Türkiye’de 22 yıl yayıncılık yapan Peri Yayınları eski sahibi Ahmet Önal, yayın yönetmenliğini yürüttüğü Med, Zêl ve Nûjen Yayınları’nın baskılardan dolayı kapandığını belirterek, “Yasaklanan, eğitimsiz bırakılan, hatırlanması bile istenmeyen bir dilin edebiyatının bu düzeyde kendini koruması ve varlığını sürdürmesi bir mucizedir” dedi.
2012 yılından bu yana İsmail Beşikçi Vakfı’nda Medya ve Yayın Bölümü Sorumlusu olarak yayıncılığı sürdüren Önal, Türkiye’de Kürt yayıncılığının durumu ve yaşanan sıkıntılara ilişkin Rûdaw’ın sorularını yanıtladı:
İlk ne zaman başladınız kitap yayıncılığına ve bu işi kaç yıl yaptınız?
1992 yılında Med Yayınları ile başladım, sonrasında Zêl, Nûjen ve Peri Yayınları ile devam ettim. 22 yıl yayıncılık, yaptım. Tabii dergi ve gazete de çıkardım.
Ne tür kitaplar ve toplamda kaç kitap yayınladınız?
Çoğunlukla Kürt tarihi ve araştırmalarını içeren kitaplar, Ermeni soykırımı, Süryani, Alevi ve Ezidiler ile ilgili tarih ve araştırma kitapları. Bunun yanısıra birinci elde direnişlerin içinde yer alan insanların anılarını yayınladım. Kürt direnişleri tarihi ve araştırma serisi kitaplarını yayımladım. Tarih ve araştırma kaynaklı belgesel kitaplar yüzde 70’ini teşkil ediyor.
Toplamda 400’e yakın kitap yayımladım. 140 adet yayımladığımız Kürtçe kitaplarının 50 adedi araştırma inceleme, tarih, biyografi vs.dir. 90 adedi ise roman, öykü-hikaye, destan, dil çalışmaları (alfabe, sözlük, çocuk kitapları), şiir olarak yayınlandı. Türkçe kitapların ise 220’ye yakını araştırma, tarih, anı, tarihi roman olarak çıktı. 40 adet kitap ise roman, öykü ve az sayıda şiir kitabını yayımladık.
Ne tür sıkıntılar yaşadınız, nasıl bir ortamda çalıştınız, gereken ilgiyi ve desteği görebildiniz mi?
Kürt yayıncılığına başladığımız 1992 yılı Ocak ayından itibaren sürekli polis baskınları, kitap toplatmaları ve yasakları, soruşturma ve mahkemeler, hapis cezaları ve tehditlerle 2012 yılına kadar geldik.
Kürt, Ermeni, Süryani, Pontus, Rum halklarının tarihine ilişkin kitaplar yayınlayınca haliyle baskılar tırmanıyordu. Öyle ki 428 gün mahkemelerde duruşmalara çıkmak zorunda kaldım. Bir de siz bunun öncesi ve sonrasını düşünün en az üç günüm bir mahkemeye geçerdi. Yani siz bu 428’i 3’le çarpabilirsiniz.
Öte yandan egemen medya ve egemen dağıtıcıların koyduğu baskılar vardı. Dar düşünen particiliğin “bizden olmayan yayınlar dağıtılmasın ve okunmasın” engeli vardı. Tabii halen de var.
Bunları aşmak için neler yaptınız, nasıl alternatif bir çaba içine girdiniz?
Yani kendimi ve düşüncelerimi inkar edemezdim. Yayıncılığı sürdürdükçe dostlarımız da oldu, itibarımız, çevremiz genişlemeye başladı. Gün geçtikçe kitap çeşidimiz arttı.
Okurun kitap talebi, dağıtıcıyı, kitapçıyı bizim kitaplarımızı da almaya zorladı. Kitap fuarlarına katılarak çevreyi genişletmek, medyanın ilgisini toplamak ve yapılan diyaloglarla Kürt yayıncılığını izole etme, gelişmesini ünleme girişimlerini bertaraf etmede mesafe kat ettik. Sonra da aranan, kitapları okunan, başat bir iki Kürt yayın evinden biri durumuna geldik.
Zamanınızın büyük bir kısmını mahkemelerde geçirdiğinizi söylüyorsunuz, hakkınızda davalar açılmış, bunların sonucunda neler oldu?
Genel yayın yönetmenliğini yaptığım Med, Zêl ve Nûjen yayınları açılan davalar sonucunda kapatıldı, çalışanları Türkiye dışına çıkmak zorunda kaldı. Eğer yetiştirip mahkeme duruşmalarının tamamına girebilseydim takriben 600 gün duruşmaya katılmış olacaktım.
O zamanın parası ile toplamda 21 bin 500 TL para cezası ödedim. Bu bir daireyi alacak paraya, ya da 43 çeşit kitabı yayınlayacak kitabın masrafına denk bir para idi.
Hapis yattınız mı?
Evet, 4 ay hapis yattım. Tabii o sürede yayınevi dostları hazırladığımız kitapları matbaaya götürüp yayınlamaları ve dağıtıcılara götürüp dağıtımlarını sağlamaları, satmaları büyük bir dostluk ve vefa örneği olmuştu.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne başvurunuz oldu mu?
Evet, oldu; Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 10. Maddesi’ni engellediği için AİHM’e götürdüğümüz davaların dördünde Türkiye ceza aldı ve mahkum oldu. Halen de dört davamız sonuçlanmamıştır. Zaman aşımında düşen davalarımız da oldu.
Peri Yayınları’nı neden bıraktınız?
Yayınevi aslında benim hedeflediğim yere kadar geldi. Ayrıca ailede yayıncılık faaliyetini sektör düzeyinde koruyup güçlendirerek, taşıyıp sürdürebilecek kimsemiz yoktu. Bir de İsmail Beşikçi Vakfı’nı (İBV) kurup yönetiminde yer alınca içtenlikle yayın evi deposundaki 100.000–120.000 kadar kitabı vakfa bağışladım.
Peri Yayınevi şu an ne durumda, kapandı mı?
Kapanmadı. İki arkadaş yayınevinin prestiji ile aynı isimde yayıncılık yapmak istediklerini belirterek Pêrî Yayınları’nı yeniden sürdürmek istediklerini söylediler. Eski bürodaki kitap ve tüm tezgâhını kendilerine bıraktım. Şimdiye kadar 7–8 adet kitap yayımladılar. Sürdürmeyi düşünüyorlar.
Kürtçe kitaplara ilgi konusunda dönemsel olarak baktığınızda neler söyleyeceksiniz?
Kürtçe kitapların tiraj ve trendi hep yükselişte, ama tirajları 1500 kitabı aşan kitap sayısı azdır. Kürtçe eğitim dili olarak işledikçe, aynı oranda Kürtçe kitaba da gün doğar.
Deneyimlerinizden yola çıkarak, Türkiye’de yapılan Kürtçe yayıncılığı üzerine neler söyleyeceksiniz?
Türkiye’de Kürtçe yayıncılığın sübvanse edilmesi gerekiyor. Yasaklanan bir dil, eğitimsiz bırakılmış bir dil. Hatırlanması bile istenmeyen bir dilin edebiyatını Osmanlı dönemi bir tarafa 100 yıla yakındır jenosit ve asimilasyon politikasına tabii tutulan bir ulus dilin bu düzeyde kendini koruması ve varlığını sürdürmesi bir mucizedir.
PORTRE / AHMET ÖNAL
1956 yılında Bingöl’de doğdu. Bingöl Eğitim Enstitüsü’nü bitirdi. 1979 yılında öğretmenliğe başladı. 12 Eylül 1980 darbesinden sonra görevine son verildi. 150 gün gözaltında kalarak ağır işkencelere maruz kaldı. 8. Kolordu ve Sıkıyönetim Askeri Mahkemesi’nde idam cezası ile yargılandı. Cezaevinden çıktıktan sonra kitap yayıncılığına başladı.
Yorumlar
Misafir olarak yorum yazın ya da daha etkili bir deneyim için oturum açın
Yorum yazın