Şehriyar Şeyhler - Ekonomi uzmanı
Başlangıç:
“Enerji Güvenliği” ülkelerin ulusal egemenliklerini ve enerji konularını gözden geçirme ve tanıtma köprüsü rolünü üstlenmektedir. Dünya Enerji Örgütü dünya genelinde enerji alanında planlama, geliştirme ve uygulama politikaları düzenlemenin yanı sıra, ilişkileri dizayn etmekle ilgilenir. Enerji alanındaki güvenliği sağlamak ülkenin uluslararası alandaki konum ve itibarını daha güçlü hale getirir. Muhakkak “Enerji Güvenliği” alıcı veya satıcı ülke olmanın yanında dünya piyasasına hangi yollarla ulaşılması gerektiğiyle değişkenlik gösteren bir konudur. Enerji sahibi ülkelerin her biri dünya enerji sektörünün güvenlik pazılını oluşturmaktadır. Bu nedenle karşı ülkenin politikasından haberdar olan bir ülke kolaylıkla kendi politikasını ona göre ayarlayabilir.
Irak, petrol ve doğal kaynakları bulunan zengin bir bölgede yer almaktadır. Tarih boyunca Doğu ve Batı ilişkilerinin ana güzergâhı olmuştur. Kürdistan Bölgesi de Irak’ın ekonomisi ile güvenlik meselelerinde önemli bir konuma sahip. Bu nedenle burada Kürdistan Bölgesi’nin enerji alanında kuracağı ilişkilerden bahsedeceğiz.
Enerji ve Irak’ın enerji güvenliği seviyesi
Irak’taki enerji kaynakları
1-Ham Petrol: OPEC’in kurucu ve başlıca üyeleri arasında yer alan Irak, petrol ihracatçısı olarak günlük 4,5 milyon varil petrol üretmektedir. Aynı zamanda günlük 3 milyon 800 bin varil petrol ihracatı gerçekleştirmektedir. Irak’ın günlük üretimi arttığı gözlemlenirken 2030 yılına kadar bu sayının 1 milyon 500 bin varil arttırarak 6 milyona kadar çıkması bekleniyor. Bunun gerçekleştirilmesi için Irak’ın birçok reform projesini hayata geçirmesi gerekiyor. Bunlardan en önemlisi Irak’ın güney ve güney doğu kesimlerinde bulunan petrol kuyularındaki basıncı azaltmak için günlük 3 milyon varil suya ihtiyaç var. Kuşkusuz petrol geliri ülkenin en önemli ekonomik ve bütçe kaynağı. Petrol geliri Irak’ın gayri safi yurt içi hasılasının yüzde 37’sini oluşturuyor. Bu rakam 2011 yılında yüzde 50 seviyelerindeydi. Ancak petrol fiyatlarının düşmesiyle birlikte fark da azalmaya başladı. Öte yandan petrol geliri ülkenin genel bütçesinin yüzde 85’ini oluşturuyor.
2- Petrol rafineri işlemleri ve akar yakıt ihtiyacını sağlamak: Irak’ın (Kürdistan Bölgesi de dahil) günlük ham petrol işleme kapasitesi yaklaşık 1 milyon ulaşıyor. Ancak son zamanlarda IŞİD savaşı ve yaşanan olumsuz gelişmelerden dolayı rafine işlemleri yüzde 60 oranında durdu. Hawice’deki rafinerinin onarılıp faaliyete geçmesi 2.5 milyon dolarlık bir harcamanın karşılaması anlamına gelir.
3- Doğal gaz: Irak, 6 trilyon metre küp doğal gaz rezervine sahiptir. Bu yedeğin büyük bir kısmı Kürdistan Bölgesi’nde yer almaktadır. Kuyuların çoğu tartışmaları bölgeler ya da onlara yakın noktalarda bulunmaktadır. Yeterli teknoloji olmamasından kaynaklı olarak petrol kuyularındaki işlemler sırasında Irak’ın yüzde 62’ini oluşturan doğal gazı havaya karışıyor. Irak’ın elektrik santrallerinde kullanılan doğal gaz İran’dan ithal ediliyor.
4- Elektrik: 2003 yılından sonra santrallerdeki altyapının çökmesiyle birlikte, Irak ancak ihtiyacı olan elektriğin yüzde 50’sini karşılama imkânına sahip olabildi. Irak, elektrik ihtiyacının bir kısmını karşılamak için İran ve Kürdistan Bölgesi’nden bin 200 megavat elektrik alıyor. Bağdat yönetimi ulusal elektriği (devlet elektriği) Ürdün, Kuveyt ve Suudi Arabistan’dan temin etmeyi planladıkları elektrikle entegre etmeyi planlıyor. Irak’ın elektrik taşıma şebekeleri çok eski. Bu nedenle üretilen yüzde 35 ila 50 elektrik boşa gitmiş oluyor. En fazla elektrik israf edilen Arap ülkeleri sıralamasında Irak, Libya’dan sonra ikinci sırada yer alıyor. Irak’ın elektrik ihtiyacının 2030 yılında mevcut ihtiyacın 2 kat artması tahmin ediliyor. Hızlı planlama ve yeterli bütçe olmamasından dolayı bu açık ilerleyen yıllarda daha fazla etkisini hissettirmeye başlayacaktır.
5- Su: Irak’ın coğrafi konumundan dolayı ve yine dağlık bölgelerinin çok az olmasından kaynaklı ülkede yağmur ve kar miktarı oldukça az. Bu nedenle ülke su ihtiyacını Türkiye’den akan Dicle ve Fırat nehirlerinden akan sudan karşılıyor. Türkiye tarafından yapılan barajlar, ya da barajlardaki suyu tutma faaliyetleri sırasında Irak su sıkıntısıyla karşı karşıya kalabilir.
İhracat ve ithalat kapıları
Basra körfezinde 58 km deniz yolu, İran, Kuveyt, Suudi Arabistan, Suriye ve Kürdistan Bölgesi’yle (Türkiye’ye bağlanan kara yolu) olan kara yolları, Irak’ın Petrol ticareti için dünya bağlanan kapıları arasında yer alıyor. Suriye (iç savaştan kaynaklı), Suudi Arabistan ile Ürdün güzergâhlarında aktif petrol ticareti yapılamıyor. Irak’ın petrol ticareti Basra körfezi, İran ve Kürdistan Bölgesi’nden gerçekleştiriliyor.
Irak’ın enerji güvenliğinde Kürdistan Bölgesi’nin konumu
Kürdistan Bölgesi Irak’ın yüzde 29 ham petrol ve yüzde 60 doğal gaz rezervine oluşturuyor. Kürdistan’ın Mersin limanına kadar petrol taşıma kapasitesine sahip boru hattı bulunuyor. Söz konusu boru hattı günlük 700 bin varil taşıma kapasitesine sahip. (Yakın zamanda günlük 1 milyon varile çıkarılması bekleniyor.)
Kürdistan Bölgesi aynı zamanda günlük 150 bin varil petrol arıtma kapasitesi mevcut. (Irak’ın toplam petrol artıma kapasitesinin yüzde 30’unu oluşturuyor.)
Kürdistan Bölgesi’nde faaliyet gösteren elektrik santralleri günlük 6 bin megavat elektrik üretiyor. Irak’ın yüzde 50 su ihtiyacı Kürdistan Bölgesi’nden geçiyor. Kürdistan Bölgesi Irak’ı Türkiye’ye bağlayan tek kara yolu (Kerkük petrolünün ihracatı, petrol ürünlerinin Irak’a ithalatı Kürdistan kara yolları aracılığıyla yapılmaktadır.)
Öte yandan Irak’ın yakıt ve elektrik ihtiyacının bir kısmı Kürdistan Bölgesi tarafından temin edilmektedir. Dolaysıyla bütün bu faktörler Kürdistan Bölgesi’nin Irak’taki konumunu güçlendiriyor. Özellikle Körfez ve Hürmüz boğazında yaşanan olumsuz gelişmeler yanı sıra Ürdün, Suudi Arabistan ve iç savaştan dolayı Suriye sınırlarında yaşanan güvenlik sorunlarından dolayı Kürdistan’ın konumu daha da önemli hale geliyor. Örneğin, Irak ve Kürdistan Bölgesi hükümetleri arasında temmuzda yapılan anlaşmayla 101 bin varil Kerkük petrolü Kürdistan boru hattından yurtdışına gönderiliyor. Bu gelişme iki taraf için önemli bir kazanım sağlayacaktır. Muhakkak enerji güvenliği alanındaki faktörlerden geçicidir. Bu nedenle hükümet Irak’ın enerji güvenliği konularındaki konumunu daha aktif hale getirmesi oldukça önemli. Örneğin petrol ve doğal gaz üretimini artırmak, elektrik üretimini ile petrol arıtma kapasitesini yükseltmek. Öte yandan petrol taşıma kapasitesini artırarak yakıt ve petrol ürünlerinin Irak’ın farklı kentlerine taşımasına yardımcı olmak gibi bir takım adımlar atılabilir.
Kaynaklar:
- Dünya Bankası,
- Irak Enerji Örgütü raporu
- Dünya Enerji Konseyi
- Irak Elektrik Bakanlığı
- Irak Petrol Bakanlığı
Yorumlar
Misafir olarak yorum yazın ya da daha etkili bir deneyim için oturum açın
Yorum yazın