رووداو- Bloomberg
حەوت ساڵ لەمەوبەر، نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان، لەڕێگەی كەسێكەوە داوای لە دانیەل لیببیسكیند، دیزاینەری بەناوبانگی پۆڵەندی-ئەمریكی كردووە مۆزەخانەیەك بۆ كوردستان دیزاین بكات. مۆزەخانەكە دەبێتە نێوەندی نمایشكردنی میراتە كولتووری و مێژووییەكانی هەرێمی كوردستان. بارزانی لەڕێگەی كەسەكەوە بە لیبیسكیندی گوتووە مۆزەخانەكە دەبێت گوزارشت لە مێژووی كورد بكات، كە دەیان ساڵ رووبەڕووی تووندوتیژی و چەوساندنەوە بووەتەوە. واتە مۆزخانەكە هەم گوزارشت لە مێژووی ترس و تۆقاندنەكانی كورد دەكات و هەمیش سامانە كولتوورییەكانی كوردی تێدا نمایشدەكرێت.
هەرچەندە ئەوكات رەوشی هەرێمی كوردستان، بە پێچەوانەی ناوچەكانی دیكەی عێراق، ئارام بوو، بەڵام دروستكردنی مۆزەخانەیەك كە رەنگدانەوەی شوناسی كورد بێت، وەكو پرسێكی هەستیار سەیركراوە، بەتایبەتیش لەبەرئەوەی دەکرا توركیا، ئێران، سووریا و عێراق مەترسی لەسەر دەستپێكردن و تەواوكردنی پڕۆژەكە دروستبكەن. بۆیەش بارزانی داوایكردووە پڕۆژەكە بەنهێنی بمێنێتەوە. دیزاینەرە پۆڵەندییەكەش رازی بووە.
چاوەڕێدەكرا دوو ساڵ لەمەوبەر، لە وەرزی بەهاردا پڕۆژەکە دەستپێبكات، كە لەسەر پانتاییەكی زیاتر لە 45 هەزار مەتر دووجایە و چاوەڕێ دەكرێت 250 ملیۆن دۆلار تێچوونی بێت، بەڵام چەند مانگێك دواتر، داعش مووسڵی گرت و بەشێكی زۆر لە دارایی هەرێمی كوردستان بۆ خەرجییەكانی جەنگی داعش تەرخانكران.
دانیەل لیببیسكیند، كە خۆی جووە و دایك و باوكی لە رزگاربووانی هۆلۆكۆستن، پێیوایە "لە سەردەمی وێرانكارییەكاندا، بەتایبەتیش لەكاتێكدا كولتوور وێران دەكرێت، ئارەزوویەكت بۆ بیناكردن تێدا دروست دەبێت". بە بۆچوونی ئەو ئەندازیارە بەناوبانگە، دروستكردنی ئەو مۆزەخانەیە ناتوانێ تۆڵەی ئەو زیانە گەورە كولتوورییە بكاتەوە كە لە ناوچە جیاجیاكانی عێراق و سووریا بەسەر میراتە كولتوورییەكاندا هاتووە، بەڵام لە كاتێكدا "میراتە جیهانییەكان بەبەرچاومانەوە تێكدەدرێن، دروستكردنی پڕۆژەیەكی لەمشێوەیە پێویستتریشە".
لیببیسكیند مۆزەخانەی بۆ چەندین شاری ئەوروپی و ئەمریكی دروستكردووە. بەتایبەتیش ناوبانگێكی باشی هەیە بەوەی كە پڕۆژەكانی دەتوانن گوزارشت لە كۆمەڵكوژی و جینۆساید بكەن. ئێستاش بەنیازە پڕۆژەیەكی هاوشێوەی مۆزەخانەی جووەکان لە بەرلین لە شاری هەولێر دروست بكات كە یەكەمجار لە ساڵی 2010 سەردانیكردووە و بە دەربڕینی خۆی "سنوورەكانی نەمربوونیشی تێپەڕاندووە".
لە كاتی گەشتەكەی بۆ كوردستان جگە لە هەولێر سەردانی ئەو ناوچانەی كوردستانیشی كردووە كە لە ئەنفال رزگاریان بووە. وەك خۆی دەڵێت "پێشتریش لەبارەی ئەنفالەوە شتم دەزانی، خۆشم هەر رۆڵەی چیرۆکی هاوشێوەم. وەك بڵێی ئەنفال دووبارەبوونەوەی مێژووییەكی دیكە (واتە مێژووی هۆلۆكۆست) بێت. ئەوان (واتە نازییەكان) لە نیوەشەودا براكەی منیان برد. منداڵەكانیان كوشت و تا ئێستاش نازانین خۆی لەكوێیە".
بەر لە گەشتەكەی بۆ كوردستان، لێكۆڵینەوەی لە جوگرافیای كوردستان كردبوو، هەر بۆیەش بیرۆكەی ئەوەی بۆ هاتبوو كە مۆزخانەكە، وەك چوار پارچەی كوردستان، لە چوار پارچە پێكبێت، تەنانەت ویستوویەتی پارچەكان بە زەقی و بەوردی لە مۆزەخانەكەدا بەدیبكرێن. هەر لەنێو چوار پارچەكەی مۆزەخانەكەدا جارێكی دیكە دوو هێڵ رێگەی مۆزەخانەكە دابەشدەكات. هێڵی یەكەمیان دەربڕی رابردووی كوردە، كە بە هێڵ یانیش رێگەی ئەنفال ناونراوە. هێڵی دووەم هێڵی داهاتووی كوردە، كە بە هێڵی ئازادی ناونراوە.
لیببیسكیند كە ماستەرپلانی سەنتەری بازرگانیی جیهانیشی داناوە، بەوە بەناوبانگە نەك هەر لە رێگەی ماتریاڵەكانەوە، بەڵكو لەڕێگەی تەكنیكەكانی دیزاینیش گوزارشت لەو مێژووە دەكات كە ئەو گەلە پێیدا رۆیشتووە. ئەمە بەڕوونی لەنێو مۆزەخانەی جووەكاندا لە بەرلین دەبینرێت. كاتێك لەنێو مۆزەخانەكەدا فەزای زۆر دەبینرێت كە بە فەزای "بۆش" ناونراون و ئاماژەن بەو جۆرە لە شوناس و كولتووری جوو كە پێش هۆلۆكۆست لەئارادانەبوون و دوای جینۆسایدەكە جووەکان خۆی تێدا بینیوەتەوە.
دانیەل لیببیسكیند یەكێكە لەو دیزاینەرانەی كە پێیوایە ئیسلام سامانێكی كولتووری و داهێنانی بەهێزی هەیە، بۆیەش لە دیزاینی مۆزەخانەكەدا لەپاڵ توخمە كوردییەكاندا كۆمەڵێك توخمەکانی شارستانییەتی ئیسلامیش بەدیدەكرێت.
بۆ كاروبار و بابەتە مەڵتیمیدیاییەكانی مۆزەخانەكە پەیوەندی بە گوین روبەرتس كراوە كە پێشتر رۆژنامەنووس بووە و زۆربەی پێكدادانەكانی رۆژهەڵاتی نێوەڕاستی تۆماركردووە. ئێستاش خاوەنی كۆمپانیای (RWF World)ە.
تاوەکو ئێستا دیارنییە لەم رەوشە ئابوورییەی ئێستای هەرێمی كوردستاندا كەی دەست بە جێبەجێكردنی پڕۆژەكە دەكرێت. بەتایبەتیش لەكاتێكدا کە كوردستان زیاتر لە هەزار كلیۆمەتر سنووری هاوبەشی لەگەڵ چەكدارانی رێكخراوی دەوڵەتی ئیسلامی (داعش)دا هەیە. دانیەل لیببیسكیندیش دڵنیا نییە و دەڵێت "زانیاریم نییە پڕۆژەیەكی لەوجۆرە لەكاتی جەنگدا دەستی پێكرابێت، بەڵام رەنگە لەم سەردەمی وێرانكارییەدا، بیناسازی لە هەموو كاتێكی دیكە گرنگتر بێت. بیناسازی هونەرێكی سەربازی یان سیاسی نییە، بەڵكو چاندنی باخێكە، دروستكردنی باڵەخانەیەكە، هێزی بیناسازی لەوەدایە كە دەتوانێت شتێكی باش بكات".
کۆمێنتەکان
وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و هه‌موو خزمەتگوزارییەکان به‌كاربێنه
کۆمێنتێک دابنێ