رووداو دیجیتاڵ
لە دوای ساڵی 2003 و کۆنترۆڵکردنی عێراق لەلایەن ئەمریکا و رووخانی حکومەتی بەعس، پێنج یەکی کریستیانەکانی عێراق کەمیان کردووە، ئەوانەشی ماونەتەوە زۆربەیان لە هەرێمی کوردستان دەژین، کە بەشێکیان خەڵکی رەسەنی هەرێمی کوردستانن و بەشەکەی دیکەیان ئاوارەی سنووری نەینەوا و پارێزگاکانی دیکەی عێراقن.
بەرپرسی راگەیاندنی کەنیسەی کلدانی لە هەولێر دەڵێت: ژمارەیەکی کەم کریستیان لە بەغدا ماون و زۆربەیان بەهۆی کێشەی ئەمنی و سەختیی ژیانەوە کۆچیان کردووە، بەڵام کۆچکردن لە هەولێر و هەرێمی کوردستان کەمترە و نەبووەتە دیاردە.
کریستیانەکانی هەرێمی کوردستان 100 هەزار کەسن
ستیڤان شانی، بەرپرسی راگەیاندنی کەنیسەی کلدانییە لە هەولێر، لەبارەی ژمارەی کریستیانەکانی هەرێمی کوردستان قسەی بۆ رووداو کرد و گوتی: "ئێستا زياتر له 100 هەزار کریستیان لە هەرێمی کوردستان هەن، بە ناوچە دابڕێندراوەکانەوە نزیکەی 150 هەزار کەسن."
لەبارەی کۆچی کریستیانەکانی هەرێمی کوردستان دەڵێت: ژمارەیەکی زۆر نییە، واتە ئێستا کۆچکردن دیاردە نییە.
لەدوای هێرشەکانی داعش و کۆنترۆڵکردنی شاری موسڵ و دەوروبەری لەلایەن داعشەوە لە 9ـی حوزیرانی 2014، کریستیانەکانی سنووری نەینەوا ئاوارەی هەرێمی کوردستان بوون و بەشێکیان لە عەنکاوە و بەشەکەی دیکەیان لەنێو کامپدا مانەوە.
ستیڤان شانی دەڵێ: "بەشێکی ئاوارەکان گەڕاونەتەوە، بەجۆرێک ئێستا هیچ ئاوارەیەکی کریستیان لە کامپەکاندا ناژین، بەڵام لەناو شارەکاندا هێشتا ماون."
دوای رووداوەکەی حەمدانییە کۆچکردن لە نەینەوا زیادیکردووە
قەزاى حەمدانییە یان قەرەقووش، لە سنوورى پارێزگاى نەینەوایە و زۆرینەى دانیشتووانەکەى کریستیانن. شەوی 26-09-2023ـی هۆڵێکی ئاهەنگگێڕان لە ناوەندی شارەکە ئاگری گرت و بەهۆیەوە 134 کەس گیانیان لەدەستدا و 150 کەسی دیکەش بریندار بوون.
ئەو کارەساتە لە ناوچەکە و جیهانیش دەنگی دایەوە. بەرپرسی راگەیاندنی کەنیسەی کلدانی لە هەولێر دەڵێت: "دوای ئەو رووداوە کۆچی کریستیانەکانی سنووری قەزاکە زیادی کردووە."
ئەو کریستیانانەی لە بەغدا ماون زۆربەیان بەساڵاچوون
بەشێکی دانیشتووانی رەسەنی بەغدا کریستیانن، بەڵام ساڵانە ژمارەیان کەم دەبێت. ستیڤان شانی دەڵێت: "ژمارەیەکی کەم کریستیان لە بەغدا ماون، ئەوانەشی ماون زیاتر بەتەمەنەکانن، چونکە لەوێ ئازادییەکان سنووردارن و ژیان بۆ پێکهاتە و ئایینییە جیاوازەکان زەحمەت بووە."
نیوەی ئاوارە کریستیانەکانی دەستی داعش کۆچیان کردووە
بۆ بەدواداچوونی زیاتر لەبارەی ژمارەی کریستیان و ئاوارەکانیان، رووداو پەیوەندی بە بەڕێوەبەری گشتیی کاروباری کریستیانەکان لە وەزارەتی ئەوقاف و کاروباری ئایینییەوە کرد.
خالید جەمال گوتی: "پێش رووخانی حکومەتی بەعس لە ساڵی 2003، نزیکەی دوو ملیۆن کریستیان لە عێراق هەبوون، بەڵام بەهۆی شەڕی داعش، ململانێی مەزهەبی و سەختیی ژیان، ئێستا تەنیا 400 هەزار کریستیان ماونەتەوە، واتە 80٪ کەمبووە."
بە گوتەی بەڕێوەبەری گشتیی کاروباری کریستیانەکان لە وەزارەتی ئەوقاف، "ئێستا لە باکووری عێراق [دیالە، سەلاحەدین، کەرکووک، نەینەوا، هەولێر، سلێمانی، دهۆک و هەڵەبجە] 320 هەزار کریستیان دەژین."
ساڵی 2014 نزیکەی 138 کریستیان لە سنووری نەینەواوە ئاوارەی کوردستان بوون: "50٪یان کۆچیان کردووە و 55 هەزاریان گەڕاونەتەوە. نزیکەی سێ هەزار خێزانیان لە سنووری هەولێر ماونەتەوە."
100 هەزار کریستیان چاوەڕێی گەیشتنن بە ئوسترالیا و کەنەدا
خالید جەمال، بەڕێوەبەری گشتیی کاروباری کریستیانەکان لە وەزارەتی ئەوقاف دەڵێت: "پێش شەڕی داعش لە ساڵی 2014، نزیکەی 15 هەزار خێزانی کریستیانی رەسەنی هەولێری لێرە [هەولێر] دەژیان، بەڵام لەم 10 ساڵەی رابردوودا ژمارەیان بۆ حەوت هەزار کەمبووەتەوە."
خالید جەمال زانیاریی زیاتری لەبارەی کریستیانە کۆچکردووەکان ئاشکرا کرد و گوتی: "نزیکەی 100 هەزار کەسیان لە ئوردن، تورکیا و لوبنان گیریان خواردووە و چاوەڕێن بگەنە وڵاتانی رۆژئاوا، بەتایبەتی کەنەدا و ئوسترالیا."
لە هەرێمی کوردستان 227 کەنیسە، دێر و مەزار هەن
بەپێی ئەو ئامارەی کە تۆڕی میدیایی رووداو لە بەڕێوەبەری گشتیی کاروباری کریستیانەکان لە وەزارەتی ئەوقاف و کاروباری ئایینیی هەرێمی کوردستانی وەریگرتووە، 227 کەنیسە، دێر و مەزار هەن، کە بەمشێوەیە دابەشبوون:
پارێزگای هەولێر
7 کەنیسەی رەسوڵی
11 کەنیسەی ئینجیلی
23 مەزار
7 دێر
پارێزگای دهۆک
107 کەنیسەی رەسوڵی
11 کەنیسەی ئینجیلی
53 مەزار
2 دێر
پارێزگای سلێمانی
3 کەنیسەی رەسوڵی
2 کەنیسەی ئینجیلی
0 مەزار
1 دێر
37 گوندی کریستیان لەبەر شەڕی تورکیا-پەکەکە چۆڵکراون
کریستیانەکانی هەرێمی کوردستان تەنیا شارنشین نین و چەندین گوندیان هەن، دیارترین گوندیان هەرمۆتەیە کە لە سنووری پارێزگای هەولێرە، بەڵام زۆرترین گوندیان لە سنووری پارێزگای دهۆکە.
ئەو گوندە کریستیان نشینانەی کە کەوتوونەتە سنووری دهۆک، بەشێکیان لەژێر هەڕەشەی شەڕی بەردەوامی تورکیا و پارتی کرێکارانی کوردستان دان. بەپێی ئامارێک کە رووداو لە خالید جەمالی وەرگرتووە، تاوەکو ئێستا 37 گوندیان بەو هۆکارە چۆڵکراون.
بەشێک لە گوندەکان، موسڵمان و کریستیان پێکەوە تێیدا دەژین، مزگەوت و کەنیسەیان هەیە، بەڵام هەندێکیان لەبەر شەڕ چۆڵیان کردووە. ستیڤان شانی، بەرپرسی راگەیاندنی کەنیسەی کلدانی لە هەولێر دەڵێت: "لە هەرێمی کوردستان هیچ کێشەیەکی پێکەوەژیانمان نییە، لەنێو حکومەت پۆست بە کریستیان دەدرێت و مافمان پارێزراوە، لەڕووی کۆمەڵایەتیشەوە لەگەڵ موسڵمان و ئایینەکانی دیکە بەبێ کێشە پێکەوە دەژین."
7 گوندی کریستیاننشین لە بەرواری باڵا چۆڵکراون
حەوت لەو گوندە چۆڵکراوانە کەوتوونەتە سنووری بەرواری باڵا، ئەوانە دوایین ئەو گوندانە بوون کە بەهۆی شەڕی تورکیا و پەکەکەوە چۆڵکران. لەنێویاندا کریستیان و موسڵمان پێکەوە دەژیان.
میخائیل مرخایی، موختاری گوندی مێسکا لە بەرواری باڵا قسەی بۆ تۆڕی میدیایی رووداو کرد و گوتی: "جگە لە گوندەکەی ئەوان، شەش گوندی دیکەش چۆڵکراون."
موختاری گوندەکە گوتی: "گوندەکانی مەلختە، کری، سەردەشتێ، حەلوا، چەمێ دەستینێ و بالوک بەهۆی شەڕی نێوان تورکیا و پەکەکە چۆڵکراون."
بەپێی بەدواداچوونی رووداو، هەریەکێک لەو گوندانە لەنێوان 10 بۆ 15 ماڵی تێدان، ئەوان پێشووتر لەو ناوچانە دەژیان، بەڵام ئێستا هەر خێزانێک چوونەتە ناوچەیەکی دیکە و شوێنەکانی خۆیان جێهێشتووە. لەبارەی مەترسییەکانی شەڕەکەوە، موختاری گوندی مێسکا دەڵێت: "مەترسیی لەسەر ژیانمان هەبوو، بەشێکی ئەو گوندانە هەر سووتاون.''
تورکیا بە بیانووی بوونی گەریلاکانی پەکەکە، ئەو ناوچانە بۆردوومان دەکات، میخائیل، موختاری گوندی مێسکا دەڵێت: "پێشتر پەکەکە لە ناوچەی ئێمە هەبووە، بەڵام هیچ جارێک سوپای تورکیا بەو شێوەیە [لە مانگی تەممووزی 2024] گوندی مەسیحییەکان بۆردوومان و تۆپباران نەکردووە، ئەوە یەکەمجارە بەمشێوەیە گوندەکانمان دەسووتێن".
گوندی میسکا، بە کۆنترین گوندی دەڤەری بەرواری باڵا دادەنرێت، تەنیا 11 خێزانی كریستیانی تێدا مابوون لەگەڵ خێزانێكی موسڵمان، بەڵام لەگەڵ زۆربوونی گرژییەکان و بۆردوومان لە ناوچەکەیان، ئەوانیش ئاوارەبوون.
پێکەوەژیان لە کوردستان
تەنیا لە بەرواری باڵا 32 گوندی زۆرینە کریستیان هەن، کە بەشێک لەو ژمارەیە موسڵمان و کریستیان پێکەوە تێیدا دەژین.
ئایدن مەعرووف، سیاسییەکی تورکمانی هەولێرییە، دوو خول نوێنەری تورکمانەکان بووە لە پەرلەمانی کوردستان، دواتر بووەتە وەزیری هەرێم بۆ کاروباری پێکهاتەکان. ئەو لەبارەی پێکەوەژیان لە هەرێمی کوردستان بە رووداوی گوت: "هیچ گرفتێکی پێکەوەژیان نییە، لە هەرێمی کوردستان کۆچی کریستیانەکان کەمە و مافەکانیان پارێزراوە، ئێمەش [حکومەت] بەرگری لە مافەکانیان دەکەین."
بە بڕوای ئایدن مەعرووف، دەبێ لە هەرێمی کوردستان دا، زۆرینەکانیش پارێزگاری لە کەمینەکان بکەن، چونکە مانەوەیان لە بەرژەوەندیی گشتیدایە.
ئاماژە بەوەش دەکات، "ئەوانەی لە سنووری نەینەوا کۆچ دەکەن هۆکارەکەی سیاسییە، تورکمان و کریستیان، کاکەیی و ئێزدی لە سنووری نەینەوا مەترسییان لەسەرە و گرووپە چەکدارەکان هەڕەشەیان لێدەکەن. تەنانەت لە حکومەتی خۆجێی بەشدارییان پێناکەن."
کۆمێنتەکان
وەک میوان کۆمێنتێك بنووسە یان وەرە ژوورەوە و هه‌موو خزمەتگوزارییەکان به‌كاربێنه
کۆمێنتێک دابنێ