرەتێكی دیكە هاوسەرگیری كرد. خۆزگە بۆ جاری دووەم سكاڵای تۆمار كرد، مام و ئامۆزاكەی بۆ ماوەی هەفتەیەك بەندكران، بەڵام دواجار بە كەفالەت ئازاكران، بەو حاڵەشەوە رازی نەبوون كۆتایی بە هاوسەرگیرییەكە بهێنن.
خۆزگە خوێندنی زانكۆی لە بواری ژمێریاریدا تەواو كرد، دواتر لەسەر پێشنیازی هاوڕێیەكی لە یەكێتی ئافرەتانی كوردستان داوای كاری كرد. ڤیان سولەیمان، سكرتێری یەكێتیی ئافرەتان دەڵێ: "بۆ ئەم جۆرە شتانە دەبێ لە خێزانەوە دەستپێبكرێ".
یەكێتی ئافرەتان كار بۆ چارەسەری كێشەی نێوان ئافرەتان و خێزانەكانیان دەكات. لە 10 مانگی یەكەمی ئەمساڵدا، ئۆفیسی هەولێری یەكێتییەكە 116 كەیسی بۆ هاتووە، دوو لەسەر سێیان كێشەی نێوان ژن و مێرد بوون، 43 حاڵەتیان رەوانەی دادگا كراون و 42 كەیسیشیان لەلایەن رێكخراوەكەوە چارەسەر كراون. كەیسەكانی دیكەش هەر بە كراوەیی ماونەتەوە یان رەوانەی بەڕێوەبەرایەتی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژیی دژی ئافرەتان كراون.
ڤیان سولەیمان دەڵێت ئافرەتان سوودێكی زۆریان لەو "گۆڕانە ریشەییانە" بینیوە كە لە ژێر دەسەڵاتی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا لە هەموو كۆمەڵگای كوردستاندا روویداوە، لە كاتێكدا یاسای باش هەن و بەڕێوەبەرایەتی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژیی دژی ئافرەتانیش پێشكەوتنی بەرچاوی بەدەستهێناوە لە دابەزاندنی رێژەی توندوتیژیی دژی ئافرەتان لە كوردستان، بەڵام جەخت لەوەش دەكاتەوە كە سیستەمە باو و نەریتییەكەش دەبێ شانبەشانی یاساكانی گۆڕانی بەسەردا بێ.
ئەوكاتەی لە یەكێتیی ئافرەتان كاری دەكرد، خۆزگە چیرۆكی خۆی بۆ ڤیان سولەیمان گێڕاوەتەوە، لە كۆتاییدا و دوای چەندین دانیشتن لەگەڵ خێزانەكە، بە نێوەندگیریی ڤیان سولەیمان مام و كوڕەكە رازی بوون لە بەرامبەر 30 هەزار دۆلار دەست لە داواكەیان هەڵگرن. خۆزگە دەڵێ: "زۆر سەختە كاتێك عەشیرەت دەكەوێتە ناو كێشەكانەوە".
پاراستن لە دەرەوەی دادگاكان
سیستەمی كاركردنی دادگاكان بەجۆرێكە گفتوگۆ لە نێوان ئافرەتان و خێزانەكانیاندا دروست ناكات، بەڵام یەكێتیی ئافرەتان هەردوو لایەنی كێشەكە لە یەك ژووردا كۆدەكاتەوە و گفتوگۆ لە نێوانیاندا دروستدەكات. پارێزەر شۆخان ئەحمەد، سەرۆكی ئەنجوومەنی یاسایی ئافرەتان، پێیوایە سیستەمی دادوەری بە تەنیا بەس نییە بۆ پاراستنی ئافرەتان.
ئەنجوومەنی یاسایی ئافرەتان رێكخراوێكی ناحكومییە لە سلێمانی كە بەشێك لە كارەكەیان نێوەندگیریی نێوان ئافرەتەكە و خێزانەكەیەتی دوای تەواوبوونی پڕۆسە یاساییەكان. پارێزەرەكە پێیوایە دادگاكان بڕیاری تەڵاق دەردەكەن یان لە شێڵتەرەكان شوێنێك بۆ ئەو ئافرەتانە دەكەنەوە كە رووبەڕووی توندوتیژی بوونەتەوە، بەڵام كێشەكە لەگەڵ خێزانەكاندا چارەسەر ناكەن.
كاری ئەنجوومەنەكە ئاسان نییە، لەبەر ئەوەی لەلایەن باوك و مێردی ئافرەتەكانەوە هەڕەشەیان لێكراوە، بۆیە ناچار بوون سێكیوریتی بگرن و لە دادگا سكاڵا تۆمار بكەن و تەنانەت هەندێكجاریش ناوێرن وەڵامی تەلەفۆن بدەنەوە، چونكە نازانن ئەوەی تەلەفۆن دەكات كێیە و چی دەوێ.
دواجار خۆزگە لەگەڵ پیاوێكدا هاوسەرگیری كرد كە لە كۆلێژ ناسیبووی و ئێستا كوڕێكیان هەیە كە مانگی یەكەمی ساڵی داهاتوو دەبێتە دوو ساڵ. ئەو ئێستا ئەزموونی تاڵی خۆی وەك پاڵنەرێك بەكاردەهێنێ بۆ ئەوەی لە یەكێتیی ئافرەتان یارمەتی ئەو ئافرەتانە بدات كە رووبەڕووی كێشە بوونەتەوە.
کۆمێنتەکان
وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و هه‌موو خزمەتگوزارییەکان به‌كاربێنه
کۆمێنتێک دابنێ