ئەو پاسكیلەی یادەوەرییەكانی خۆی بۆ نەنووسرایەوە

چیرۆكی سەد و یەك رۆژ لە یادەوەری

ئێوارەیەكی بیست و پێنجی نیسان كە بەهار خەریك بوو ماڵئاوایی دەكرد، جیاواز لە سەفەرەكانی دیكە، بە خۆی و جانتایەك خەونەوە، بە خۆی و جانتایەك دەستنووس و خولیای رەنگاوڕەنگەوە دەفڕی بۆ نیشتیمانی دووەمی. ئەم سەفەرەی ئەمجارەی بێ هیوا و دڵشكاوانە، خۆی و كۆمەڵێك شرووب و حەب و جانتایەك دڵەڕاوكێ، سلێمانی بەجێهێشت و.. ئیدی نەگەڕایەوە. ئەم دوا سەفەرەی سەد و یەك رۆژی پێچوو. سەفەرەكە لە چیرۆكێكی ئەفسانە كۆنە سۆمەرییەكان دەچێت. لە ئەفسانە سۆمەرییەكەدا هاتووە: "مرۆڤێكی گەڕیدە لە گەشتێكی (سەد و یەك رۆژ)یدا بە دوای نەمریدا دەگەڕێت،  لەئەنجامی گەڕان و ماندووبوونێكی زۆردا، نەمریی بەدەست دێنێت، بەڵام بە رێكەوتێكی سەیر و  لە تەمتومانێكدا، ئەو مرۆڤە گەڕیدەیەی كە نەمریی بەدەستهێنا، ون دەبێت و تا ئێستاش جگە لەم چیرۆكە كورتە لە ئەفسانە كۆنەكانی سۆمەریدا، هیچ شتێك لەسەر ئەو پیاوە ئەفسانەییە نەنووسراوە.

25/4-2013 بۆ 4/8/2013 (سەد و یەك رۆژ)ی تەواو، شێركۆ بێكەسی شاعیر دوور بوو لە سلێمانی. دوورییەكی جیاواز، بەشێكی ئەو (سەد و یەك رۆژ)ـە بەجەستەیەكی شەكەت و ماندوو، دوور لە شیعر. بەشێكی تریشی لە نەخۆشخانە و لە چاوەڕوانیی مەرگێكی دڵڕەق و بێ بەزەییدا بەسەر برد. 
چەند رۆژێكی سەرەتای ئەو (سەد و یەك رۆژ)ـەی سوید، خۆی و قەڵەمەكەی، لاپەڕە پەرشەكانی ئەو قەسیدە درێژەی دەنووسییەوە كە ماوەیەك بوو خەونی بە نووسینییەوە دەبینی.

هەڵۆی كوڕی، ئەو رۆژانە دەگێڕێتەوە و دەڵێت: "رۆژانە باسی سكێچی شیعرەكەی بۆ دەكردم.  شێوازی داڕشتن و ئەو پاڵەوانانەی لەنێو دەقەكەدا دێن و دەچن، هەندێ جار ئەوەی دەینووسی بۆی دەخوێندمەوە".

 ئێستاش، هەڵۆ شێركۆ بێكەس، چیرۆكی ئەو (سەد و یەك رۆژ)ـەی كۆتایی تەمەنی ئەو شاعیرە، بە وردی دەنووسێتەوە. ئەوەی من لە نزیكەوە ئاگاداربم، چركەساتی شاعیریی زۆر جوان و ئەفسوناویی ئەو رۆژانەی نووسیوەتەوە و لە ئایندەدا بە وێنەی سەرنجڕاكێشەوە بڵاوی دەكاتەوە. 

ڕەئوف بێگەرد، هاوڕێ و دۆستی نزیكی شێركۆ بێكەس، لەبارەی بیرۆكەی سەرەتایی (یادەوەریی پاسكیلێكی كەركووكی ) دەڵێت: "كاك شێركۆ، هەر چیرۆك و رووداوێكی سەرنجڕاكێشی دیبایە، یان بیبیستایە، لای دەمایەوەو پاشان لە شیعرەكانیدا رەنگی دەدایەوە، زۆر پێم دەگوت كە دەبوو تۆ چیرۆكنووس بیت، هەرواش بوو، چونكە گەلێك لە شیعرەكانی رەگەزی چیرۆكیان تێدایە، تەنانەت شیعرە هەرە كورتەكانیشی. دوای ماوەیەك ئاگاداری ئەوەی كردم كە دەیەوێت پاسكیلێك بێنێتە قسە، بە شاری كەركووكدا بیگێڕێت و مێژووی كۆن و نوێی پێ بگێڕێتەوە، لە هەڵدانەوەی لاپەڕەكانی ئەو شارەشدا دەتوانێت چەند كاراكتەرێك بەشداریی گێڕانەوەكە بكەن، وەك جەلیل قەیسی، محێدین زەنگەنە، سەرگۆن پۆڵس، شێخ رەزا، مەلا جەمیل رۆژبەیانی، عەلی مەردان، سەید ئەحمەدی خانەقا و چەندانی دیكە. لە شوێنێكی شیعرەكەدا مەلا جەمیل رۆژبەیانی و عەلی مەردان بەو شێوەیە چیرۆكەكە دەگێڕنەوە:

كەركووك و چێشتی مجێور لە یەك ئەچن
كەركووك و پەلكە ڕەنگینە وەك یەكن..
لە "موسەڵڵا" بۆنی دار لیمۆ و توركمان هەر یەك بۆنن
لە "ئازادی" دوو ئاوانی دەنگی مەردان و مێژووی
"مەلا جەمیل" تێكەڵ بەیەك ئەبن.
لەگەڕەكی "حەدیدییەكان" شیعر و چیرۆكی عەرەبی
لە هێشووی دار خورما ئەچن
لە ئێستادا، لە یەك كاتدا، ئەم كەركووكە
چوار پێنج دەموچاوی هەیە
هەر ئەم شارە خۆی یەكێكە و بەڵام
چوار پێنج عاشق و دڵداری هەیە.

.........

لە داڤینچییەوە بۆ شێركۆ بێكەس

بیرۆكەی (یادەوەریی پاسكیلێكی كەركووكی) لە چیرۆكی هاتنی یەكەمین پاسكیلەوە بۆ شاری كەركووك دەست پێدەكات، ئەو پاسكیلە دەبێتە هاوڕێ و دۆستی هەمیشەیی (شاتوو)یەك، ئەم دوو كارەكتەرە (پاسكیل و شاتوو) دەبنە گێڕەرەوەی مێژووی كورد لە 100 ساڵی رابردووی كەركووكدا. بەڵام بەداخەوە لە گەیشتنی پاسكیلەكە بە كەركووك، نووسەری چیرۆكی داستانەكە دەمرێت و دەقەكە بە كراوەیی جێدێڵێت. 

دەقە شیعرییەكانی شێركۆ بێكەس پڕن لە دیمەنی سینەمایی و شانۆیی، لە حەفتاكانەوە شێركۆ بینەرێكی بەردەوامی نمایشە شانۆییەكان بووە، لەم ساڵانەی دواییدا زۆر جار دوای نمایشە شانۆییەكان گفتوگۆی لەگەڵ دەكردم لەسەر رەگەزە جیاوازەكانی نمایشە شانۆییەكان كە خۆی دەیبینین. بەهەمان شێوەش بۆ سینەما و فیلمە جیهانییەكان. دەقە شیعرییەكانی 10 ساڵی كۆتایی ئەم شاعیرە كاریگەریی زۆری (سینەما و شانۆ)یان بەسەرەوە بوو، بەتایبەتیش (كورسی، ملوانكە، بۆننامە، گۆڕستانی چراكان، ئێستا كچێك نیشتمانمە). لە (یادەوەریی پاسكیلێكی كەركووكی)دا، شاعیر لە خەیاڵ و فەنتازیاكانی لیۆناردۆ داڤینچی گەورە هونەرمەندی شێوەكار بۆ ئەندێشەكردنی داهێنراوێكی نوێ، ئەمیش بەهەمان شێوە ئەندێشەی داهێنراوێكی نوێ بكات:

"داڤینشی" نەیتوانی بیرۆكەی 
خەیاڵی باس نەكا و دایپۆشێ.
لە كۆڕ و كۆمەڵی سەر سەكۆی رۆژێكی خۆشدا بوو
ئەڵقەیەك  هاوڕێی نزیك و ناسیاوی
شارەكە لە دەوری و 
"داڤینشی" خەیاڵی
هێنایە بەردەمیان 
پێی وتن: چی ئەوێ و چی ئەكا
ئەیەوێت ئەسپێكی دارینە لە تەختە دروست بكات
بۆ ئەوەی سواری بێ و بگەڕێ
پێیوتن: خەیاڵم پێشینەی هەر نییە و 
بیرۆكەم نەبینراو و نەبیستراو و تازەیە
پێیوتن: ئەمەوێ مێژوویەك دروست بكەم
خەیاڵی تیا بكەم بەڕاستی.

ئەم دێڕانە هێشتا یەكەم پاكنووسە، ئەمە لەكاتێكدا هەموو دەقێكی ئەم شاعیرە (دوای چەندین پاكنووس ئەوسا دەگاتە خوێنەر)، بەڵام (یادەوەریی پاسكیلێكی كەركووكی) لە یەكەم پاكنووسدا خوێنەر خوێندییەوە.

دوای 300 ساڵ، ئەو وەختەی داڤینچی بوو بە كاسەسەرێك و مشتێ چڵوچێو، لە ساڵی 1791دا، ئەمجارەیان لە فەڕەنسا بیرۆكەی ئەسپەدارینە لای "كۆنت دی سیراك" سەری هەڵدایەوە، بەڵام هێشتا زۆری مابوو ببێ بە پاسكیل، لە نێوان ساڵانی 1839-1855دا ئەرنست میشۆی داهێنەر هەر لە فەڕەنسا هەمان بیرۆكەی باشتر بەرجەستە كرد و پاسكیلیش لە خەیاڵێكی رووتەوە بوو بە كردەوەیەكی زیندوو.

ئەرنست میشۆ.
تۆ هەر نەخشە و گوفتار نەبووی
تۆ هەنگاوی ناو كردار بووی
تۆ باپیرە گەورەی ئێمەی.. ئێمەی پاسكیل
سوپاس بۆ تۆ 
لە دنیادا شتێك نییە بێ دیرۆك و بێ ڕەچەڵەك
مرۆڤ، ئاژەڵ، ڕووەك، هەموو شتێ
ئەبێ ڕەگێكی هەر هەبێ
ڕەگی ئێمەیش دەمارێكی هەرە گەورەی
ئەچێتەوە لای دەستی تۆ
دیسانەوە.. ئێمەی پاسكیلیش وەك ئێوە
وەكو مرۆڤ چەندین قەومین.. چەندین ڕەگەز:
سنجەر
هامبەر
لۆكس....هتد

ئەو پاسكیلەی بەو مێژووە درێژەوە شێركۆ بێكەس دەیهێنێتە ناو شیعرەوە، كە دێتە كوردستان، یەكەم دیالۆگی لە گەڕەكێكی كوردنشینەوە بەم شێوەیە دەست پێدەكات:

هەموو جارێ كە تەنیا بم و هەر خۆم بم
ئەڵێم خوایە بۆچی نەتبردمە وڵاتێ
دوور لە شەڕ و شۆڕ و كوشتار!
بۆ بەر بڕۆكسل نەكەوتم؟!
یان ئەمستەردام
چ بەختێ بوو
منی فڕێدایە ئێرە؟
رابردوو ناگەڕێتەوە.. بەم جۆرە من ئێرەم بەركەوت
بۆیەكەمین جار لەگەڕەكی "شۆڕیجە" گیرسامەوە
لەناو كوردا، من دەست و پێم كرایەوە.......

پێش خوێندنەوەی نیگەرانن

پاش نیوەڕۆی 4/8/2014 كاتێك شێركۆ بێكەس لە نەخۆشخانەی (كارۆلینسك) لە ستۆكهۆڵم بە هێمنی چاوەكانی داخست، لەناو ئەو هەموو شیعرە كەڵەگەت و ناوازانەی نێو دونیا دەوڵەمەندەكەیدا، (یادەوەریی پاسكیلێكی كەركووكی) بووە مایەی گفتوگۆ. ئەو خۆی پێشتر باسی كردبوو كە (یادەوەریی پاسكیلێكی كەركووكی) دەبوو چامەیەكی درێژی لانیكەم 150 لاپەڕەیی بێت، بەڵام تەنیا چەند لاپەڕەیەكی كەمی لێ نووسی و كۆچی دوایی كرد. 

لە ئەزموونی ئەدەبیاتی دونیادا نموونەی لەم چەشنە هەیە كە نووسەرانی ناودار و داهێنەر، پاش مردنیان دەقەكانی كۆتایی تەمەن و دەستنووسە بڵاونەكراوەكانیان لەلایەن خوێنەرانەوە دەبنە جێی بایەخ. كاتێك هارۆڵد پینتەری نووسەری بەناوبانگی ئینگلیزی و وەرگری خەڵاتی نۆبڵی ئەدەبیاتی 2005 كە لە ساڵی 2008 كۆچی دوایی كرد، چەندین لاپەڕەی دەستنووسی بەجێهێشت، هەرچەندە زۆر خانەی چاپ داوایان كرد بڵاوی بكەنەوە، بەڵام هاوسەرەكەی بڕیاری دا وەك خۆی لە مۆزەخانەی ماڵەكەیدا ئەو لاپەڕە دەستنووس و كەرەستە تایبەتیانەی بپارێزرێت. 

پێشتر شێركۆ بێكەس لە چاوپێكەوتنێكیدا لەبارەی توانای ئەدەبیی هەڵۆی كوڕی گوتوویەتی: ( هەڵۆ توانایەكی باشی لە نووسینی شیعردا هەیە، بەڵام دەرفەتی كەمی هەیە و ئەوەندەی خەریكی ژیانی خۆیەتی، كەمتر لای لە شیعر كردووەتەوە، ئەگەر نا، توانای شیعریی هەیە و خوێنەرێكی باشی شیعر و ئەدەبیاتە.) لەم ڕوانگەیەوە هەڵۆ ئەو مافەی هەیە بەو شێوازە ئەو شیعرە تەواو نەكراوە چاپ بكات، بەبێ ئەوەی یەك پیت دەستكاریی دەقە شیعرییەكەی باوكی بكات.

 

پاسكیلە كەركووكییەكە لەكوێدا وەستا؟

(یادەوەریی پاسكیلێكی كەركووكی) لە پێنج بەش پێكهاتووە، دوو بەشی یەكەمی دەقەكە، پاكنووسنەكراوی شیعری شێركۆ بێكەس و سێ بەشی كۆتاییەكەی دەقی شیعریی هەڵۆ شێركۆ بێكەسە. ئەو دوو بەشەی شێركۆ بێكەس نووسیونی، كەمترن لە 10%ی شیعرەكەی كە پێشتر پلان و نەخشەی بۆ دانابوو بینووسێت. لە كۆتایی ئەو دەقە پاكنووسنەكراوەدا، شێركۆ بێكەس نووسیویەتی، تەنیا گەڕانی پاسكیلەكەیە بەناو شار و گەڕەك و مێژووی كۆن و نوێی كەركووكدا. دوا دێڕ و دوا وشەی شێركۆ بێكەسی شاعیر، لەسەر زمانی شاتوو دەڵێت:

من شاتوویەكی كەركووكیم
بەچەند زمانێ ئەدوێم و
لەسەر دەریایەكی نەوت هەڵتۆقیوم
لە ئێستادا گەورە شارم
كۆنترین و قوڵترین و درێژترین
لە بنی مندا ڕەگی قەوم و مێژووی 
دوو ڕیشەیە
یەكەم: كوردە و دووەمیشیان توركمانە
لەڕاستیدا بەر لە سەد ساڵ
عەرەب هەر لەم ناوە نەبوو
من لە بیرمە بۆ یەكەمجار
ئەم برایانە كە هاتن
بە خۆیان و مانگا و ڕەوە گامێش و 
چەند ڕەشماڵێكەوە هاتن
ئەوان زیاتر میوانێكی بە پەلە بوون
كەچی دواتر، ئەم هاتنە بوو بە بەرنامە و پیلان
ئەوان بوونە خاوەن ماڵ و ئێمە میوان.

لەگەڵ ئەوەی هەڵۆ (ئەو سەد و یەك ڕۆژ)ە، بەردەوام لەگەڵ باوكیدا بووە و گوێی لە چیرۆك و بەسەرهاتی ئەو پاسكیلە بووە، دەبوو دوای كەوتنی پاسكیلەكەی باوكی، پاسكیلەكە هەڵسێنێتەوە و سواری بێت و بەناو گەڕەكەكانی كەركووكدا بگەڕێت و چیرۆكی خۆی و پاسكیلەكە بنووسێتەوە، نەك دابڕانێكی گەورە دروست بكات لە نێوان ئەزموونی خۆی و باوكی و شێوازی گێڕانەوەكەدا، ئەوە راستە هەڵۆ نابێتە شێركۆ لە شیعردا، بەس بەپێی زانینی چیرۆكی ئەو پاسكیلە و ئەو دێڕە كۆتاییانەی شیعرەكەی باوكی، دەبوو یەكەم وێستگە باسی (تەعریب) و هێنانی عەرەب بۆ ئەو شارە و دەركردنی كوردی بكردایە، چونكە دێڕی كۆتایی شیعرەكەی باوكی لەو چیرۆكەدا وەستاوە، كەچی هەڵۆ بە زمانێكی شیعری، بەڵام جیاواز لە چیرۆكەكەی باوكی دەست پێدەكاتەوە و دەڵێت:

بەدوای "ئاگر"ی ڕۆحا ئەڕۆم و 
دەمێك ئەبم بە شیعری گەڕیدەی
"حسێن مەردان" و دەمێكی تر ئەبم 
بە بای وەشتی هۆنراوە قرمزییەكانی "هرمزی"
وەلێ من و بای وەشتی خوێناوی
ئەبین بەو گۆرانییانەی تێكەڵی
قۆریاتی توركومانی "ناو قەڵا" ئەبین و 
هەردوو پێكەوە، لە گزنگی بەیانیدا
ئای ئای و خاوكەر و بەستەی میللی ئەڵێینەوە.
كەركووك بۆخۆی ملوانكەیەكە و هەر 
دەنكێكی لە رەنگێكە و وا لەملی نیشتیماندایە.

وێنە شیعرییەكانی هەڵۆ، بە شەقام و كوچەیەكی تردا دەڕۆن، بە ئاوازێكی تر دەخوێنن و وێنەیەكی دیكە نیشانی خوێنەر دەدەن، ئەمەش پێچەوانەی هەموو ئەو هەرایانەی لەسەر ئەم شیعرە دروست بوو، كە هەندێ پێیان وابوو، هەڵۆ پاكنووسی ئەم شیعرە دەكات، بەڵام كاتێك ساڵی 2016 لە ناوەندی ئەندێشە دەقە شیعرییەكە بڵاوبووەوە، دەركەوت هەڵۆ دەقەكەی باوكی وەك خۆی بەبێ دەسكاری و پاكنووس بڵاوكردووەتەوە. 

 

لە هەندێ پەرەگرافی شیعریی سێ بەشە شیعرییەكەی هەڵۆدا، وێنەی جوان و پێكهاتەی رەگەزی شیعریی سەرنجڕاكێش هەن، بەڵام رەنگە هەڵۆ خۆی نەیویستبێت درێژە بەو دەقە واڵایەی (یادەوەریی پاسكیلێكی كەركووكی) بدات. ئەگەرنا دەبوو بە هەناسەیەكی فراوانتر كاری تێدا بكردایە. دەبوو (یادەوەریی پاسكیلێكی كەركووكی)ی لای هەڵۆ زۆر درێژتر و بەرفراوانتر بووایە. بە پێچەوانەوە ئەو نەك درێژە بەو شێواز و ستایلە شیعرییە نادات كە باوكی لە دێڕەكانی سەرەتادا كاری لەسەر كردووە، بەڵكو یەكەم كاركردنی تێكشكاندنی كات و شوێن و چیرۆكی دەقەكەیە و كات پەرت دەكات لە نێوان كەركووكی سەدەیەك لەمەوبەر و سلێمانی و پاركی ئازادیی چركەساتی لە ئامێزگرتنی تەرمی شێركۆ بێكەسدا، بە جۆرێك خۆی وەك كارەكتەر و دواتر دایك و خوشكەكانی وەك گێڕەرەوە دێنە ناو دەقەكە و لەبری ئەوەی بەتەنیا پاسكیلەكە لە سەردەمێكی كۆنەوە بێت و لە كەركووك یادەوەریی كۆن بگێڕێتەوە، كات كورت دەكاتەوە و لە چركەساتی ناشتنی باوكیدا لە پاركی ئازادی، هەڵۆ چیرۆكی ساتی بێكەسی و بێ شێركۆیی دەگێڕێتەوە:

وەیلێ لە پاركی ئازادی
وەكو ئاخی تەوێڵی گۆیژەی بەرامبەری
ئەو دەمەی كسپە ئەیا لە ڕۆحی
وەیلێ لە ڕۆژە كوژراوەكانی مانگی ئاب
لە ڕەنگی كوژراوی چواری هەشت
كە هەرچی ڕەنگە ئاوارە ئەكات
وەیلێ لە دایك... وەیلێ لە خوشكەكانم
كە بۆنی تەنیایی لەگۆشەی
عومری پەرت پەرتبوونیاندا
وەك ئاوێنەی بەختیان
بێدەنگ، بێ دەنگە..
وەیلێ لە خۆم! ئاوابوونێ لە خۆم!
پەرتبوونێ لە خۆم!
خۆم لە شێر و شێر لە كۆ و 
"كۆیش" لە هەناسەی ساردی شیعر و 
هەناسەی سارد لە بێكەسی و 
بێكەس لە كورد و 
كوردیش لە تەنیایی
تەنیاییش لە خوا!
وەیلێ
وەیلێ 
وەیلێ..

• به‌شی بكه‌ لە
• Share on Facebook
• Share on Twitter
• Share on Whatsapp
• Share on Telegram
• Share on Viber
• Share on Messenger