سوودانی: لیژنەیەک بۆ چارەسەرکردنی کێشەی ئەو بانکانە پێکدەهێنرێت کە لە دۆلار بێبەشکراون

 

محەممەد شیاع سوودانی رۆژی هەینی لە واشنتن لە کۆڕبەندێکی پەیمانگەی لێکۆڵینەوەی ئەنجوومەنی ئەتڵانتیک باسی لە ئامانجی سەردانەکەی کرد کە لە 13ـی مانگەوە دەستیپێکردووە. 

 

سوودانی گوتی: "هاتمە واشنتن بۆ هەڵدانەوەی لاپەڕەیەکی نوێ لە پەیوەندیی نێوان عێراق و ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا، هەروەها بۆ تاوتوێکردنی زۆر بابەتی گرنگ، دیارترینیان چالاککردنی رێککەوتنی چوارچێوەی ستراتیژی و پەرەپێدانی پەیوەندییەکانمانە، بۆ ئەوەی هەموو کەرتە بنەڕەتییەکان بگرێتەوە، لەوانەش ئابووری، وەبەرهێنان، ژینگەیی، کولتووری، پەروەردەیی و هاوکاری لە بواری وزەدا، بۆ ئەوەی پەیوەندییەکە لە لایەنی ئەمنی و سەربازییدا کورتنەکرێتەوە."

 

سەرۆکوەزیرانی عێراق هەروەها ئاماژەی بەوە کرد، بەغدا و واشنتن " بەدوای پەیوەندیێكدا دەگەڕێن کە زیاتر شیاوی بەردەوامبوون بێت، کە بناخە بنەڕەتییەکەی لەسەر بنەمای بەرژەوەندی هاوبەش و رێزگرتنی هاوبەش و هاوکاریی بەرهەمداری نێوان هەردوو گەل بێت."

 

 

سوودانی کە ماوەی ساڵێک و نیوە دەسەڵاتی عێراقێکی پەرێشانی دەستی جەنگ و ململانێی گرتووەتە دەست، باس لەوە دەکات کە سیاسەتەکانی حکومەتەکەی "بە پێی دیدێکی روون و باش دیاریکراو" جێبەجێ دەکات.

 

گوتیشی: "سیاسەتی دەرەوەمان لەسەر بنەمایەکی بنەڕەتی داڕشتووە، کە ئەویش بریتییە لە "سەرەتا عێراق"، ئەمەش وەک ئاماژەیەک بۆ ئەوەی بەرژەوەندیی وڵاتەکەی دەکاتە چەقی پەیوەندییەکانی لەگەڵ جیهانی دەرەوە.

 

لە پاڵ ئەو بنەمایە، سوودانی دەڵێت: "بنەمایەکی دیکەش زیاد دەکەین، کە دیپلۆماسیی بەرهەمدارە، بەو پێیەی پەیوەندییە دەرەکییەکانمان بەشدارن لە بنیاتنانی بەرژەوەندیی هاوبەش لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ و ناوچەکە و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی."

 

 

یەکێک لەو پرسە گرنگانەی کە بازرگانان و هاووڵاتییانی عێراق چاویان لێیە لە ئاکامی ئەم سەردانەدا چارەسەربێت، دابەزینی بەهای دۆلارە بەرامبەر دینار. 

 

پار، دوای ئەوەی بە تۆمەتی پێشێلکردنی سزاکانی ئەمریکا لە لایەن واشنتنەوە ناردنی دۆلار بۆ ژمارەیەک بانکی عێراقی قەدەخەکرا، دراوی عێراقی لە بازاڕی رەشدا بەهای خۆی بە رێژەیەکی بەرچاو لە بەرامبەر دۆلار لەدەستدا. واشنتن هەروەها رێکاری توندیشی بۆ بانکەکانی دیکە دانا بۆ ئەوەی رێگری لە گەیشتنی دراوەکەی بە دەستی ئێران، سووریا و وڵاتە سزادراوەکانی دیکە بکات، ئەوەش لێشاوی دۆلاری بۆ عێراق سنووردار کرد. 

 

سوودانی دەڵێت: "ئاماژەمان بە پێویستی پێداچوونەوە بەو رێوشوێنانە کرد کە لە ماوەی پێشوودا گیراونەتەبەر و کاریگەری لەسەر بانکە عێراقییەکان هەبووە."

 

لەو چوارچێوەیەشدا، "رێککەوتن لەسەر پێکهێنانی لیژنەیەکی هاوبەشی وردبینی لەگەڵ کۆمپانیا تایبەتمەندەکان کرا، ئەمەش بۆ خۆی پێشکەوتنێکی گەورەیە بەرەو چارەسەرکردنی کێشەی ئەو بانکانەی کە لە مامەڵەکردن بە دۆلار بێبەشکراون،" ئەمە وەک سوودانی باسی کرد.

 

بە گوتەی سوودانی، وەزارەتی گەنجینەی ئەمەریکا "ستایشی ئەو پێشکەوتنە گەورەیەی" کردووە کە عێراق لە چاکسازیی سیستەمی بانکیدا بەدەستیهێناوە.

 

سوودانی ئاماژەی بەوە کرد، ئێستا "80٪ـی "ئەو پارەیەی بۆ دەرەوەی عێراق دەگوزارێتەوە، لە رێگەی ئەو پلاتفۆرمە ئەلیکترۆنییەوەیە کە لە ژێر چاودێریی توندی واشنتندایە. 

 

سەرۆکوەزیرانی عێراق گوتیشی: "گەنجینەی ئەمریکا ستایشی هەوڵەکانی عێراقی کرد لە بەرەنگاربوونەوەی سپیکردنەوەی پارە و رێگریکردن لە پارەدارکردنی تیرۆر."

 

 

"هاتمە واشنتن بۆ هەڵدانەوەی لاپەڕەیەکی نوێ لە پەیوەندیی نێوان عێراق و ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا، هەروەها بۆ تاوتوێکردنی زۆر بابەتی گرنگ، دیارترینیان چالاککردنی رێککەوتنی چوارچێوەی ستراتیژی و پەرەدان بە پەیوەندییەکانمان، بۆ ئەوەی هەموو کەرتە بنەڕەتییەکان بگرێتەوە، لەوانەش ئابووری، وەبەرهێنان، ژینگەیی، کولتووری، پەروەردەیی و هاوکاری لە بواری وزەدا، بۆ ئەوەی پەیوەندییەکە لە لایەنی ئەمنی و سەربازییدا کورتنەکرێتەوە. ئێمە لەگەڵ ئەمریکا بەدوای پەیوەندییەكدا دەگەڕێین کە زیاتر شیاوی بەردەوامبوون بێت، کە بناخە بنەڕەتییەکەی لەسەر بنەمای بەرژەوەندی هاوبەش و رێزگرتنی هاوبەش و هاوکاریی بەرهەمداری نێوان هەردوو گەل بێت. ئێمە سیاسەتەکانی حکومەتمان بە پێی دیدێکی روون و باش دیاریکراو، جێبەجێ دەکەین. ئێمە سیاسەتی دەرەوەمان لەسەر بنەمایەکی بنەڕەتی داڕشتووە، کە ئەویش دانانی عێراقە لە پێش هەموو شتێک؛ بنەمایەکی دیکەش زیاد دەکەین کە دیپلۆماسیی بەرهەمدارە، بەو پێیەی پەیوەندییە دەرەکییەکانمان بەشدارن لە بنیاتنانی بەرژەوەندیی هاوبەش لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ و ناوچەکە و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی.

 

ئێمە بەرژەوەندیی وڵاتان و گەلانی ناوچەکە بە بەرژەوەندییەکانی وڵاتەکەمان و گەلەکەمانەوە دەبەستینەوە، عێراقیش دەکەینە خاڵی لێکنزیکبوونەوە و پێکەوەکارکردن لەبری ئەوەی عێراق گۆڕەپانێک بێت بۆ یەکلاییکردنەوەی ململانێ یان ئاڵوگۆڕکردنی پەیام. عێراق ئەمڕۆ هەستاوەتەوە سەرپێ و بە متمانەوە بەرەوپێش دەچێت بەو گەشەپێدانەی کە بە ئاراستەیەکی دروستدا روودەدات و دەست دەکات بە رێگەی بونیادنان و گەشەپێدان و تەواوکردنی ژێرخانی ئابووری؛ وێنەیەک کە رەنگە نەگاتە هەموو جیهانی دەرەوە، چ جای ئەو هەستانەوە ئابووری و کۆمەڵایەتییەی کە وڵات بەخۆیەوە دەیبینێت.

 

پێویستە ئاماژە بە راستییەکی گرنگ بکەین. عێراقییەکان لە رێگەی برایەتی و یەکگرتوویی خۆیانەوە سەرکەوتنیان بەسەر بەهێزترین رێکخراوی تیرۆریستیدا بەدەستهێنا کە لە مێژووی هاوچەرخدا بەخۆیەوە بینیوە. ئەو سەرکەوتنەش هەموو چین و توێژەکانی گەلی عێراقیان یەکخست و وڵاتی بەرەو سەقامگیری و گەشەسەندن برد. بێگومان ئێمە دۆسیە و وردەکاری زۆرمان هەیە کە دەتوانرێت لێرەدا ئاماژەیان پێبکرێت و پوخت بکرێنەوە. منیش بەخێرایی ئەوە دەکەم و لە چوارچێوەی پرسیار و وەڵامەکاندا مامەڵە لەگەڵ ئەوانی دیکەدا دەکەین و دەزانم کە زۆربەی پرسیارەکانتان تیشک دەخەنە سەر لایەنی سەربازی و ئەمنی و کاردانەوەکانی ئەم دواییە لە ناوچەکەدا. کەواتە، من لە پێشەکیدا باسی ئەوە ناکەم و کاتەکە بۆ باسکردنی دۆسیەیەکی دیکە تەرخان دەکەم.

 

ئامادەبووانی بەڕێز، لە ماوەی هەفتەیەکدا زنجیرەیەک کۆبوونەوەی گرنگمان ئەنجامدا، دیارترینیان کۆبوونەوەیەک بوو لەگەڵ سەرۆک بایدن. گفتوگۆمان کرد سەبارەت بە چالاککردنی رێککەوتنی چوارچێوەی ستراتیژی و پەرەپێدانی پەیوەندیی دوو قۆڵی بە شێوەیەک کە لە ئاست خواستەکانی دوو وڵاتەکەماندا بێت. ئێمە باسمان لە هەموو دۆسیە گرنگەکان کرد و سەرنجمان خستە سەر چالاککردنی مەرج و دۆسیەکانی هاوبەشیی دوولایەنە و رێککەوتنی چوارچێوەی ستراتیژی، هەروەها کەشێکی ئەرێنیی لێکتێگەیشتنمان دۆزیەوە کە دەمانەوێت لە قۆناخی داهاتوودا چی دامەزرێنین. هەروەها لەسەر شێوازی گفتوگۆی سەربازی-ئەمنی، بەپێی کاری لیژنەی سەربازی و پابەندبوون بە دەرئەنجامەکانی رێککەوتین.

 

هەروەها لەگەڵ بەڕێزان لە وەزارەتەکانی دەرەوە و بەرگری، ئاسایشی ناوخۆ، راوێژکاری ئاسایشی نیشتمانی، یاریدەدەری وەزیری گەنجینە و ژمارەیەک لە ئەندامانی کۆنگرێس کە ئەندامانی ئەنجوومەنی نوێنەران و سیناتۆرەکانیشیان تێدابوو کۆبووینەوە و راشکاوانە و شەفافانە گفتوگۆمان سەبارەت بە هەموو پرسە بنەڕەتییەکان کرد، بە تایبەتی لایەنی ئابووری، بازرگانی و وەبەرهێنان. هەروەها لەگەڵ بەڕێوەبەر و بەرپرسانی دەزگە ئەمنی و خزمەتگوزارییەکان کۆبووینەوە. ژمارەیەکی زۆر کۆبوونەوەمان لەگەڵ ئەو کۆمپانیانەدا کرد کە لە عێراق کاردەکەن کە ژمارەیان زۆرە. کۆمپانیاکانی دیکەش ئارەزووی چوونەنێو بازاڕی عێراقیان هەیە. ئەمە لە پاڵ کۆبوونەوەمان لەگەڵ کۆمەڵگەی عێراقی لە واشنتتن، هیوستن و میشیگن.

 

ئەو دۆسیە گرنگانەی کە ئێمە کارمان لەسەر کرد و ئەو دەرفەت و پڕۆژانەی کە خرانە بەردەم کۆمپانیا ئەمریکییەکان، بریتی بوون لە وزە، پەرەپێدانی پڕۆژەی گاز، چارەسەرکردنی سووتانی گازی هاوەڵ و گۆڕینی بۆ بەرهەمی کارەبا، چارەسەرکردنی کاریگەرییە ژینگەییەکان، دروستکردنی سەکۆیەکی گازی جێگیر لە فاوی نوێ،  پڕۆژە پتڕۆ کیمیاییەکان، پاڵاوگە و پەیین.

 

لە دیدارەکەماندا لەگەڵ وەزارەتی گەنجینە رامانگەیاند کە کۆبوونەوە و سەردانەکە بەناونیشانی هاوبەشییە؛ هاوبەشیش پێویستی بە هاوکاری و لێکتێگەیشتنە لە نێوان هاوبەشەکان لە کاتی بڕیاردان. ئاماژەمان بە پێویستی پێداچوونەوە بەو رێوشوێنانە کرد کە لە ماوەی پێشوودا گیراونەتەبەر و کاریگەری لەسەر بانکە عێراقییەکان هەبووە. لەم چوارچێوەیەدا رێککەوتن لەسەر پێکهێنانی لیژنەیەکی هاوبەشی وردبینی لەگەڵ کۆمپانیا تایبەتمەندەکان کرا. ئەمەش بۆ خۆی پێشکەوتنێکی گەورەیە بەرەو چارەسەرکردنی کێشەی ئەو بانکانەی کە لە مامەڵەکردن بە دۆلار بێبەشکراون.

 

گەنجینەی ئەمەریکا ستایشی ئەو پێشکەوتنە گەورەیەی کرد عێراق بەدەستیهێناوە لە چاکسازیی سیستمی بانکیدا، بەو پێیەی ئەو گۆڕانکارییە وای کردووە، لە ماوەی کورتی تەمەنی ئەم حکومەتەدا، بانکەکانی عێراق بتوانن حەواڵەی دارایی لە رێگەی بانکە پەیوەندیدارەکانەوە ئەنجام بدەن، بە جۆرێک کە گەیشتە ئاستێک 80%ی کۆی گشتیی ئەو پارەیەی بۆ دەرەوەی وڵات دەگوزرێتەوە، بە بەکارهێنانی پلاتفۆرمی ئەلیکترۆنی دەکرێت.

 

هەروەها گەنجینەی ئەمریکا ستایشی هەوڵەکانی عێراقی کرد لە بەرەنگاربوونەوەی سپیکردنەوەی پارە و رێگریکردن لە پارەدارکردنی تیرۆر. ئێمە وەک حکومەت بڕیارمان داوە پەرە بە کەرتی ئابووری و دارایی بدەین. عێراق بەرەو کردنەوەی ژینگەی وەبەرهێنان و راکێشانی کۆمپانیا نێودەوڵەتییە بەناوبانگەکان هەنگاودەنێت بۆ ئەوەی ئەو کۆمپانیایانە لە هەستانەوەی ئابووری و پڕۆژەکانی ژێرخانی وڵاتدا بەشدار بن. ئەمە لەگەڵ ئەو چاکسازییە دارایی، بانکی و کارگێڕییانەی کە حکومەت دەستیپێکردووە و بەشێکی زۆریان لە ماوەی ساڵ و نیوێکی تەمەنیدا بە ئەنجامگەیاندن.