دەنگدانی تایبەت؛ پرۆسەکە بە ئاسایی بەڕێوەدەچێت بەڵام لە هەڵەبجە ئاڵۆزی دروستبوو

 

 

پەیامنێری رووداو لە هەڵەبجە رایگەیاند، بریکاری لایەنە سیاسییەکان لە بنکەکان هاتوونەتە دەرەوە و دەڵێن، "دنگدەران مۆبایل دەبەنە ژوورەوە"، لە ماوەی کاژێرێکدا سێ جار ئاڵۆزی لە بنکەی دەنگدانی هەڵەبجە دروستبوو.

 

 

محەممەد جەلال، بریکاری یەکگرتووی ئیسلامی بۆ رووداو گوتی، " هێزێکی ئەمنی زۆر لە ژوورەوەیە، تێیدایە دەنگدەریش نیە، دەنگدەران جلوبەرگە سەربازیەکانین بەکاردەهێن بۆ ئەوەی نوێنەری لایەنە سیاسییەکان بکەنە دەرەوە".

 

ئەو بریکارەی یەکگرتووی ئیسلامی لە بنکەی قوتابخانەی شەهید بورهان قسەی بۆ رووداو کرد و گوتی: "دەنگدەر ناچارکراوە وێنەی دەنگدانەکەی بگرێت، ئێمە بەو رازی نەبووین، لە بەرامبەردا ئێمەیان بە پاڵ کردە دەرەوە."

 

 

هاوکات جەبار نامدار، بەرپرسی بارەگای بەرەی گەل لە هەڵەبجە بە رووداوی گوت: "ئەوەی من دەیبینم بنکەی دەنگدان نییە، بەڵکو مەڵبەندی نۆی شارەزوورە."

هەروەها گوتی: "لەنێو ئەو هەموو بەرپرسە حیزبییەدا نوێنەران کارێکی ئەوتۆیان پێ ناکرێت، چونکە ئەو پلەدارە حیزبی و سەربازییانە لەبری کۆمیسیۆن پرۆسەکە بەڕێوە دەبەن".

 

بەرپرسی بارەگای بەرەی گەل لە هەڵەبجە دەشڵێت، "ئێمە بە بریکارەکانمان گوتووە سکاڵا تۆمار بکەن، بەڵام کۆمیسیۆن دەڵێت بۆ هەر تاکێک و سکاڵایەک تۆمار بکەن، ئەمە نابێت و ناکرێت".

 

 

بەڵام ئەنوەر عومەر، بەڕێوەبەری پۆلیسی هەڵەبجە بە تۆڕی میدیایی رووداوی راگەیاند، " گرژییەکە پەیوەندیی بە کۆمیسیۆنەوە هەیە، بە پێی بڕیارەکانی کۆمیسیۆن رێگە نەدراوە کارمەند و ئەفسەر مۆبایل ببەنە ژوورەوە".

 

 

حەیدەر نیعمەت، بەرپرسی بازنەی هەڵەبجەی دەزگای هەڵبژاردنی یەکێتی بە رووداوی گوت: "هیچ گرژی و ئاڵۆزییەک نییە، هەندێ خەڵک هەن بەدوایدا دەگەڕێن، ئەگینا هیچ شتێک رووینەداوە و پرۆسەکە بە ئارامی و رێکوپێکی بەڕێوەدەچێت."

 

حەیدەر نیعمەت گوتی: "خەڵک حەماسەتی بۆ یەکێتی هەیە و لایەنەکانی دیکە چاویان تێبڕیوە، بۆیە لایەنەکانی دیکە رووی دەمیان لە یەکێتییە، بۆیە ئاساییە دەنگدەر بڵێ من دەنگ بە یەکێتی دەدەم."

 

بەرپرسی بازنەی هەڵەبجەی دەزگای هەڵبژاردنی یەکێتی جەختی لەوە کردەوە، "ئەوانەی کێشە دروست دەکەن، ئەو حیزبانەن کە پێگەی جەماوەرییان نییە، ئەگینا جوانترین و دیموکراسیترین پرۆسە بەڕێوەدەچێت."

 

 

ئەمڕۆ هەینی، 18ـی تشرینی یەکەمی 2024، حاکم عومەر ئەحمەد، سەرۆکی کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق، لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەڤانیی لە هەولێر رایگەیاند، "پڕۆسەی دەنگدان لەکاتی خۆیدا دەستیپێکرد، 165 بنکەی دەنگدانی تایبەت هەیە 12 بنکەیان لە پارێزگاکانی عێراقە، پڕۆسەکە بەباشی بەڕێوەدەچێت، داوادەکەین دەنگدەران پشوو درێژبن و پەلە نەکەن بۆ ئەوەی قەرەباڵخی دروست نەبێت.."

 

سەرۆکی کۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەکان گوتیشی، "ئێمە پەیوەندیمان کردووە، مۆبایل بردنە ژوورەوە بە هەموو شێوەیەک قەدەخەیە و ئەو هەواڵانە دوورن لە راستییەوە کە باس لە بردنە ژوورەوەی مۆبایل لەلایەن دەنگدەرانەوە دەکەن، ئەو گرژیەش کە لە هەڵەبجە دروستبوو گوایە رێگری لە بریکاری لایەنێکی سیاسیی کراوە، ئێمە ئاگادارین کە ئەو بریکارە مۆبایلی لەگەڵ خۆی بردووەتە ژوورەوە لەبەر ئەوە رێگری لێکراوە و کردوویانەتە دەرەوەی بنکەکە."

 

 

لە بازنەی دهۆکیش دەنگدانی تایبەت بەڕێوەچوو، تاوەکو ئێستا هیچ گرفتێک رووینەداوە. بەڕێوەبەری پۆلیس دەڵێت: پڕۆسەی دەنگدان بە ئارامیی و رێکوپێکی بەڕێوەدەچێت، چاوەڕوانیش دەکەین رێژەی بەشداری کردن 100٪ بێت.

 

عەمید فەخری ئەحمەد، بەڕێوەبەری پۆلیسی پارێزگای دهۆک لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەڤانیدا رایگەیاند، "ئێمە لە هەموو بنکەکانی دەنگداندا دەگەڕێین، پڕۆسەی دەنگدان بە ئارامی و رێکوپێکی بەڕێوەدەچێت، تائێستا هیچ کێشەیەک رووینەداوە، تەنیا تێبینییەک بە هەموو دەنگدەران دەڵێینەوە، کە دەبێت ئاگاداربن ئەو قەڵەمەی کە دەنگی پێدەدەن دەبێت مۆر لەو چوارچێوەیە بدرێت کە بۆی دیاریکراوە."

 

چاوەڕوان دەکەین رێژەی دەنگدان لە دهۆک بگاتە 100٪

 

بەڕێوەبەری پۆلیسی پارێزگای دهۆک گوتی، "ئێمە هاوئاهەنگیی تەواومان لەگەڵ کۆمیسیۆن هەیە بۆ بەڕێوەبردنی سەرجەم رێکارە ئەمنییەکان، پێویستە پڕۆسەکە بە ئارامی تەواو ببێت و هەرکەسێک ئازادە کە دەنگ بە کێ دەدات، نامانەوێت هیچ کێشە و گرفتێک رووبدات، چاوەڕوانیش دەکەین رێژەی بەشداری کردن 100٪ بێت."

 

بەڕێوەبەری پۆلیسی دهۆک ئاماژەی بەوەش کرد، "بردنە ژوورەوەی مۆبایل و چەک بۆ نێو بنکەکانی دەنگدان بە هەموو شێوەیەک قەدەخەیە و کەس نابێت بیبات."

 

 

پەیامنێری رووداو لە هەولێر، بۆ رووماڵی دەنگدانی تایبەت چووە بنکەی کەرنەڤاڵ لە گەڕەکی بەختیاری کە حەوت وێستگەی هەیە و زیاتر لە 2 هەزار دەنگدەر دەتوانن دەنگی تێدا بدەن.

 

رەنجە جەمال گوتی: 2109 پێشمەرگەی لەشکری تایبەتی هەڵۆ، لە بنکەی کەرنەڤاڵ دەنگدەدەن، لە هەر وێستگەیەکی دەنگدانی تایبەت نابێت لە 300 دەنگ زیاتر بدرێت."

 

 

رەنجە جەمال دەڵێت، " بۆ ئەوەی ئەو کێشەیەی کە ساڵی رابردوو لە ئەنجوومەنی پارێزگاکانی عێراق هەبوو دووبارە نەبێتەوە، هەر سندوقێک 300 دەنگی تێدا دەبێت."

 

پەیامنێری رووداو ئاماژەی بەوەکرد، " ئەم ساڵ 50٪ی ئامێری دەنگدانی زیادە هێنراونەتە بۆ بنکەکانی دەنگدان، تاوەکو لە کاتی هەبوونی کێشەیێک لە ئامێرەکاندا، پڕۆسەی دەنگدان دوا نەکەوێت و دەنگی دەندەران نەسووتێت."

 

لە پارێزگای هەولێر، 62 بنکەی دەنگدانی تایبەت هەن و 89 هەزار و 791 کەس لە دەنگدانی تایبەتی مافی دەنگدانیان هەیە.

 

 

چاودێرێکی هەڵبژاردن لە بنکەیەکی دەنگدانی سلێمانی دەڵێ: " دەنگدەران مۆبایل دەهێننە ژوورەوە، ئەمە پێشێلکارییە."

 

نزار جەزا، پەیامنێری رووداو لە سلێمانی، بۆ رووماڵی دەنگدانی تایبەت چووە بنکەی قوتابخانەی شیرین کە حەوت وێستگەی هەیە و 2 هەزار دەنگدەر دەتوانن دەنگی تێدا بدەن.  نزار جەزا گوتی: پرۆسەکە بێ گرفت دەستیپێکردووە. 

 

بەڵام لە یەکێک لە وێستەگان گفتوگۆیەکی لەگەڵ ئومێد محەممەد، چاودێری پەیمانگای کوردی بۆ هەڵبژاردن کرد. ئومێد محەممەد گوتی: "دەنگدەر مۆبایل دەهێننە ژوورەوە و ئەمە پێشێلکارییە. هەرچەندە بەرپرسی بنکەکە دەڵێ هێنانی مۆبایل ئاساییە و بەکارهێنانی قەدەخەیە. بەڵام ئێمە نازانین بەکاری دەهێنن یان نا؟ ئەمە پێشێلکارییە لەنێو کابینەی دەنگدان."

 

 

هاوکات لەتیف ئەحمەد، بریکاری جووڵانەوەی نەوەی نوێ لە هەمان بنکە قسەی بۆ نزار جەزا کرد و گوتی: "هەموو دەنگدەران مۆبایلیان پێیە، کە دەچنە نێو کابینە نازانین بەکاری دێنن یان نا، ئێمە کێشەکەمان گەیاندووەتە کۆمیسیۆن و وا بڕوات سکاڵا تۆمار دەکەین."

 

لە سلێمانی 32 بنکەی دەنگدانی تایبەت هەن و 78 هەزار و 661 کەس لە دەنگدانی تایبەت مافی دەنگدانیان هەیە کە دەکاتە ٪7.2ی دەنگدەرانی بازنەی سلێمانی.

 

 

نێردراوی رووداو لە ئەنبار دەڵێ: "لە شاری رومادیی ناوەندی پارێزگای ئەنبار، بنکەیەکی دەنگدان بۆ ئەو سەربازە کوردانە کراوەتە کە لە ریزەکانی سوپای عێراقدان."

 

لە ئەنبار 196 سەربازی کورد، مافی دەنگدانیان هەیە. هیوا حسامەدین، نێردراوی رووداو گوتی: "لە کاژێر 7:00ەوە بنکەکە کراوەتەوە، بەڵام لەبەر دووری شوێنی سەربازەکان، پرۆسەکە بە خاوی بەڕێوەدەچێت."

 

هیوا حسامەدین گوتی: "پرۆسەکە بەبێ کێشە بەڕێوەدەچێت."

 

لیوا روکن ئیدریس خدر، فەرماندەی فیرقەی 10 لە سوپای عێراق بە هیوا حسامەدینی گوت: "لە پلانێکی رێکوپێکدا بنکەیەکی دەنگدان بۆ خەڵکی هەرێمی کوردستان کرایەوە و پرۆسەکە زۆر بە رێکوپێکی بەڕێوەچوو."

 

لەبارەی ئەو دەنگدەرانەی کە لە ئەرکدان و شوێنیان دوورە، لیوا روکن ئیدریس خدر گوتی: "ئۆتۆمبێلی تایبەتمان بۆ گواستنەوەیان دابینکردووە و ئەوانەشی نەتوانن ئەمڕۆ دەنگ بدەن، دەکرێ لە دەنگدانی گشتی دەنگی خۆیان بدەن."

 

 

پەیامنێری رووداو لە بنکەی عەرەفە لە کەرکووک زانیارییەکانی بۆ وەرگری رووداو گواستەوە و گوتی: "دەنگدەرانی ئێرە زیاتر سەر بە وەزارەتی ناوخۆ و سوپای عێراقن."

 

لوئەی کاکەیی، بەرپرسی ئۆفیسی کەرکووکی کۆمیسیۆن بە هەردی محەممەد، پەیامنێری رووداوی گوت: "لە کەرکووک یەک بنکە و دوو وێستگە هەن، 488 دەنگدەر هەن و لە سەعات حەوتەوە بنکەکان کراونەتەوە و بێ کێشە دەنگ دەدرێت."

 

لوئەی کاکەیی گوتی:" هیچ کێشەیەکمان نییە و سندووقەکان لە 300 دەنگ زیاتریان تێ ناخرێت."

 

 

ئەمڕۆ هەینی، 18ـی تشرینی یەکەمی 2024، سەربەست ئامێدی، سەرۆکی رێکخراوی چاو بۆ چاودێری هەڵبژاردنەکان، لە بنکەیەکی دەنگدان لە پارێزگای دهۆک بە تۆڕی میدیایی رووداوی راگەیاند، "ئێمە تۆڕێکمان لە رێکخراوەکانی چاودێری کردنی هەڵبژاردن پێکهێناوە، کە نوێنەرمان لە سەرجەم بنکەکاندا هەیە، لە هەڵبژاردنەکانی پێشوو ئەو کێشەیە هەبوو کە قەرەباڵخیی زۆر لە بنکەکاندا دروست دەبوو، بەڵام ئەوەی لەم هەڵبژاردنەدا گرنگە کەمکردنەوەی ژمارەی دەنگدەرانە لە بنکەکاندا".

 

گوتیشی، "سەرجەم بنکەکانی دهۆک کە 20 بنکەن، لە کاتی خۆیاندا کراونەتەوە و هیچ کێشەیەک لەئارادا نەبوون، پڕۆسەکە تاوەکو ئەم ساتە بە ئاسایی بەڕێوەدەچێت".

 

سەرۆکی رێکخراوی چاو، تێبینی لەسەر بردنە ژوورەوەی مۆبایل لەلایەن دەنگدەرانەوە هەیە و ئاماژەی بەوە کرد، "کۆمیسیۆن لە رێنمایی و یاساکانی خۆیدا رایگەیاندووە کە نابێت هیچ دەنگدەرێک مۆبایل لەگەڵ خۆی بباتە نێو بنکەکانی دەنگدانەوە، بۆ ئەوەی فشاریان لەسەر نەکەن کە دەنگ بە لایەنێکی دیاریکراو بدەن، بەڵام بەداخەوە ئەمڕۆ ئەو حاڵەتانە هەبوون".

 

سەربەست ئامێدی دەشڵێت، "14 رێکخراوی بیانیی و 14 کۆنسووڵخانە چاودێری هەڵبژاردنەکان دەکەن بەڵام تاوەکو ئێستا هیچکام لەو رێکخراوانەم لە بنکەکاندا نەبینیوە".

 

 

ئەمڕۆ دەنگدانی تایبەت بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان بەڕێوەدەچێت؛ بەگوێرەی ئامارەکانی کۆمیسیۆن، 215 هەزار و 960 کەس مافی دەنگدانیان هەیە.

 

دەنگدەرانی تایبەت جگە لە شار و شارۆچکەکانی هەرێمی کوردستان، هاوکات لە حەوت پارێزگەی دیکەی عێراق دەنگ دەدەن.

 

کۆی گشتی ئەو بنکانەی دەنگدەرانی تایبەت دەتوانن دەنگی تێدا بدەن لە سەرتاسەری عێراق بریتییە لە 165 بنکە.

 

97 بنکەیان لە هەرێمی کوردستانن و بەم جۆرە دابەش بوون: هەولێر (89 هەزار و 791 دەنگدەر) لە 62 بنکە دەنگ دەدەن. سلێمانی و هەڵەبجە (78 هەزار و 661 دەنگدەر) لە 32 بنکە دەنگ دەدەن. دهۆک (40 هەزار و 956 دەنگدەر) لە 30 بنکە دەنگ دەدەن. 

 

68 بنکە دەکەونە دەرەوەی هەرێمی کوردستان و دەنگدەران لە پارێزگاکانی بەغدا، نەینەوا، سەلاحەدین، کەرکووک، دیالە، واست و ئەنبار دەنگ دەدەن.

 

کۆی گشتی ئەو کەسانەی لە دەرەوەی هەرێمی کوردستان دەتوانن دەنگ بدەن بریتین لە دوو هەزار و 753 کەس.