'دڵخۆشم کە باڵیۆزی ئەمریکا نیم لە عێراق'

 

لەم دواییەدا، هێرشەکانی گرووپە چەکدارەکان لە عێراق بۆ سەر هێزەکانی ئەمریکا بەشێوەیەکی بەرچاو زیادیان کردووە؛ بەڵام ئەو پرسیارانەی کە زۆرجار دەکرێن و چەندین جار وەک رۆژنامەڤانێکی کوردستان لە واشنتن رووبەڕووی منیش کراونەتەوە، ئەوانەن؛ ئەمریکا بۆچی وەڵامی تووندی گرووپە چەکدارەکانی عێراق ناداتەوە؟ ئەمریکا بڕوای بەوەیە، حکومەتەکەی محەممەد شیاع سوودانی بتوانێت ئەو گرووپانە کۆنترۆڵ بکات و لێپرسینەوەیان لەگەڵ بکات؟ ئەمریکا چۆن مامەڵە لەگەڵ ئەم دۆخەی عێراق و لایەنە سیاسییەکانی دەکات؟ ئەگەر عێراق داوا بکات ئەمریکا هێزەکانی لە عێراق بکێشێتەوە، ئەمریکا رازی دەبێت یان نا؟

 

وەڵامی ئەو پرسیارانە ئاسان نین و ئاڵۆزن، بەڵام چەند رۆژێک بەر لە ئێستا کە بە شێوەیەکی دۆستانە لەگەڵ یەکێک لە بەرپرسانی ئیدارەی بایدن دانیشتبووین و باسی ئەم دۆخەمان دەکرد، وەڵامی ئەو بۆ بەشێک لەو پرسیارانەی سەرەوە، بۆ من ئەوەبوو: دۆخێکی زۆر ئاڵۆزە، مامەڵەکردن لەگەڵ ئەم رووداوانە و ئەکتەرە سیاسی و سەربازییەکانی عێراق بۆ ئەمریکا زۆر قورسە، بۆیە ''دڵخۆشم کە باڵیۆزی ئەمریکا نیم لە عێراق.''

 

وەڵامەکە بۆ من سەرنجڕاکێش بوو، چونکە ئەمە وەڵامێکی سادەیە بە دیوێکیدا، بەڵام بە دیوەکەی دیکەیدا قوڵە و ئەوە دەگەیێنت کە ئەمریکاش تێدا ماوە لەنێوان پاراستنی بەرژەوەندییەکانی لە عێراق، رووبەڕووبوونەوەی هەژموونی ئێران لە عێراق و مامەڵەکردن لەگەڵ ئەو گرووپ و لایەنانەی کە ئێستا لە عێراق باڵادەستن؛ وەک باسم کرد، وەڵامێکی سادەیە، بەڵام بۆ وەڵامدانەوەی ئەو پرسیارانەی سەرەوە بەشێوەیەکی قوڵتر و هەروەها رۆڵی کورد لەم دۆخەدا، هەوڵدەدەم بەپشت بەستن بەو زانیارییانەی لە سەرچاوە دیپلۆماسییەکانەوە لە واشنتن دەستم کەوتوون، وەڵامی بەشێک لەو پرسیارانە بدەمەوە.

 

ئەوەی لێرەدا دەیخوێنیتەوە، بەشی زۆری زانیارین نەک شرۆڤە و پێشبینی، بۆیەش بە دوایین هێرشەکان دەست پێدەکەم کە ئیدارەی بایدنی بە تووندی هێنایە دەنگ، وایکرد وەزیرانی بەرگری و دەرەوەی ئەمریکا بە تەلەفۆن قسە لەگەڵ سەرۆکوەزیرانی عێراق بکەن، ئەویش هێرشەکانی سەر باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە بەغدا و هێرشە درۆنییەکان بۆسەر فڕۆکەخانەی هەولێر، دوای ئەو هێرشانە لە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکام پرسی، ئەم هێرشانە دەبینن، کاردانەوەتان چییە؟ ئەمە وەڵامی بەرپرسێکی باڵای وەزارەتی دەرەوەیە بۆ ئەو دوو پرسیارە ''ئێمە خۆمان یەکلایی کردووەتەوە، ئەو هێرشانە قبوڵکراونین و دەبێت بوەستن''، دەشڵێت ''چاوەڕێ دەکەین حکومەتەکەی سوودانی هەموو رێگەیەکی گونجاو بگرێتەبەر بۆ وەستاندنی ئەو هێرشانە. ملیشیاکانی سەر بە ئێرانیش ناکرێت لە عێراق کە وڵاتێکی خاوەن سەروەریی خۆیەتی، پەتەکەیان هێندە بۆ شل بکرێت، چیان بوێت بە دڵی خۆیان بیکەن."

 

تاوەکو ئێرە شتەکان روونن، بەڵام ئەو پرسیارەی کە دەبێت وەڵام بدرێتەوە ئەوەیە، سوودانی دەتوانێت ئەمە بکات، ئەمریکا بڕوای بەوە هەیە سوودانی دەتوانێت ئەمە بکات؟ وەڵامەکەی ئەوەیە، وەزارەتی دەرەوە لەم قۆناخەدا، هیچ بژاردەیەکی دیکەی نییە و بڕوا بە سوودانی دەکات، کاتێک دەڵێت: بەرەنگاری ئەو گرووپانە دەبینەوە. پێشیان وایە جیدییە، بەڵام لەهەمان کاتیشدا دەزانن، ئەو گرووپانەی هەڕەشە لە هێزەکانی ئەمریکا دەکەن؛ یەکەم، لە دەرەوەی حکومەتن. دووەم، هەندێکیان لە حکومەت بەهێزترن. سێییەمیش، بۆ حکومەتەکەی سوودانیش ئاسان نییە راستەوخۆ بەرەنگاری ئەو گرووپانە و سەرکردەکانیان ببێتەوە، بۆیەش واشنتن هێندە گوشاری تووند لە سوودانی ناکات و هەوڵدەدات زیاتر هاوکاری بن نەک بە تەنیا بیهێڵنەوە و هەژموونی گرووپەکان و ئێرانیش بەسەریدا زاڵترببێت. 

 

ئەی باشە، ئەمریکا کە ئەمە دەزانێت، بۆچی خۆی گرووپەکان ناکاتە ئامانج؛ بۆ وەڵامدانەوەی ئەو پرسیارەش دەبێت بزانین بژاردەکانی بەردەم ئەمریکا لە عێراق چین؟

 

 

بژاردەکانی بەردەم ئەمریکا لە عێراق زۆر نین، قورس و ئاڵۆزیشن، ئەمانەش دیارترین بژاردەی بەردەم ئەمریکان، کشانەوە لە عێراق، لێدان لە گرووپەکان، گۆڕین یان گۆشەگیرکردنی حکومەتی عێراق، هیچ یەکێک لەو بژاردانە بۆ ئەمریکا بژاردەی باش نین، بۆیەش ئەمریکا لە نێوان ئەو سێ بژاردەیە، هەوڵیداوە یاری لەسەر هەرسێ پەتەکە بکات و هاوسەنگیش بپارێزێت.

 

 

بۆ وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارە، باسی سیاسەتی ئیدارەی بایدن دەکەم، نەک رابردوو و داهاتووی دوور، لەم قۆناخەدا ئەمریکا بەهیچ شێوەیەک نایەوێت لە عێراق بکشێتەوە، بەجیدیش کارلەسەر ئەوە دەکات، عێراق داوایەکی لەم جۆرە پێشکێشی واشنتن نەکات، چونکە پێیوایە، هەر کاتێک لە عێراق کشایەوە، ئێران پێگەی خۆی لە عێراق بەهێزتر دەکات و مەترسییەکانی هەژموونی ئێرانیش بە تەنیا لەسەر عێراق نامێننەوە، بەڵکو لە عێراقەوە بەرەو کەنداو و وڵاتانی دیکەی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست، ئەمەش واتە کێشەکانی ئەمریکا بە کشانەوە لە عێراق نەک کەم نابنەوە، بەڵکو زیاتر دەبن، بۆیەش ئەمریکا هەموو رێگەیەک دەگرێتەبەر بۆ مانەوە لە عێراق و گوشاریش دەکات. بەهێزترین چەکی دەستی ئەمریکاش بۆ رێگریکردن لە حکومەتی عێراق کە داوایەکی لەوجۆرە بکات، بانکی فێدراڵی ئەمریکایە. سەرچاوەیەکی دیپلۆماسی ئەمریکا بەڕوونی باسی ئەوەی بۆکردم و گوتی، بۆ گوشارکردن پێویست ناکات بەهەزاران کیلۆمەتر ببڕین، بەڵکو دەچینە نیویۆرک و هەموو سەروەت و سامانی عێراق لەوێییە، یەک بڕیار بەسە بۆ دروستکردنی گەورەترین کاریگەری لەسەر بەغدا، بەرپرسانی عێراقیش ئەمە دەزانن، بۆیەش گوشاری ئێران و لایەنە سیاسییەکان و داواکارییەکان بۆ چوونە دەرەوەی ئەمریکا لە عێراق هێندە جێگەی نیگەرانی نین بۆ واشنتن. وەڵامە سادەکەش ئەوەیە، ئەمریکا بۆ بەرەنگاربوونەوەی هەژموونی ئێران لە عێراق دەمێنێتەوە و هەوڵدەدات پارێزگاری لەو سیاسەتەش بکات. 

 

 

لێدان لە گرووپە چەکدارەکانی سەر بە ئێران هەمیشە بژاردەیەکە لەسەر مێزی بایدن، بەڵام ئیدارەی بایدن باش دەزانێت، لێدان لەو گرووپانە چارەی دەردەی واشنتن لە عێراق ناکەن، کە بەهێزبوون و هاتنەپێشەوەی ئەو گرووپانە هەڵەیەکی ستراتیجی ئیدارەی ئۆباما بوو، ئێستاش نایانەوێت بە هەڵەیەکی دیکە، هەوڵی چاککردنی ئەم دۆخە بدەن. ئەی ئەمریکا چی دەکات؟ 

 

ئەمریکا تاوەکو دەکرێت هەوڵدەدات خۆی لە تێکدانی سەقامگیری عێراق بپارێزێت، دەشزانێت چوونە شەڕ لەگەڵ ئەو گرووپانە، ئەمریکا بیەوێت یان نەیەوێت، سەقامگیری عێراق تێکدەدات، چونکە ئەو گرووپانە خاوەن هێز و پێگەی سەربازی و سیاسین، وڵاتێکی گەورەی وەک ئێرانیشیان لە پشتە، بۆیەش هەر شەڕێک رووبدات، ئەمریکا بە ئاسانی لێی دەرناچێت، لەم دۆخەدا واشنتن بە ناچاری هەوڵیداوە تاوەکو ئەوپەڕی دان بەخۆداگرتن خۆی لە کردنە ئامانجی ئەو گرووپانە بپارێزێت، لەگەڵ ئەوەش دا، هەرچەندە کارێکی ئاسان نییە، بەڵام چاوی لەوەیە لەگەڵ حکومەتی عێراق کار بکات بۆ کەمکردنەوەی هێز و کاریگەری ئەو گرووپانە، بۆیەش لە مانگی ئابی ئەم ساڵ، سابت محەممەد، وەزیری بەرگری عێراق بانگهێشتی واشنتن کرا و رێککەوتنێکی نوێی سەربازی بەناوی دایەلۆگی هاوبەشی هاوئاهەنگی ئەمنی لەگەڵ واشنتن واژۆکرد، کە زیاتر مەبەست لەمە، راکێشانی گرووپە چەکدارەکانە بۆ ژێرچەتری حکومەتی عێراق و تواندنەوەیانە لەنێو سیستمی بەرگری عێراق، بۆیەش ئەمریکا چاوپۆشی لەوە دەکات حکومەتی عێراق لە بودجەی 2.7 ملیار دۆلار بۆ ئەو گرووپانە تەرخانبکرێت و ئەکادیمیای سەربازیان بۆ بکرێتەوە، دووهەمیش، بەهێزکردنی سوپای عێراق و دژە تیرۆری عێراقە کە پەیوەندی باشیان لەگەڵ پێنتاگۆن و هاوپەیمانانیش هەیە. ئەمە دیوێکی پرسەکەیە، دیوەکەی دیکەی ئەوەیە، ئەمریکا هۆشداری تووندی داوەتە حکومەتی عێراق ئەگەر ئەو گرووپانە لە هێرشەکانیان بەردەوامبن و حکومەتی عێراقیش پێی کۆنترۆڵ نەکرێن و ببنە هەڕەشەیەکی جیدی لەسەر بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا، بێگومان دەیانکاتە ئامانج، بەڵام لەسەر ئاستی هێرشی دیارکراو و حیساب بۆکراو، نەک شەڕێکی فراوان، چونکە ئەمریکا دەزانێت بەرەنگاربوونەوەی ئەو گرووپانە کارێکی ئاسان نییە و نایەوێت شەڕێکی دیکەی هاوشێوەی فەللوجە لە عێراق دووبارەبکاتەوە، کە بەلاشییەوە گرنگ نییە لەسەر دوو مووشەک و دوو هێرشی لابەلا کە هیچ زیانێکی کاریگەریان نەبووە، خۆی بخاتە نێو ئەو زەلکاوە، بۆیەش وەڵامە سادەکە ئەوەیە، ئەمریکا تاوەکو دەکرێت خۆی لە هێرشکردنە سەر ئەو گرووپانە دەپارێزێت، زیاتر هەوڵدەدات هێرشەکانیان پووچەڵ بکاتەوەو جاروباریش ئەگەر زۆر پێویست بوو، شەقێکیان تێبسرەوێنێت و بەس، بەڵام لە پشتەوە لەگەڵ حکومەتی عێراق بەجیدی کار دەکات بۆ کەمکردنەوەی هێز و کاریگەری ئەو گرووپانە، دوایین رێکارەکانی بانکی فێدراڵی و وەزارەتی خەزانەی ئەمریکاش بۆ بڕینی دەستی ئەو گرووپانە لە کەرتی بانکیی عێراق دا لەو چوارچێوەیەدان. 

 

 

ئەمریکا هەرکاتێک بیەوێت لە رێگەی بانکی فێدراڵییەوە بە ئاسانی هەر حکومەتێک لە بەغدا لەسەرکاربێت ئیفلیج دەکات، بەرپرسانی باڵای عێراق و ئێرانیش باش ئەمە دەزانن، بۆیەش گوشارەکانیان بۆ دەرکردنی هێزەکانی ئەمریکا سنووردارن و هێندە جیدی نین کە لە راگەیاندنەکان باسی لێدەکەن، هاوکات ئەمریکاش دوایین شت بیری لێبکاتەوە گۆشەگیرکردنی حکومەتی عێراقە، چونکە لەسەرئاستی نێودەوڵەتی ناتوانێت بە ئاسانی حکومەتێکی هەڵبژێردراو بگۆڕێت، یانیش بەتەواوی گۆشەگیری بکات، هەروەها دەشزانێت جێگرەوەی ئەم حکومەتەی نییە و ئەگەر ئەم هەنگاوەش بنێت، هێندەی بەرەو کۆتایی خۆی لە عێراق هەنگاو دەنێت و دەرگای زیاتر بۆ ئێران دەکاتەوە، هێندە لە بەرژەوەندی خۆی و هاوپەیمانەکانی نییە، بۆیەش لەلایەک هەندێک گوشار لە رێگەی بانکی فێدراڵیی و وەزارەتی بەرگری و دەرەوە دروست دەکات، بەڵام لەهەمان کاتیشدا پشتیوانی هەر حکومەتێک دەکات کە لە بەغدا دێتەسەر حوکم، گرنگ نییە هێزەکانی پشتیوانی لێکراو لەلایەن ئێران ئەو حکومەتە پێبکبێنن یان هێزەکانی دیکە، چونکە ئەمریکا دەزانێت، بیەوێت هەر گۆڕانکارییەک بکات یان هەنگاوێک بۆ پاراستنی بەرژەوەندییەکانی لە عێراق بنێت، تەنیا لە رێگەی حکومەتێکی هەڵبژێردراوەوە دەبێت، ئەمڕۆش نەبێت بەیانی، بۆیەش بە هەستیارییەوە مامەڵە لەگەڵ هەموو لایەنە فەرمییەکانی عێراق دەکات، تەنانەت لەگەڵ ئەو بەرپرسانەش دادەنیشن کە دژی ئەمریکان و فەرمانی دەستگیرکردنی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکایان دەرکردووەو یادی کوژرانی قاسم سولەیمانی بە ئاشکرا و بە فەرمی دەکەنەوە. 

 

 

لە مانگی ئەیلوول، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا بانگهێشتنامەیەکی فەرمی دایە دەستی محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق و لە بانگێشتنامەکەدا نووسرابوو، سەرۆک بایدن دەیەوێت لە ماوەیەکی نزیک دا لە کۆشکی سپی پێشوازیتان لێ بکات. لە مانگی ئۆکتۆبەر، سەرچاوەیەکی دیپلۆماسیی عێراق لە واشنتن پێیگوتم، ئامادەکاری دەکەین، سەرۆکوەزیران لە مانگی کانوونی یەکەمی ئەم ساڵ لە واشنتن بێت، بڕیاریش بوو سوودانی بێتە واشنتن، بەڵام رووداوەکانی کەرتی غەزە و هێرشی گرووپە چەکدارەکان لە عێراق و ناڕەزایی شەقامی عەرەبی بەرامبەر ئەمریکا و ئیسرائیل وایانکرد سوودانی لەکاتی خۆیدا نەهێت بۆ ئەمریکا، ئێستاش بانگێشنامەکە ماوە، بەڵام هێشتا یەکلایی نەبووەتەوە، سوودانی دوای ئەو رووداوانە دێتە واشنتن یان سەردانەکەی هێندە دوادەخات بایدن بیری نامێنێت بانگهێشتی سوودانی کردووە. 

 

 

لەگەڵ هەموو ئەو رووداوانەدا، ئەمریکا دەیەوێت تاوەکو دەکرێت خۆی لە شەڕ و گرژی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست بپارێزێت، چونکە ئیدارەی بایدن کە کەمتر لە ساڵێکی ماوە بۆ هەڵبژاردن، بەهیچ شێوەیەک حەز ناکات، هەواڵەکانی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست و هێرشەکانی سەر هێزەکانی ئەمریکا ببنە سەردێڕی هەواڵ و دیبەتە گەرمەکانی تەلەڤزیۆنەکان  و کۆمارییەکان ئەم دۆخە بقۆزنەوە لە دژی ئیدارەکەیان بەکاریبێنن، بەڵکو ئیدارەی بایدن دەیەوێت، کەمکردنەوەی رێژەی هەڵاوسان، دروستکردنی دەرفەتەکانی کار و کەمکردنەوەی رێژەی بێکاری، بەرەوپێشبردنی کەرتی پیشەسازی و بەرهەمی نێوخۆیی، پرسی لەباربردنی منداڵ و کۆنترۆڵکردنی چەک ببنە سەردێڕی هەواڵ و دیبەیتەکان، بەڵام پێناچێت هەمووشتێک بەدڵی سەرۆک بایدن بچنە پێشەوەو راپرسییەکانیش دوو هێندە بەری دڵیان گرتووە کە ئاستی جەماوەری تەواو دابەزیوەو لەبەرامبەریشدا رکابەرە سەرسەختەکەی دۆناڵد ترەمپ، لە زۆربەی راپرسییەکان لەپێشەوەیە.