Almanya(Rûdaw) - Li Almanyayê roja yekșemê hilbijartinên giștî pêk hatin. Partiya serokwezîra Almanyayê Angela Merkel di encama hilbijartinan de serkeftinek mezin bi dest xist lê belê șirîka hikûmetê FDP benda hilbijartinê derbas nekir. Ji hêla din ve namzêtên parlamenteriyê yên ku bi nasnameya xwe ya kurdî derketin pêș nehatin hilbijartin. Lê belê yekem car hejmareke bilind ya parlamenterên eslê xwe ji Tirkiyeyê ketin di parlamentoya Almanyayê de.
Êdî li parlamentoyê deh parlamenterên ji Tirkiyeyê hene
Li gor encamên fermî yên hilbijartinê, Partiya Xiristiyanên Demokrat (CDU) ku bi serokwezîr Angela Merkel li ser hikûm e, % 41,5ê dengan wergert. Partiya Demokratên Sosyal (SPD) careke din bû hêza duyemîn û % 25,7ê dendagan stand. Bi rêzê Partiya Çep (Die Linke) bi % 8,6 û Partiya Keskan (Die Grunen) jî bi % 8,4ê dengan ketin di parlamentoyê de. Ji hêla din ve șirîka biçûk ya hikûmeta Almanyayê derbeyek mezin xwar û bi standina % 4,8 nekarî benda hilbijartinê ya ku ji % 5ê pêk tê derbas bike. FDP bi vê yekê ji sala 1949ê ve yekem car e ku nekarî bikeve di parlamentoyê de. Surprîza vê hilbijartinê jî Partiya Alternatîfa Almanyayê (AfD) bû. Ev partiya ku ev demeke kurt e ji hêla ekonomîstên mûhafazekar ve hatiye damezirandin û li dijî pergala pereyên Euro li Almanyayê ye, yekem car beșdarî hilbijartinan bû. Li gel vê yekê jî AfDê % 4,7ê dengan wergirt û lê digel vê jî nekarî bendê derbas bi.
Aliyekî din ên balkêș ê hilbjartina vê carê jî ew bû ku yekem car e hejmareke bilind ya namzetên eslê xwe ji Tirkiyeyê ye ne wekî parlamenter hatin hilbijartin. Hejmara parlamenterên bi eslê xwe ji Tirkiyeyê di salên derbasbûyî de nedigihișt 5 kesan lê belê di van hilbijartinan de ev hejmar bû deh parlamenter. Digel parlamenterên cara yekemîn hatin hilbijartin, parlamenterên berê yên mîna Cem Ozdemir, Ekin Deligoz, Sevim Dagdelen û parlamenterê eyaleta Berlînê Ozcan Mutlu jî hene.
Hinek kêfxweș in û hinek jî matmayî mane
Li gor encama hilbijartinan ti partî nikarin bi serê xwe hikûmeta nû damezirînin. CDU ya ku herî gellek deng standin, wê di rojên pêș de ji bo pêkanîna koalisyonê hevdîtinan ligel partiyên din bike. Angela Merkel wekî berteka yekemîn ya hilbijartinan diyar kir ku wan encameke gellek baș bi dest xistiye û bi awayekî berpirsiyarî ew ê li vê baweriya ji wan re hatiye dayin xwedî derkevin. Sernamzetê SPD, Peer Steinbruck jî got ku niha top li ber lingê Merkel e û divê niha ji xwe re li șirîkekî bigere. Ji hêla din ve serokê FDP Philipp Rosler xemgîniya xwe wiha anî zimên: “Ev serdema herî bi êș û xemgîn ya di dîroka FDPê de ye.“
Ji ber daketina dengên Partiya Keskan, sernamzetê vê partiyê Jurgen Tritten destnîșan kir ku ji bo sererastkirina vê rastiya nexweș, ewê têbikoșin. Serokê fraksiyona Die Linke, Grefor Gysi jî dîroka partiya xwe bi bîr xist û wiha axivî: “Ma kî di sala 1990ê de bawer dikir ku partiya me wê di parlamentoyê de bibe hêza sêyemîn.“
Namzetên bi kurdbûna xwe derketin pêș bi ser neketin
Di nava partiyên alman de nêzîkî deh namzetên kurd jî hebûn û bi taybetî hêvî hebû ku ji partiya Die Linke, Ayten Kaplan, Behiya Uca û herwiha Bêrîvan Aymaz a ji Die Grunen werin hilbijartin. Lê belê hersê namezetên ku bi xwedîderketina nasnameya xwe ya kurdî derdiketin pêș, serketinbidest nexistin û ji derveyî parlamentoya Almanyayê man. Behiya Uca bi rêya medyaya civakî spasiya hilbijêrên xwe kir û diyar ku digel ew nehatiye hilbijartin jî lê wê serkeftinek mezin bidest xistiye : »Ev cara yakemîn bû ku partiya min li herêma Celle ya ez lê namzet bûm hejmareke evqas bilind ya dengan stand û ev serkeftineke mezin bû ji bo min. » Herwiha Ayten Kaplan jî spasiya piștgirên xwe kir û diyar kir ku digel ew nehatiye hilbijartin jî, ew gellekî serfiraz e ku partiya wê di parlamentoyê de rêza sêyemîn bidest xistiye.
`Statejiya kurdan ya hilbijartinê çewt e`
Namzetê partiya Die Linke yê Coesfeldê, Alî Atalan derbarê encamên hilbijartinan de ji Rûdawê re axivî û diyar kir ku pêwist e êdî kurd hișmendiya xwe ya derbarê partiyên li Almanyayê de biguherin.
Atalan ku kevneparlamenterê eyaleta Nordrhein-Westfalen e, bal kișand li ser wê yekê ku pirraniya namzetên ku bi kurdbûna xwe derketin pêș wekî namezêtên dîrekt yê herêman hatine destnîșankirin. Herwiha yên ketine di rêzên eyaletan de jî di rêzên paș de bûn. Lê belê çewtiya herî mezin ew e ku Kurd bi helwesteke demodebûyî xwe dikin namzet : «Ez bi xwe bi awayekî sembolîk bûm namzetê dîrekt yê herêma ez lê dimînim. Jixwe șansê hilbijartina namzetên dîrekt yên herêman yên partiyên mîna Die Linke, FDP û Partiya Keskan hema bêje nîne. Lê belê pirsgirêka me Kurdan bi xwe heye. Me mentalîteya li Kurdistanê aniye Almanyayê ; Berê li welêt axa hebûn, diçûn cem partiyan û digotin evqas dengên min hene û kurê min bikin parlamenter. Ku partiyekî qebûl nekiriba, diçûn cem partiyeke din. Kurd niha jî bi heman mentalîteyê li Almanyayê tevdigerin.»
´Emli partiyên alman bi çavên partiyên biyanî dinêrin`
Alî Atalan diyar kir ku pêwist e ciwanên kurd yên bi zimên dizanin û zîrek in, bikevin di nava partiyên alman yên nêzîkî fikrên xwe yên siyasî û wiha dewam kir : « Dema bi niyeta tu bibî parlamenter, tu bikevî di nava partiyekî de, ji xwe ew jî vê yekê fêm dikin. Di destpêkê de divê mirov bi siyaseta xwe bi partiyê bide pejirandin û di warê pirsgirêkên li Almanyayê de çalak be. Pirsgirêkên xaniyan hene, pirsgirêkên betalan û gellekên din ên civakî, aborî û hawîrdorê hene. Di dereceya duyemîn de bila mirov alîkariya gellê xwe bike. Em hêjî li partiyên alman bi çavên partiyên biyanî dinêrin lê ev partiyên me ne. »
Derbarê namzetnîșandana parlamentaran de jî Alî Atalan wiha axivî : « Divê Kurd bi mentalîteya bazirganiyê nêzîkî meseleyê nebin. Ev mentalîteyeke taloke ye. Ez kêmasiyan di mentalîteya ku Kurd pê dimeșin de dibînim. Mixbin, em xemgîn in ku kesek nehat hilbijartin lê divê di destpêkê de em xwe rexne bikin. »
BbbBehiye uca
Berîvan Aymaz
Ayten Kaplan
Şîrove
Bi mêvanî şîroveyekê binivîse an jî têkeve hesabê xwe da ku malperê bi awayekî yeksertir û berfirehtir bi kar bînî
Şîroveyekê binivîse