بریکاری وەزارەتی نەوتی عێراق: بەشێک لە نەوتی کەرکووک لە برێنت باشترە

پەیمان محەممەد
 
 
رووداو دیجیتاڵ 

بریکاری وەزارەتی نەوتی عێراق دەڵێت، تاوەکو 2030، حکومەت 10 ملیار دۆلار لە کەرتی گازدا وەبەرهێنان دەکات. هەروەها دەڵێت هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان و کەرکووک لە بەرژەوەندیی عێراقە، چونکە نەوتی کەرکووک لە برێنت باشترە و دوو دۆلار گرانتر دەفرۆشرێت.
 
ئەمڕۆ هەینی، 28-02-2025، عیزەت سابیر، بريكارى وەزارەتى نەوتى عێراق لە پانێلێکی کۆڕبەندی هەولێر لەژێر ناوی ''رێکخستنی خواستەکانی نەوت و گاز و داهاتووی گواستنەوەی وزە لە عێراق''، رایگەیاند: ''حکومەتی بەڕێز سوودانی گرنگییەکی زۆری داوە بە کەرتی نەوت و گاز لە عێراق.''
 
سەبارەت بە هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان، عیزەت سابیر پێیوایە هەناردەکردنەوەکە لە بەرژەوەندی ئابووریی عێراقە، بۆ ئەمەش نموونەی بە نەوتی کەرکووک هێنایەوە، کە هەناردەکردنەکەی راگیراوە و گوتی: "جۆرێک نەوتمان هەیە لە کەرکووک نرخەکەی دوو دۆلار زیاترە لە نەوتی برێنت. واتە نەوتی کەرکووک باشترە لە نەوتی برێنێت."
 
عیزەت سابیر گوتی، سەرەتای کابینەی محەممەد شیاع سوودانی، 47٪ـی هەموو گازی عێراق دەسووتا و وەبەرهێنانی تێدا نەکراوە، ''بەڵام ئێستا لە 2025ـدا لە ماوەی سێ ساڵدا 14٪ـی ئەو گازەی پێشتر دەسووتا وەبەرهێنانی تێدا کراوە.''
 
ئاماژەی بەوەش کرد، هەر 1٪ی گازی هاوەڵ، کە وەبەرهێنانی تێدا بکرێت، عێراق سێ ملیار دۆلاری دەستدەکەوێت، ئەگەر بسووتێت یەک ملیار دۆلار لەدەست دەدات.
 
بەگوتەی بریکاری وەزارەتی نەوتی عێراق، حکومەت بڕیاری داوە لە 2020 بۆ 2030، 10 ملیار دۆلار لە کەرتی گازدا وەبەرهێنان بکات، بەڵام لە بەرامبەردا 30 ملیار دۆلار داهاتی دەستدەکەوێت.'
 
2030 کۆتایی بە سووتاندنی گازی هاوەڵ دەهێنین
 
وەک عیزەت سابیر ئاماژەی پێدا، ئێستا کۆمپانیای تۆتاڵی فەرەنسی و کۆمپانیای قەتەر ئێنێرجی بە هاوکاریی وەزارەتی نەوتی عێراق بە بڕی 25 ملیار دۆلار لە کەرتی گاز، نەوت و وزەی کارەبادا وەبەرهێنان دەکەن، ''بە بڕی 600 ملیۆن پێ سێجا لە چوار ساڵی داهاتووا تەنیا لە کەرتی گازدا وەبەرهێنان دەکرێت.''
 
 وەک بریکاری وەزارەتی نەوتی عێراق دەڵێت، ئێستا زیاتر لە 66٪ـی گازی عێراق وەبەرهێنانی تێدا دەکرێت، ''پلانی وەزارەتی نەوت ئەوەیە کە لە ساڵی 2030ـدا هیچ گازێک نەسووتێنرێت.''
 
عێراق بەشی 111 ساڵی گازی یەدەگی هەیە 
 
عێراق یەکێکە لە سێ وڵاتە یەکەمەکانی جیهان کە زۆرترین بڕی گازی تێدا دەسووتێنرێت، لەکاتێکدا کە لە ئێرانەوە گاز هاوردە دەکات. عیزەت سابیر گوتی: ''عێراق خۆی ئامادە کردووە بەپێی ئەو سزایانەی کە لەسەر ئێران داندراوە، لە شوێنی دیکە گاز هاوردە بکات.''
 
هەر لەسەر ئەو بنەمایە حکومەتی فیدراڵی رێککەوتننامەیەکی لەگەڵ وڵاتی تورکمانستان واژۆ کردووە، بۆ هاوردەکردنی گاز. بریکاری وەزارەتی نەوتی عێراق دەڵێت، ''بەگوێرەی رێککەوتننامەکە دەبووایە لە رێگەی ئێرانەوە گازەکە هاوردە بکەین، گرێبەستەکەی واژۆ کراوە، بەڵام نەچووەتە بواری جێبەجێکردنەوە.'' گوتیشی، ''جیا لە پشبەستن بە هاوردەکردنی گاز، هەوڵدەدرێت تاوەکو کۆتایی ساڵی 2025، وەبەرهێنان لە 75٪ـی کۆی گازی عێراقدا بکرێت.''
 
یەدەگی گازی عێراق نزیکەی 127 تریلیۆن پێ سێجایە کە بەگوتەی عیزەت سابیر بەشی 111 ساڵی داهاتووی عێراق دەکات.
 
''گازی شلی زیاتر بۆ هەرێمی کوردستان دەنێردرێت''
 
عیزەت سابیر باسی لەوە کرد، محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق رەزامەندی داوە بڕێکی زیاتر گازی شل بۆ پێداوستیی ماڵان بدرێتە هەرێمی کوردستان. 
 
جەختیشی لەوە کردەوە، ''زۆر گرنگە پەیوەندیی نێوان بەغدا و هەرێمی کوردستان سەبارەت بە کەرتی گاز بە شێوەی تەواوکەری بێت، ئەگەر عێراق پێویستی بوو لە هەرێمی کوردستان سوود ببینێت و بەپێچەوانەوە.''
 
"خواست لەسەر کارەبا گەیشتووەتە 50 هەزار مێگاوات"
 
عیزەت سابیر باسی دۆخی کارەبای لە عێراق کرد و گوتی: "لە عێراق نرخی کارەبا نزیکە لە خۆڕایی، بۆیە خەڵک بە باشی بەکاریناهێنێت.
 
ئێستا لە بەغدا هەندێک شوێن کۆکردنەوەی پارەی کارەبا دراوەتە کەرتی تایبەت. ئەگەر پارە نەدەی کارەکەت دەبڕن."
 
بەگوتەی جێگری وەزیری نەوت خواست لەسەر کارەبا گەیشتووەتە 50 هەزار مێگاوات، بەڵام بەرهەم 25 هەزار مێگاواتە.
 
جێگری وەزیری نەوت پێیوایە، "کێشەی کارەبا بە زیادکردنی وێستگەی کارەبا چارەسەر نابێت، بەڵکو بە کەمکردنەوەی خواست دەبێت."
 
نموونەی دوو وێستگەی هێنایەوە لەوانە وێستگەی مەنسووریە لە بەغدا کە 2000 مێگاواتە، بەڵام شکستی هێناوە، وێستگەی ئەنبار لەسەر کێڵگەی گازی عوکاز دامەزراوە، کێڵگەکە بە دوو ساڵی دیکەش ئامادە نابێت. 
 
"ناتوانین تەنیا بە گاز کارەبا بەرهەمبهێنین"
 
چەند جارێک باس لەوە کراوە، کە هەرێمی کوردستان گاز بە عێراق بفرۆشێت، بەڵام عیزەت سابیر دەڵێت: "لە بەرژەوەندی هەرێمی هەرێمی کوردستانە کارەبا بداتە عێراق نەک گاز."
 
عێراق کار بۆ ئەوە دەکات کە بۆ بەرهەمهێنانی کارەبا پشت بە گاز ببەستێت، چونکە جگە لەوەی تێچووی کەمترە، لە هەمانکاتدا گاز ژینگە پیس ناکات.
 
عیزەت سابیر دەڵێت، نابێت تەنیا پشت بە گاز ببەسترێت بۆ بەرهەمهێنانی کارەبا، چونکە بەرهەمهێنانی گازە ئاڵۆزە، جگە لەوەش  بەرهەمهێنانی 50 هەزار مێگاوات کارەبا پێوستی بە 10 ملیار پێ سێجا گازە، لە کاتێکدا بەرهەمی گازمان بە هاوردەشەوە ناگاتە سێ ملیار پێ سێجا، رەنگە بە 10 ساڵی دیکەش نەگەینە ئەو بڕە."
 
بەگوتەی عیزەت سابیر، ئێستا 40٪ی وێستگەکانی کارەبا بە گاز ئیش دەکەن، چونکە غاز تێچووەکەی زۆر کەمترە.
 
عێراق بۆ بەرهەمهێنانی بەشێکی کارەباکەی پشت بە گازی ئێران دەبەستێت و رۆژانە 800 ملیۆن پێ سێجای لێ دەکڕێت، بریکاری وەزیری نەوت بۆ کاروباری گاز ئاماژەی بەوەدا ئاستی بەرهەمهێنانی گازیان زیاد کردووە، ئەمساڵ 600 ملیۆن مەتر سێجا کەمتر گاز لە ئێران دەکڕن و ساڵی داهاتوو دەگەنە ئاستی پڕکردنەوەی ئەو گازەی ئێرانیان هاوردە دەکرد.