فەهمی بورهان: لە حەوت ساڵدا زیاتر لە 600 هەزار عەرەب براونەتە کەرکووک

 

ئەمڕۆ (یەکشەممە 10-11-2024) فەهمی بورهان، سەرۆکی دەستەی ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی کوردستان لە دیدارێکدا لە سلێمانی لەبارەی سەرژمێریی گشتیی عێراق رایگەیاند، ''ئەو سەرژمێرییە بۆ ناوچەکانی ئێمە هەمووی خێر نییە، چونکە بەدرێژایی مێژووی دەسەڵاتی عەرەب، لەو ناوچانەی ئێمەدا کورد دەرکراوە و گوشاری بەعەرەبکردن و گواستنەوە هەبووە".

 

بەر لە هەڵبژاردنی رێبوار تەها بە پارێزگاری کەرکووک، راکان جبووری بۆ حەوت ساڵ پارێزگاری بەوەکالەتی کەرکووک بوو. بەگوتەی سەرۆکی دەستەی ناوچە کوردستانییەکان، ''هیچ چاودێرییەک بەسەر راکان جبوورییەوە نەبوو و ئەوەندەی توانی، رووبەری متمانەی لەنێوان کورد، عەرەب و تورکمان کەم کردەوە.''

 

وەک فەهمی بورهان دەڵێت، لەو حەوت ساڵەدا، راکان جبووری نزیکەی 600 هەزار عەرەبی بردووەتە نێو کەرکووک و زیاتر لە 9 گەڕەکی لە شارەکەدا دروستکردووە. 

 

سەرۆکی دەستەی ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی کوردستان ئاماژەی بەوە کرد، بڕوایەکی زۆری بە پێکەوەژیانی کورد، عەرەب و تورکمان هەیە، بەتایبەتی لە خانەقین و کەرکووک و گوتی، ''دەبێ پێکەوە بژین. ئێمە دژی گەلی عەرەب نین، بەڵام دەستدرێژی دەبینین کە رۆژ دوای رۆژ رووبەری جوگرافیامان بچووکتر دەکرێتەوە.''

 

بڕیارە 20ـی تشرینی دووەم سەرژمێریی گشتی لە عێراق و هەرێمی کوردستان بکرێت. حکومەتی هەرێمی کوردستان هەندێک تێبینی و نیگەرانی لەسەر پڕۆسەکە هەبوو، بەتایبەتی لە ناوچە کێشەلەسەرەکان. فەهمی بورهان دەڵێت، ''لەگەڵ ئەنجامدانی سەرژمێریدا نەبووم. ئەوەی پێویست بێت لە کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستاندا باسم کردووە و لە گوشار و مەترسییەکانی تەعریب ئاگادارم کردوونەتەوە و راپۆرتم پێشکێش کردوون.''

 

سەرۆکی دەستەی ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی کوردستان ئاماژەی بەوەش کرد، ''ئێستا 62 هەزار خێزانی ئێزدی و شنگالی لە دەرەوەی شنگال دەژین و لە زێدی خۆیان دا نین"؛ گوتیشی، ''خانەقین، مەندەلی، سەعدیە و جەلەولا کە رۆژانێک 100٪ـی دانیشتووانیان کورد بوون، ئێستا رێژەیان بە جۆرێک دابەزیوە کە لەوانەیە هەر کوردیان تێدا نەبینرێت.'' 

 

فەهمی بورهان پێیوایە لە سەرژمێریی گشتیدا پەلە کراوە و ئەوەشی خستەڕوو، ''تاوەکو ئێستا تەنیا 70٪ـی خەڵکی عێراق کارتی نیشتمانییان هەیە. دەبووایە ئەو خەڵکە هەمووی کارتی نیشتمانیی وەرگرتبووایە، ئینجا سەرژمێری بکرێت.''

 

فەهمی بورهان لەبارەی چارەسەرکردنی پرسی کورد لە ناوچە کێشەلەسەرەکان، "گفتوگۆ لە چوارچێوەی دەستوور" بە چارەسەر دەزانێت و دەڵێت، ''دەبێ کورد لە چوارچێوەی دەستوور گفتوگۆ بکات. ئەمڕۆ پرسی کەرکووک چارەسەر بکەین، لە پێنج ساڵی داهاتوو باشترە.''

 

بەگوتەی سەرۆکی دەستەی ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی کوردستان، وەچەخستنەوە لەنێو هاووڵاتییانی عەرەبدا لە ناوچە کێشەلەسەرەکان چەند هێندەی هاونیشتمانییانی کوردە، ئەمەش بە مەترسییەک دەزانێت بۆ سەر  دیموگرافیای ناوچەکە.

 

فەهمی بورهان جەختی لەوە کردەوە، ''دەبێ حکومەتی داهاتووی کوردستان پاڵپشتیی خێزانی کورد بکات و هانیان بدات منداڵی زیاتریان هەبێت. هەر ژنێک و پیاوێکی کورد لە کەرکووک و خانەقین زیاتر لە پێنج منداڵیان هەبێت، دەبێ لەسەر سەری خۆمانیان دابنێین.'' 

 

سەرۆکی دەستەی ناوچە کوردستانییەکان ئەوەشی خستەڕوو، ''ئێستا شێوەی خەبات گۆڕاوە و چەکداری نییە، بەڵکو خەباتی ژمارەی دانیشتووانە؛ جوگرافیا و خاکەکەی ئێمە بە ژمارەی دانیشتووانەوە بەستراوەتەوە و دەبێ خێزانەکانمان زیاد بکرێن.''

 

کارەکانی ژمارەلێدان و گەمارۆسازیی سەرژمێریی گشتی لە عێراق لە سەرەتای مانگی ئەیلوول دەستیپێکرد و تاوەکو 1ـی تشرینی دووەم بەردەوام بوو؛ لە هەرێمی کوردستانیش لە 01-10-2024 دەستیپێکرد و تاوەکو ئێستا بەردەوامە.

 

بەگوێرەی دوایین ئامارەکان، زیاتر لە 94%ـی کارەکانى قۆناخى پرۆسەى گەمارۆسازی و ژمارەلێدان لە هەرێمى کوردستان لە عێراقیش زیاتر 98%ـی تەواو کراون.