ئەو سەرۆک و سەرکردانەی بە تێکشکانی فڕۆکە و هێلیکۆپتەر گیانیان لەدەستداوە

 

لە چەندین زانکۆی وڵاتەکەی گوتاری دەدا. لە 16ی ئاداری 1957 بڕوانامەی دکتۆرای فەخری پێدرا. رۆژی دواتر، لە کاتی گەڕانەوەی بۆ مانێلا، فڕۆکەکەی لە شاخی مانوگال لە شاری سێبوی فلیپین تێکشکا. جگە لە سەرنشینێک، هەموو ئەوانەی دیکە، بە سەرۆکەوە، گیانیان لەدەستدا. 

 

 

داگ هەمەر شۆڵد، دووەم سکرتێری گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان بوو. خەڵکی سوێد بوو. لەلایەن جۆن کەنەدی، سەرۆکی ئەوکاتی ئەمریکاوە بە "گەورەترین سیاسەتڤانی سەدە" ناوبرابوو. 

 

لە لووتکەی جەنگی سارددا، زیاتر ناسرا و بەهۆی لێهاتوویی لە ئابووری و کارگێڕیدا، بووە بەربژێرێکی سەرەکی بۆ سەرکردایەتیکردنی نەتەوە یەکگرتووەکان، بەربژێرێک کە بە لای ئەمریکا و یەکێتیی سۆڤیەتیشەوە پەسند بوو.

 

هەروەها رۆڵێکی گرنگی بینی لە ناوبژیوانی لە نێوان ئیسرائیل و وڵاتانی عەرەبی، لە نێوان چین و ئەمریکا و هەروەها بۆ داماڵینی ئەفریقا لە داگیرکاری.  

 

رۆڵگێڕانی لە قەیرانی کۆنگۆ، بووە هۆی گیانلەدەستدانی؛ لە 18ی ئەیلوولی 1961، بە فڕۆکە بەڕێکەوتبوو بۆ ئەوەی بەشداری لە دانوستاندنی ئاگربەستدا بکات، فڕۆکەکەی لە باکووری رۆدێسیا (زامبیای ئێستا) تێکشکا. 

 

گومان و ناڕوونی لەسەر هۆکاری تێکشکانی فڕۆکەکەی هەیە. هەندێ لایەن دەڵێن بەهۆی هەڵەی فڕۆکەوانەکەوە بووە. بەڵام ئەمریکییەکان دەڵێن یەكێتیی سۆڤیەت ئەوی کوشت. 

 

 

رەشید کەرامی، سەرۆکوەزیرانی لوبنان خاوەن ژمارەی پێوانەیی بوو لە هەڵبژاردنی وەک سەرۆکوەزیران؛ هەشت جار ئەو پۆستەی پێدرابوو. یەکێک بوو لە گرنگترین کەسایەتییەکانی سەدەی بیستەمی لوبنان و رۆژهەڵاتی نێوەڕاست بە گشتی. 

 

ئەو لە کاتێکدا سەرکردایەتی لوبنانی دەکرد کە تێیدا گۆڕانێکی دیموگرافی گەورەی بەخۆیەوە بینی، کاتێک لە وڵاتێکی زۆرینە کرستیان گۆڕدرا بۆ زۆرینە موسڵمان.

 

کەرامی خەباتی دەکرد بۆ ئەوەی نوێنەرایەتیێکی باشتر لە نێو حکومەتی لوبناندا بۆ موسڵمانان هەبێت. هەوڵی گەورەی لە پێناو عەرەبگەرایی (عروبە) و پرسی فەلەستین دەدا و رۆڵێکی دیاری لە جەنگی نێوخۆی لوبناندا گێڕا، تاوەکو لە دوای جەنگەکە لە ساڵی 1984 بە سەرۆکوەزیرانی وڵاتەکە هەڵبژێردرا. 

 

لە 1ی حوزەیرانی 1987، هێلیکۆپتەرەکەی بە بۆمبێکی چەسپکراو بە ئاسمانەوە تەقێنرایەوە و بووە هۆی کوژرانی. سەرکردەکەی گرووپی چەکداری مارۆنی، کە یەکێک بوو لەو گرووپە کرستیانانەی لە کاتی شەڕی نێوخۆدا لە دژی کەرامی شەڕی دەکرد، بە کوشتنی تۆمەتبار کرا. 

 

 

محەممەد زیائولحەق لە سەرکردەیەکی سەربازییەوە بووە سەرۆکی پاکستان. سەرسەختانە داکۆکیی لە پاکستانێکی ئیسلامی دەکرد. 

 

زیائولحەق گوڕی بە هەوڵەکانی وڵاتەکەیدا بۆ بەدەستهێنانی چەکی ئەتۆم بۆ ئەوەی هاوسەنگیی ئەو هێزە بگۆڕێت کە هیندستان لە دوای جەنگی ساڵی 1971ی سەربەخۆیی بەنگلادش. لە 17ی ئابی 1988 لە ئەنجامی تێکشکانی فڕۆکەکەی لە پارێزگەی پونجاب گیانی لەدەستدا. 

 

هەروەها چەند سەرکردەیەکی سەربازی و باڵیۆزی ئەمریکا بۆ پاکستان گیانیان لەدەستدا. 

 

لە نێو پاکستان، یەکێتیی سۆڤیەت تۆمەتبارکرا بەوەی دەستی لە تێکشکانەدا هەبووە، لەبەر ئەوەی زیائولحەق پشتیوانی لە "موجاهیدەکانی" ئەفغانستان لە دژی داگیرکاری یەکێتیی سۆڤیەت بۆ سەر ئەفغانستان دەکرد. 

 

 

جوڤێناڵ هابیاریمانا ناوێکی دیاری قۆناخی شەڕی نێوخۆی 1990 - 1994ی رواندا و جینۆسایدی دواترە. 

 

هابیاریمانا لە ساڵی 1973 بووە سەرۆکی ئەو وڵاتە ئەفریقییە و زیاتر لە دوو دەیە لە دەسەڵاتدا مایەوە. 

 

کە شەڕی نێوخۆ دەستیپێکرد، هابیاریمانا پەنای بردە بەر یارمەتیی دەرەکی بۆ ئەوەی وڵات لە ژێر چەپۆکی خۆیدا بهێڵێتەوە، بڕیارێک کە بە خراپی بەسەر خەڵکی سڤیلی رواندادا شکایەوە. 

 

6ی نیسانی 1994، فڕۆکەکەی لە نزیک فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتیی کاگالی خرایە خوارەوە. 

 

سایپریێن نتاریامیرا، سەرۆکی برووندیش لەگەڵیدا کوژرا. 

 

پۆڵ کاگما، سەرۆکی ئێستای رواندا لە چەندین لاوە تۆمەتبارکراوە بەوەی لە پشت کوشتنییانەوە بووە، بەڵام کاگما دەڵێت، لەلایەن گرووپێکی چەکدارەوە کوژراوە. 

 

 

10ی نیسانی 2010، لێخ کاچسینکی، سەرۆکی ئەوکاتی پۆڵەندا بە رێگەوە بوو بەرەو رووسیا بۆ ئەوەی بەشداری لە ساڵیادی کۆمەڵکوژیی کاتین، رووداوی کوشتنی 22 هەزار سەربازی پۆڵەندی لەلایەن یەکێتیی سۆڤیەتەوە، بکات. 

 

بەڵام هەر لەو گەشتەدا، فڕۆکەکەی لە نزیک ناوچەی سمۆلێنسک لە رووسیا تێكشکا و خۆی و 95 کەسی دیکە، واتە هەموو سەرنشینەکان، گیانیان لەدەستدا. 

 

ڤیلادمیر پووتین، کە ئەوکات سەرۆکوەزیرانی رووسیا بوو، لیژنەیەکی لێکۆڵینەوەی پێکهێنا. 

 

کاچسینکی لە ماوەی 5 ساڵی سەرۆکایەتییەکەیدا، رەخنەگرێکی تووند بوو دژی لەشکرکێشیی رووسیا بۆ سەر جۆرجیا. 

 

رووسیا بە کوشتنی سەرۆکە پۆڵاندییەکە تۆمەتبارکرا. بەڵام مۆسکۆ تۆمەتەکەی رەتکردەوە. 

 

 

19ی ئایاری 2024، هێلیکۆپتەری ئیبراهیم رەئیسی، سەرۆککۆماری ئێران لە نزیک سنووری ئازەربایجان تێکشکا. خۆی و وەزیری دەرەوە و چەند کەسێکی دیکە تێدا گیانیان لەدەستدا. 

 

تاوەکو ئێستا هۆکاری رووداوەکە دیار نییە.