Erbil (Rûdaw) - Irak ve Kürdistan Bölgesi’nde yapılacak olan nüfus sayımı ile ilgili sürecin nasıl yürütülmesi gerektiği konusunda görüş ayrılıkları yaşanırken, Kürtlerin bu konuda bir dizi endişe ve talepleri bulunuyor.
Irak Yüksek Nüfus Sayımı Komitesi daha önce parlamento ve cumhurbaşkanlığı nüfus sayımı sürecine ilişkin görüşmüş ancak nihai bir uzlaşmaya varamamıştı. Komitenin, başbakanla da son bir toplantı yapması planlanıyor.
Irak’ta 27 yıl, Kürdistan Bölgesi’nde ise 32 yıl aradan sonra yapılacak ilk genel nüfus sayımı için 20-21 Kasım 2024 tarihi belirlenmişti.
Komite, Irak İçişleri Bakanlığı ve Planlama Bakanlığı, Irak ve Kürdistan Bölgesi Ticaret Bakanlığı, Irak Göç ve Göçmenler Bakanlığı, Kürdistan Bölgesi Göç ve Mülteciler Müdürlüğü ile Kürdistan Bölgesi Hükümeti ve Kürdistan Bölgesi idaresi dışındaki Kürt bölgelerinden temsilcilerin yer aldığı 18 üyeden oluşuyor.
Irak ve Kürdistan Bölgesi'nde adres tespit ve sayım çalışmalarının büyük kısmı tamamlandı. Irak'ta 1 Eylül’de başlayan süreç içerisinde bugüne kadar kayıtların yüzde 95'i Kürdistan Bölgesi'nde ise 1 Ekim’de sayımların 30 Ekim akşamı itibarıyla yaklaşık yüzde 92'si tamamlandı.
Nüfus sayımı görevlileri kapısını çaldıkları hanelerin sakinlerine şu 6 soruyu sordu: Hane reisinin adı, hanedeki kişi sayısı, konutun sahibi, etnik köken, hanede yaşayan aile sayısı.
Kürtlerin problemleri
Nüfus sayımının ne şekilde yapılacağı ve mekanizmanın siyasi amaçlarla kullanılacağı kaygısı Irak ile Kürdistan Bölgesi arasındaki çelişkili konuların başında geliyor.
Kürtler, Kürdistan Bölgesi idaresi dışındaki bölgelerde siyasi durum ve sayım, bütçe meselesi, teknik konular ve zaman meselesi nedeniyle sürecin doğru dürüst yürütülemeyeceğini düşünüyor.
Tartışmalı bölgelerdeki siyasi sorun
Erbil ve Bağdat'ın nüfus sayımında üzerinde uzlaştığı noktalardan biri de 2024'ten sonra Kerkük'e ve diğer Kürdistani bölgelerden çatışmalar nedeniyle göç eden ailelerin durumu.
Yüksek Nüfus Komitesi'de yer alan Kürt üyeleri Kerkük başta olmak üzere “tartışmalı bölgeler” denilen Kürdistani bölgelere 2014'ten sonra yerleştirilenlerin belirlenmesini istiyor.
Zira Baas rejimi döneminde ve 2003’ten sonraki süreçte bu bölgelerde yoğun bir “Araplaştırma” politikası güdüldü ve demografik yapı değiştirildi.
Nüfus sayımı için kaynak olarak Irak Göç ve Göçmenler Bakanlığı Listesi ve Ticaret Bakanlığı’na ait gıda formları, ulusal kimlik ve 1957’deki nüfus sayımı esas alınacak.
Kürtler, bu bölgelerde sayım yapacak olan görevlilerin Kürt, Türkmen, Araplardan oluşmasını, Hristiyanların yoğunlukta yaşadığı bölgelerde ise Hristiyan üyelerin çoğunlukta olmasını istiyor.
Bu yıl yapılacak kayıt işlemlerine dair sonuçların 1957 yılı sonuçlarıyla eşleştirilmesi, benzer değilse bunların ayrıştırılması ve “Kerkük dışından gelenler” şeklinde yazılması başka bir talep. Kürt üyeler ayrıca kayıtların kağıt üzerinde ve elektronik ortamda doldurulmasını, her kişiye iki kopya verilmesini talep ediyor.
Bütçe meselesi
Nüfus sayımı ile ilgili problemlerden biri ise büyçe meselesi. Sayım için 2023’te bir miktar belirlendi ve bunun yüzde 12,6'sı Kürdistan Bölgesi'ne ayrıldı.
Irak'ta genel nüfus sayımı için toplam 470 milyar dinar ayrıldı. Kürdistan Bölgesi'ne 2023 yılında 12 milyar dinar gönderilirken bu yıl için herhangi bir para gönderilmedi.
Irak hükümetinin bu yıl Kürdistan Bölgesi'ne 49 milyar dinar göndermesi gerekiyordu ancak Bağdat “Paranın tamamı harcandı” gerekçesi ile bu meblağı ödemedi.
Bütçe ile ilgili başka bir konu ise Irak’taki gibi Kürdistan Bölgesi'nde de bir “Bilgi Bankası” ağının kuruluması kararıydı. Söz konusu ağ için 7 milyar dinar tahsis edildi ancak Bağdat yine “para olmadığı” gerekçesi ile bu ortak ağı kurmadı.
Kürdistan Bölgesi’nde bu ağın (Bilgi Bankası) var olması çok önemli bir konu. Zira nüfus sayımı ile ilgili tüm bilgiler aynı anda hem Bağdat ve hem de Erbil'de olacak.
Nüfus sayımı verileriyle ilgili Ürdünlü, Kanadalı ve Çinli en az üç şirket çalışıyor ve tabletler için yaklaşık 100 milyar dinar harcandı.
Teknik sorunlar
Irak ve Kürdistan Bölgesi’nde 150.000'den fazla sayım görevlisinin eğitilip nüfus sayımı gününe hazırlanması gerekiyor. Irak'ta görevli olan memurların eğitim sürüyor ama Kürdistan Bölgesi'nde 23.000 sayım görevlisi bugüne kadar da eğitime tabi tutulmadı.
Saymanların eğitimi 21 gün sürüyor ve üç aşamadan oluşuyor. Oysa plana göre saymanların 15 Kasım'a kadar hazırlanmış olması ve 16 Kasım'da soruların bulunduğu tabletleri hazırlamış olması gerekiyor.
Buna göre kayıt işlermleri bitmiş olsa da Kürdistan Bölgesi'nde saymanlar hazır olamayacak. Saymanlar 1 Kasım'da kursa başlasa bile 21 Kasım'a kadar hazır olamayacak.
Süreç içerisinde yaşananlar
Kürtlerin nüfus sayımı konusunda başlattığı ciddi çalışmalarının ardından bu yıl 18 Temmuz'da Irak Planlama Bakanı, Irak ve Kürdistan Bölgesi Nüfus Sayımı Yüksek Komitesi adında 18 üyeli bir komitenin kurulmasına onay verdi.
Komite belirlendikten sonra da yaşanan sorular üzerine Erbil ile Bağdat arasında pek çok toplantı yapıldı. Kürtlerin taleplerinin yerine getirilmesi konusunda mutabakata varıldı ancak Irak Planlama Bakanlığı, Kerkük'te talepleri hayata geçirmeyi reddetti.
Komitenin Kürt üyeleri konuyu daha da ileri bir boyuta taşıdılar. Kürt vekiller 1 Ekim'de parlamentoya giderek bazı Sünni milletvekilleriyle görüştü. Sünnilere, konunun Anbar, Ninova ve Selahaddin vilayetleriyle ilgili olması nedeniyle kendileri için de önemli olduğu aktarıldı. Sünni vekiller de Kürtlerle aynı görüşte olduklarını teyit etti. Türkmenlere Kerkük'teki demografik değişimin kendileri için de tehlikeli olduğu söylendi. Türkmen vekiler de bu konudaki rahatsızlıklarını dile getirdi.
Kürt vekiller, Kürt bakanlar ve parlamentoda grubu olan partilerle birlikte meseleyi Cumhurbaşkanına götürdü. Fakat yine de şikayetler çözülmedi.
Şimdi son çare, komisyon üyelerinin Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani ile görüşmesine kalmış durumda.
Edinilen bilgilere göre, özellikle Kürdistan Bölgesi’nde 20 Kasım 2024 tarihinde nüfus sayımının yapılması çok zor. Çünkü siyasi, mali ve tekniki sorunlar çözülse bile zaman sorununun çözülmesi artık çok zor. Bu nedenle sayımın 20 Aralık’a ertelenmesi muhtemel görünüyor.
Irak genelinde son nüfus sayımı 1997 yılında yapılmış, Kürdistan Bölgesi’nin yer almadığı sayımda ülke nüfusu 22,33 milyon olarak açıklanmıştı.
Irak’ın toplam nüfusunun 43 milyon olduğu tahmin ediliyor.
Yorumlar
Misafir olarak yorum yazın ya da daha etkili bir deneyim için oturum açın
Yorum yazın