خاوەن پەلەوەرخانەیەک دەڵێت: لە دوو مانگدا 50 هەزار مریشکی فڕێداوە
رووداو دیجیتاڵ
دەرمانی قەدەخەكرا بۆ چارەسەر نەخۆشییەكانی مریشك لە كێڵگە پەلەوەرییەكاندا بەكاردێت؟ خاوەن پەلەوەرخانەكان پابەندی ئەوە دەبن كە مریشك دەرمانی پێدرا نابێت بۆ ماوەیەك بخرێتە بازاڕەوە؟ كێ فاكسینی مریشك دەفرۆشێت؟ مریشكی سووری و ئومەهات و مریشكی هێلكەكە خواردنیان ئاساییە؟ دەرمانی (فوڕاڵتادۆن) لە كێڵگە پەلەوەرییەكانی هەرێمی كوردستاندا بەكار دێت؟
بەرنامەی رۆژی یەکشەممە، 11-08-2024ـی لەگەڵ رەنج تایبەتە بوو بەم مژارە. وەڵامی ئەم پرسیارانە و چەندین پرسیاری دیکەش دەدرێتەوە. پزیشكێكی ڤێتێرنەری دەڵێت، "هەندێ پزیشک تاوەكو ئێستاش دەرمانی (فوڕاڵتادۆن) دەفرۆشن". لەبارەی خواردنی مریشكی سووری و ئومەهات ئایا گونجاوە بۆ خوارن یان نا؟ لە بەرنامەكەدا دوو بۆچوونی جیاوازی دژبەیەک هەبوون.
شرووبی منداڵ دەدرێتە مریشک؟
خاوەن كێڵگەیەكی پەلەوەر لە بەرنامەکەدا گوتی: "هەموو جۆرە ڤاكسینێكم بۆ مریشكەكانم بەكارهێنا، بەڵام سوودی نەبوو، دواجار پەنام بردەبەر شرووبی منداڵەكەم، ئەوەم دایە مریشكەكانم سوپاس بۆخوا زۆر سوودم لێ بینیوە". خاوەن كێڵگەیەكی دیكە باسی لەوە كرد، سیر و پیاز بە تێكەڵاوی دەداتە مریشكەكانی و "زۆریش سوودم لێ بینیوە، بە جۆرێك بەهۆی ئەو سیر و پیازەوە، 50% كەمتر دەرمانی ڤێتێرنەری بەكاردەهێنم".
بەكارهێنانی ئەو هەموو رێگەیە بۆ چارەسەری نەخۆشییەكانی مریشك، هێشتا نەبووەتە هۆی كەمبوونەوەی رێژەی مرداربوونی مریشكی كێڵگەكان. خاوەن كێڵگەیەكی پەلەوەر دەڵێت، "لە دوو مانگدا 50 هەزار مریشكم فڕێداوە". خاوەن كێڵگەیەكی دیكە گوتی: "16 هەزار مریشكم لە دوو هۆڵدا بەهۆی نەخۆشی لەنێوچوو". بە قسەی خاوەن كێڵگەیەكی دیكەی پەلەوەر، هۆكاری بەشێكی نەخۆشییەكانی مریشك تێكەڵكردنی جووجەڵەی وڵاتە جیاوازەكانە كە هەر یەكەیان جۆرە نەخۆشییەكی هەیە.
"8 ملیۆن مریشکی هەیە و كێڵگە پەلەوەرییەكەی مۆڵەتی نییە"
نازم عەبدوڵڵا، سەرۆكی كۆمەڵەی پەلەوەرخانەكانی سلێمانی و گەرمیان لە بەرنامەكەدا ئاشكرایكرد، لە هەرێمی كوردستان 700 بۆ 800پەلەوەرخانەی بێ مۆڵەت هەن و بەرهەمی ئەو كێڵگانەش 7 بۆ 8 ملیۆن مریشكە. بەپێی قسەی ئەو بەرپرسەی كێڵگە پەلەوەرییەكان، ئێستا نەخۆشییەكی زۆر مریشك لە جۆرەكانی (نیوكاسڵ و گەمبۆرۆ و ئای بی) لە كێڵگەكانی پەلەوەر بڵاوبووەتەوە: "كێڵگەی پەلەوەری هەیە لە 24كاژێردا 6 هەزار مریشكی مرداربووە".
ئەو ڤاكسینانەی بۆ مریشك بەكاردێن، كاریگەرییان هەیە لەسەر كەمبوونەوەی نەخۆشییەكانی مریشک؟ بەبڕوای نازم عەبدوڵڵا، كەمترین كاریگەری هەیە، چونكە بازاڕی ڤاكسینی پەلەوەر بەدەست كەسانی بازرگانەوەیە نەك پسپۆڕانی بوارەكە: "لە بازاڕدا ڤاكسینی فەرەنسی و ئێرانی و توركی و سینی و هۆڵەندی هەیە هێندە زۆرە بەڕاستی سەرمان لێ شێواوە، لەو بڕوایەدام 80% ڤاكسینەكان كار ناكات".
"سیر و پیاز دەدەنە مریشک"
سەبارەت بە سەرپێچیی خاوەن كێڵگە پەلەوەرییەكانیش، نازم عەبدوڵڵا گرەنتیی 80%ـی پەلەوەرخانەكان دەكات كە سەرپێچی ناكەن، بەڵام دەڵێت: "ئەو 20%ـەی دیکە گرەنتی ناكەم، دوو بۆ سێ ملیۆن مریشک دەخەنە بازاڕەوە". هەر بەپێی قسەی نازم عەبدوڵڵا، لە بواری كەرتی پەلەوەردا 400 بۆ 500 هەزار هەلی كار رەخساوە، بەڵام لایەنی پەیوەندیدار لە حكومەتی هەرێمی كوردستان ئەو كەرتەی فەرامۆش كردووە.
بە گوتەی نازنم عەبدوڵڵا، "ناكرێت ئەم كەرتە بەكەم سەیر بكرێت، چونكە نزیكەی 500 هەزار كەس كاری تێدا دەكەن، بۆیە دەبێت چارەسەری كێشەكانی كاری لە پێشینەی دەسەڵات بێت". ئەوەشی پشتڕاستكردەوە کە "80٪ـی خاوەن كێڵگە پەلەوەرییەكانی سلێمانی سیر و پیاز پێكەوە دەدەنە مریشكەكانیان".
لە ویژدانی خۆیانەوە سەرپێچی ناكەن
بەڕێوەبەری سامانی ئاژەڵ لە سلێمانی و نوێنەری وەزارەتی كشتوكاڵ: نابێ مریشکی سوور بخورێت
— Rudaw (@Rudawkurdish) August 11, 2024
بزانن بۆچی وا دەڵێت؟ pic.twitter.com/M03jA7vBx9
د. رەهێڵ عەبدوڵڵا، ئەندامی دەستەی كارگێڕی (رێكخراوی ڤێتێرنەری لەپێناو ژیان) وەكو میوانێكی دیكەی بەرنامەكە گوتی: "خاوەن كێڵگە پەلەوەرییەكان ئەگەر سەرپێچی نەكەن، لە ویژدانی خۆیانەوەیە، چونكە چاودێری لەسەریان زۆر كەمە". بەپێی قسەی ئەو پزیشكەی ڤێتێرنەری بێت، لە سێ بۆ 7 رۆژ، ڤاكسین لە گۆشتی مریشكدا دەمێنێتەوە، بۆیە مریشك پێش خستنەبازاڕی، دەبێت هەفتەیەك تاوەكو 10رۆژ هیچ دەرمانێكی پێنەدرێت. گومانی ئەوەش دەكات دەرمانی (كلۆرامفینیكۆل) كە قەردەخەكراوە، لە هەندێ كێڵگە پەلەوەرییەكانی كوردستان بەكاربێت.
مریشكی سوور بخورێت؟
د. هەرێم هابیل، پزیشكی ڤێتێرنەری و پسپۆڕی نەخۆشییەكانی پەلەوەر وەکو میوانێكی دیكەی ئەم بەرنامەیە، لەگەڵ ئەوەیە خەڵكی مریشكی سوور بخوات: "لەلای خۆم مریشكی سوورم لە مریشكی سپی و گۆشتی ئاژەڵیش پێ تەندروسترە". ئەو نایشارێتەوە كە مریشكی سوور رێژەی پڕۆتینی كەمترە دەشڵێت: "ئەگەر رێژەی ئەنتی بایۆتیک لە گۆشتەكەیدا بەرزبوو، ئەوكاتە نەگونجاوە بۆ خواردن، ئەگینا خواردنی ئاساییە".
بە بڕوای د. هەرێم، ئەوانەی لە كەرتی پەلەوەر كار دەكەن، نەك هاوكاری ناكرێن، بەڵكو خەدری زۆریشیان لێدەكرێت: "پەلەوەرخانە هەبووە لە یەك رۆژدا 8000 مریشكی مرداربووە، بە دینارێكیش قەرەبوو نەكراوەتەوە". سەبارەت بە پێدانی سیر و پیاز بەیەكەوە بە مریشك، د. هەرێم هابیل باسی لەوە كرد، ئەگەر مریشكەكە نەخۆش نەبێت (جاترە و رەشكە و سیر و پیاز) بە سوودە، بەڵام ئەگەر نەخۆش بوو، ئەوا نابێت سیر و پیازی بدرێتێ.
دەرمانێكی مەترسیدار وەك قەتری چاو دەفرۆشرێت
ئەو پسپۆڕەی نەخۆشییەكانی پەلەوەر باس لە مەترسیی دەرمانی (كلۆرامفینیكۆل) دەكات كە لە بنەڕەتدا بۆ چارەسەری نەخۆشییەكانی پەلەوەر بەكارهاتووە، بەڵام ئێستا قەدەخە كراوە و دەڵێت: "هەرچەندە ئەو دەرمانە قەدەخەیە، چونكە هۆكارە بۆ توشبوون بەشێرپەنجە، بەڵام وەك قەترەی چارەسەری چاو لە دەرمانخانەكاندا دەفرۆشرێ".
هەر بەپێی قسەی د. هەرێم، دەرمانی (فوڕاڵتادۆن) كە بە دەرمانە زەردەكە لەلای خاوەن كێڵگە پەلەوەرییەكان ناسراوە و هۆكارە بۆ توشبوون بە شێرپەنجە، تاوەكو ئێستاش هەندێ لە پزیشكانی ڤێتێرنەری دەفرۆشن. ئەوەش "زۆر مەترسیدارە"، چونكە "ئەو دەرمانە 25 رۆژ لە مریشكدا دەمێنێتەوە". ئەوەش ناشارێتەوە کە دەرمانە قەدەخەكراوەكانی ڤێتێرنەری، لە نێوەڕاست و خوارووی عێراقەوە بە قاچاخ دێتە هەرێمی كوردستان.
بۆچوونێكی دیكە لەسەر مریشكی سوور
بە پێچەوانەی بۆچوونەكەی د. هەرێم هابیل؛ جەمال حوسێن جەخت لەوە دەكاتەوە كە مریشكی سوور نابێت بخورێت، چونكە بەهای خۆراكی نییە و دەڵێت: "مریشكی سوور لە هیچ شوێنێكی دنیا بۆ خواردن بەكارنایەت، مریشكی سوور و ئومەهات لە ئێران هەر نییە، لە سوێد هەر دەسوتێنرێ".
بەپێی بەدواداچوونەكانی جەمال حوسێن، مریشكی سوور نەك هەر بەهای خۆراكی نییە، بەڵكو ئەنتی بایۆتیکیش لە لەشیدا زۆرە: "لە تاقیگە ئەوە سەلمێنراوە كە ئەنتی بایۆتیک لە لەشیدا زۆرە، بۆیە من لەگەڵ ئەوە نیم خەڵكی بیخوات". بەڕێوەبەری سامانی ئاژەڵ لە سلێمانی باسی لەوەش كرد، ئێستا لە وەزارەتی كشتوكاڵ گفتوگۆكان لەسەر مریشكی سوور بەردەوامە.
لە سلێمانی زیاد لە 150 كێڵگەی پەلەوەری بێ مۆڵەت هەیە
نوێنەرەكەی وەزارەتی كشتوكاڵ ئەوەی نەشاردەوە، لە سلێمانیش پڕۆژەیەكی زۆری كێڵگەی پەلەوەری بێ مۆڵەت هەیە: "لە سلێمانی زیاد لە 150 كێڵگەی پەلەوەری بێ مۆڵەت هەیە، بەداخەوە لە كاتی كۆرۆنا و جەنگی داعش پڕۆژە بێ مۆڵەكان زۆر زیاتر بوون". سەبارەت بە لێپێچینەوە لەو كێڵگە بێ مۆڵەتانە، جەمال حوسێن ئەوەی خستەڕوو، سەرجەم پڕۆژە بێ مۆڵەتەكانی داوەتە داواكاری گشتی: "بەشێكیان ئەوەندە خراپن، وەك گەوڕی ئاژەڵیش نابن".
جەمال حوسێن نكۆڵی لەوەش ناكات، لەگەڵ ئەوەی هێنانی دەرمانی ڤێتێرنەری بە رێنمایی رێكخراوە، بەڵام بە قاچاخ هێنانی هەر هەیە و دەڵێت: "دەگوترێ لەژێر تایەی ئۆتۆمبیلەوە بە قاچاخ دەهێنن".
جەمال حوسێن جەخت لەوە دەكاتەوە سێكتەری پەلەوەر "بە بودجە چاك دەبێت نەك بە شیعر و شانامە". لە كۆتایی قسەكانی دا، باسی لەوەش كرد، نووسراویان بۆ دامودەزگاكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان كردووە كە مریشكی نێوخۆیی بەكاربهێنن نەك مریشكی بەستووی دەرەكی.
ڤاكسین سوودێكی وەهای نییە
زریان مستەفا، جێگری سەرۆكی كۆمەڵەی كوردستان بۆ بەخێوكرنی پەلەوەر وەك میوانێكی بەرنامەكە گوتی، ئەو ڤاكسینانەی بۆ مریشكەكانیان بەكاردەهێنن، كەمترین كاریگەری هەیە: "ڤاكسینیشمان بەكارهێناوە، كەچی رێژەی مرداربوون زیادی كردووە". سەبارەت بە بەكارهێنانی دەرمانی (فوراڵتادۆن) كە بە دەرمانە زەردەكە ناسراوە، زریان مستەفا گوتی: "23 ساڵە لەم بوارە كار دەكەم، لەم بەرنامەیەدا گوێبیستی دەرمانە زەردەكە بووم".
د. زانیار ئارێز، پزیشكی ڤێتێرنەری وەكو بەشداربوویەكی دیكەی بەرنامەكە بە پێویستی زانی لەنێوخۆی كوردستان كارگە بۆ دروستكردنی دەرمانی ئاژەڵی دروست بكرێت: "وەك چۆن كارگەی دەرمانی چارەسەر مرۆڤ هەیە، پێویستە بە هەمانشێوە دەرمانی چارەسەری ئاژەڵیش هەبێت".
"سەربڕخانەی نافەرمیش هەیە"
دەوەن موحسین، نوێنەری كوشتارگەكانی پەلەوەر لە هەرێمی كوردستان میوانێكی دیكەی ئەم بەرنامەیە بوو، رایگەیاند، لە هەرێمی كوردستان 10 سەربڕخانەی فەرمی هەیە و گوتی: "كەس لێپرسینەوە لە سەربڕخانە نافەرمییەکان ناکات و هیچ چاودێرییەكیشیان لەسەر نییە".
دەوەن موحسین ئاشكراشیكرد، وەزارەتی كشتوكاڵ بەنیازە مریشكی هەرێمی كوردستان هەناردەی بەشێك لە وڵاتان بكات، داواشی لە خەڵكی كرد وەكو پاڵپشتییەك بۆ ئەوان، بەرهەمی مریشكی نێوخۆی بەكاربهێنن و گوتی: "بەداخەوە تاوەكو ئێستا پێشمەرگەی كوردستان مریشكی بەستووی دەرەكی دەخوات".
کۆمێنتەکان
وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و هه‌موو خزمەتگوزارییەکان به‌كاربێنه
کۆمێنتێک دابنێ