لیەم واسڵی: یەکگرتنەوەی پێشمەرگە باشترین رێگەیە تاوەکو ببێتە هێزێکی خاوەن ئاسۆی روون
رووداو دیجیتاڵ
بەڕێوەبەری ئاسایش و سیاسەتی ئەورووپا لە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا رایدەگەیێنێت، هێزی پێشمەرگە شەڕکەری زۆر باش بوون و جەنگی دژی داعش بێ جوڵەپێکردن و بەرخودانی شەڕکەرە کوردەکان جیاواز دەبوو. دەشڵێت، "یەکگرتنەوەی پێشمەرگە یەکێکە لە باشترین رێگەکان بۆ ئەوەی ببێتە هێزێکی ئەمنیی خاوەن ئاسۆیەکی روون."
لیەم واسڵی، بەڕێوەبەری ئاسایش و سیاسەتی ئەورووپایە لە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا، لە پەراوێزی لووتکەی ناتۆ قسەی بۆ رووداو کرد، باسی، پێشمەرگە، گرووپە چەکدارەکانی عێراق، پەیوەندییەکانی ئێران و رۆژئاوا، ململانێی ناتۆ و رووسیا و جەنگی ئۆکراینای کرد.
واسڵی جەخت دەکاتەوە، ئامانجی رووسیا ئەوەیە لەسەر نەخشە دەوڵەتی ئۆکراینا نەهێڵێت، بەڵام ئەوەی ئۆکراینا پێویستی بێت لەم جەنگە بۆئەوەی بەسەر رووسیادا سەربکەوێت "ناتۆ بۆی دابین دەکات"
لەبارەی قسەی ناتۆ لەبارەی ئەو گرووپە چەکدارانەی لە دەرەوەی دەسەڵاتی حکومەتی عێراقن، ئەو بەرپرسە ئەمریکییە رایگەیاند، "ئێمە باش ئاگەداری بەشێک لەو ئاڵنگارییانەین کە بەشێک لە هێزە میلیشیاکان دروستی دەکەن. هەروەها ئێمە کار دەکەین بۆ دروستکردنی سوپایەکی پیشەگەرانە و وەزارەتێکی پیشەگەرانەی ناوخۆ کە پێداویستییە ئەمنییەکانی وڵاتێکی دیموکراسی دابین دەکات."
دەقی چاوپێکەوتنی رووداو لەگەڵ بەڕێوەبەری ئاسایش و سیاسەتی ئەورووپا لە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا
رووداو: زۆر سوپاس لیەم کە میوانی رووداویت.
لیەم واسڵی: سوپاس بۆ میوانداریکردم. خۆشحاڵم کە قسە بۆ بینەرەکانتان دەکەم.
رووداو: با لە پرسیارێکی زۆر گشتییەوە دەستپێبکەین، بۆچی هێشتا پێویستمان بە ناتۆیە؟
لیەم واسڵی: زۆر خۆشحاڵین کە یادی 75 ساڵەی دامەزراندی ناتۆ دەکەینەوە لە واشنتن کە هەر لێرە هەمووی دەستیپێکرد، بەڵام پێم وایە کە دوو ساڵ و نیو لەمەوبەر کاتێک رووسیا دەستی بە داگیرکردنی ئۆکراینا کرد، ئەوە وەبیری هەموومانی هێنایەوە کە ئەو بنەمایانەی ناتۆ لە ساڵی 1949 لەسەریان دامەزراوە، بۆ ئەمڕۆش هەمان شتن. ئێمە دەبێت پێکەوە بین و پێکەوە کار بکەین بۆ ئەوەی ئاشتی بەرقەرابکەینەوە و داهاتووێک بۆ خەڵکەکەمان مسۆگەربکەین. پێم وایە کە دوای 75 ساڵ، ئەو هاوپەیمانییە هەرگیز وەکو ئێستا یەکگرتوو نەبووە، هەرگیزیش هێندەی ئێستا سەرنجی لەسەر ئەو شتانە نەبووە کە پێویستە بیانکات. یەکێک لەو شتانەی کە دوێنێ کرا ئەوەبوو کە سەرکردەی وڵاتە هاوپەیمانەکان پلانی هەرێمییان پەسند کردن کە لە رێگەیانەوە هەموو بستێکی خاکی ناتۆ پارێزراو دەبێت، بەتایبەت ناوچەکانی باڵی رۆژهەڵات کە ئێمە ئێستا پارەی بۆ دابین دەکەین و هەموو خەڵکەکەمان دەپارێزین. هەروەها سەرنجمان خستە سەر ناوچەکانی باشوور بۆ ئەوەی روانگەی 360 پلەیی ناتۆ بۆ ئاساییش، بەجێبگەیێنین. راستییەکەی ئێمە هەڵوەستە لەسەر هەندێ لەو هەڕەشانە دەکەین کە هەڕەشەی راستەوخۆن یان هەڕەشەی تێکەڵاون و لە باشوور و رۆژهەڵاتی ئەورووپا سەرچاوە دەگرن."
رووداو: ئەمە زۆر باشە، بەڵام ئێمە دەبینین رووسیا هیچ کات هێرشی راستەوخۆی نەکردووەتە سەر ئەندامێکی ناتۆ، هاوکات خۆشیان رەخنەی ئەوەی لە ناتۆ و ئەمریکا دەگرن کە رێگەنادەن ئاشتی لە ئۆکراینا بەرقەراربێت، بۆچوونی ئێوە لەسەر ئەمە چییە، پێتوایە بە هاوکاریکردنی ئۆکراینا ئێوە بەرپەرچی هەڕەشەکانی رووسیا بۆسەر ناتۆ دەدەنەوە؟
لیەم واسڵی: ڤلادیمیر پووتین کیێڤی داگیرکرد... یەکەم جار لە ساڵی 2014 ئۆکراینای داگیر کرد، لە 2022ـش داگیرکردنەکەی فراوانترکرد. وڵاتێکی داگیر کرد کە رووسیای فیدراڵ نەوەک یەکێتی سۆڤییەت، دووجار لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی گەرەنتی سنوورەکانی و سەروەرییەکانی کردووە. دەبێت جیهان دژی دیکتاتۆرێک بووەستێتەوە کە دەیەوێت هەموو شیرازەی نێودەوڵەتی تێکبدات بۆ ئەوەی مەبەستە سیاسییە کورتخایەکانی بەدەستبهێنێت. ئامانجی ئەو ئەوەیە کە ئۆکراینا وەکو وڵاتێکی سەربەخۆ بسڕێتەوە. ئەوە لێکەوتەی بۆ هەموو پایتەختەکانی ناتۆ و هەموو وڵاتانی جیهان دەبێت. بۆیە ئەو شتەی ئۆکراینا پێویستی پێی بێت، بۆی دابین دەکەین بۆ ئەوەی خاکی خۆیان بپارێزن. ئەمە ئەو شتەیە کە ئێمە وەکو ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لەسەر ئاستی دوو قۆڵی یان وەکو هاوپەیمانی زۆر جار لە جیهاندا کردوومانە.
رووداو: ئێوە رێگە بە ئۆکراینا نادەن چەکەکانتان بۆ هێرشکردنە سەر رووسیا بەکاربهێنێت، پێتانوایە بەتەنیا پێدانی چەک بۆ بەرگریکردن لە خۆیان لەنێو خاکی خۆیان هاوکاری ئۆکراینا دەبێت بۆ گەڕاندنەوەی خاکەکەیان کە لەلایەن رووسیاوە داگیرکراو، بۆچی رێگەنادەن چەکەکانتان بەکاربهێنن بۆ هێرشکردنە سەر رووسیا؟
لیەم واسڵی: پێموایە ئەوە سادەکردنەوەی بابەتەکەیە. راگەیێندراوەکەی سەرۆک بایدن لە سەرەتاکانی مانگی حوزەیران کاتێک کە چەکی ئەمریکا بەکارهێندرا بۆ وەڵامدانەوەی ئەو هێزانەی هێرشیان کردە سەر خارکیڤ، ئاماژەیەک بوو بۆ ئەوەی کە ئێمە نیازمان هەیە ئەو چەکانە بۆ ئۆکراینا دابین بکەین کە پێویستیان پێیەتی بۆ پاراستنی خەڵکی خۆیان بەڕێگەیەکی گونجاو. من نامەوێت ئەو زانیارییانە بدرکێنم کە مۆسکۆ دەتوانێت بەکاریان بهێنێت. بەڵام گفتوگۆی رۆژانەی بەردەوام لەنێوان ئێمە و ئۆکراینییەکان هەیە بۆ دڵنیابوون لەوەی تاکتیکە سەربازییەکان و چەکەکان ئامانجەکانیان دەپێکن، ئەو گفتوگۆیانە گفتوگۆی بەردەوامن و ئێمە پابەندین بەوەی رێنموونی ئۆکراینا بکەین لەسەر ئەوەی کە پێویستە چی بکات.
رووداو: باشە، لەسەر ئۆکراینا دەمێنینەوە، دەزانن کە ئێران هاوکاریی رووسیا دەکات بە پێدانی درۆن، هاوکات پەیوەندیی باشیان لە نێواندا هەیە، ئێوە ئەو پەیوەندییەکانی رووسیا و ئێران چۆن دەبینین کاتێک دێتە سەر شەڕی ئۆکراینا؟
لیەم واسڵی: پێم وایە ئێران و کۆریای باکوور و بەتایبەتی کۆماری میللی چین ئەوانەن کە یارمەتیی بزوێنەری جەنگیی رووسیا دەدەن. رووسیا نەیدەتوانی بەردەوامی بە هێرشەکانی بۆ سەر خەڵکی ئۆکراینا بدات، ئەگەر چەک، تەکنەلۆجیا و پاڵپشتی لە هاوپەیمانە نێودەوڵەتییەکانی وەرنەگرتبا. ئەوەی کە پەیوەندیی بە ئێرانەوە هەیە، روونتر دیارە کە چۆن بە شێوازی شەڕەنگێزانەی خۆی، تۆوی تێکدان لە تەواوی ناوچەکە دەچێنێت. بەڵام خەڵک دەبێت لەوە تێبگەن کە چۆن ئەو جەنگە گۆڕانکاریی لە پەیوەندی نێوان چین و رووسیادا دروستکردووە، بەشێوازێک کە زۆر نایارمەتیدەرە و ئاڵەنگارییەکە بۆ ئاسایشی نێودەوڵەتی.
رووداو: پرسیارێکی دیکە لەسەر ئێران، پێشبینی هیچ گۆڕانێک لە ئێران دەکەن لەدوای ئەوەی سەرۆکێکی نوێیان هەڵبژاردووە، پێشبینی دەکەن گۆڕانێک رووبدات لە سیاسەتەکەیان بۆ رۆژهەڵاتی نێوەڕاست و چالاکییەکانیان لەو ناوچەیە و هەروەها هاوکاری ئێران بۆ رووسیا لە شەڕی ئۆکراینا؟
لیەم واسڵی: پێم وایە ئێمە لە چاوەڕوانیی ئەوەداین بۆ ئەوەی بزانین سەرۆکی نوێ چۆن هەنگاو دەنێت، بەڵام پێشینەی رەفتاری ئێران لە رابردوودا باش نەبووە. پێم وایە ئەنجامی ئەم قسانە بەندە لەسەر سەرۆکی نوێ.
رووداو: ئێوە هەمیشە دەڵێن، دیپلۆماسییەت باشترین رێگەیە تاوەکو لەگەڵ ئێران کاری پێبکەن، ئێستاش هەمان باوەڕتان هەیە کە دیپلۆماسییەت باشترین رێگەیە بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ ئەکتەرێک کە دەکرێت کاریگەری لەسەر شەری ئۆکراینا و ناوچەکەش هەبێت؟
لیەم واسڵی: پێموایە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی پێداگریی خۆی نیشانداوە بۆ رووبەڕووبوونەوەی هەوڵەکانی ئێران بۆ تێکدانی ئاسایشی ناوچەکە، بڵاوکردنەوەی چەکی وێرانکەر و بەشداریکردنی لە دابینکردنی پێداویستییەکانی رووسیا لە جەنگی ئۆکراینا. هیچ بەهەڵە تێگەیشتنێک نییە لەوەی کە ئێرانییەکان هەوڵی چی دەدەن. پێموایە ئێمە وەکو هاوپەیمانی بەیەکەوە بەهێزترین، هەروەها ئەوەی ئێمە دەیکەین لە نەتەوە یەکگرتووەکان، لە ناتۆ و لەگەڵ یەکێتی ئەورووپا هەوڵێکی نێودەوڵەتیی بەهێزە بۆ رووبەڕووبوونەوەی خراپەکارییەکانی ئێران.
رووداو: با قسە لەسەر وڵاتێکی دراوسێی ئێران بکەین، کە عێراقە، کەمێک بەر لە ئێستا لەگەڵ بەرپرسێکی ناتۆ قسەم دەکرد، باسمان لەو هەڕەشانەکرد کە لەو ناوچەیە هەن، هەڕەشەی راستەوخۆ نین بۆ سەر ناتۆ، بەڵام کاریگەریی گەورەیان هەیە، ئەویش هەڕەشەی تیرۆر و داعشە، پێتوایە بەهۆی هەڕەشەکانی رووسیا و هەژموونی چین، ناتۆ و ئەمریکا هەڕەشەکانی داعشیان فەرامۆش کردووە، کە رەنگە لەهەرکاتێکدا سەرهەڵبداتەوە؟
لیەم واسڵی: ئێمە چاومان لەسەر ئەو هەڕەشانە لانابەین کە تیرۆر لەسەر ناوچەکە و جیهانی دروستکردووە. پێموایە چەند بەڵگەنامەیەک لەلایەن ناتۆوە پەسند کران سەبارەت بە هەنگاوی داهاتووی هاوئاهەنگیمان لەسەر تیرۆر. پێموایە کە تۆش ئاگاداری، من لە عێراق کارم کردووە و لەگەڵ تیمی ناتۆدا بووم لە بەغدا بۆ ئەوەی داوایان لێبکەم یارمەتیمان بدەن تاوەکو بۆ قۆناخێکی دیکە هەنگاو بنێین و هێزە ئەمنییەکانی عێراق بەهێز بکەین بۆ ئەوەی بتوانن بەردەوامبن لە رووبەڕووبوونەوەی داعش. ئەمە ئەو شتەیە کە ئێمە لە رێگەی تیمی ناتۆوە لە عێراق هەوڵی بۆ دەدەین بۆ ئەوەی ئەرکەکەمان بەرەوپێش و فراوانی بکەین بۆ ئەوەی بە جۆرێک بێت کە لە ئاستی پێویست بێت.
رووداو: ناتۆ هیچ هاوئاهەنگی و هاوکارییەکی لەگەڵ هێزەکانی پێشمەرگە هەیە لە هەرێمی کوردستان، وەک بزانیت بەو پێییە کە پێشتر لە عێراق بوویت؟
لیەم واسڵی: دەزانم کە هاوپەیمان[ـی نێودەوڵەتی] زۆر لە نزیکەوە لەگەڵ هێزەکانی پێشمەرگە کار دەکات. پێموایە ئێستا هەموو پێگەکانی تیمی ناتۆ لە عێراق لە بەغدان، نەوەک هەولێر. پێموایە هەندێ لەو هاوئاهەنگییەی کە لەگەڵ پێشمەرگە هەبووە لە رێگەی هاوبەشییە نێودەوڵەتییەکانەوە بووە کە لە دەرەوەی هەولێرن.
رووداو: ناتۆ هاوکاریی وەزارەتی بەرگری عێراق دەکات تاوەکو هەندێک چاکسازی ئەنجام بدات، دەشزانین لە عێراق هەندێک گرووپ هەن، بەگوتەی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لەژێر دەسەڵاتی سەرۆکوەزیرانی عێراق دا نین، قسەی ناتۆ لەسەر ئەو گرووپانە چییە؟ ئایندەی ئاسایشی عێراق لەگەڵ ئەو گرووپانە چۆن دەبینن کاتێک ئەو گرووپانە لە دەرەوەی دەسەڵاتەکانی سەرۆکوەزیران دەجووڵێنەوە؟
لیەم واسڵی: ئێمە سەرنجمان لەسەر ئەوەیە کە یارمەتی حکومەتی عێراق بدەین بۆ ئەوەی بتوانێت هێزێکی چالاکی ئەمنی لە هەردوو وەزارەتی ناوخۆ و وەزارەتی بەرگری بونیاد بنێت کە لەژێر دەسەڵاتی دامودەزگە دیموکراسییەکانی عێراق بێت. ئێمە باش ئاگەداری بەشێک لەو ئاڵنگارییانەین کە بەشێک لە هێزە میلیشیاکان دروستی دەکەن. هەروەها ئێمە کار دەکەین بۆ دروستکردنی سوپایەکی پیشەگەرانە و وەزارەتێکی پیشەگەرانەی ناوخۆ کە پێداویستییە ئەمنییەکانی وڵاتێکی دیموکراسی دابین دەکات.
رووداو: دواین پرسیارم، وەک لە عێراق بوویت و کارت لەگەڵ پێشمەرگە و هێزە عێراقییەکان کردووە، بۆچوونی ئێوە لەسەر یەکخستنەوە و چاکسازییەکانی وەزارەتی پێشمەرگە چییە، تاوەکو چەند گرنگە هێزێکی هاوبەش هەبن بۆ بەرەنگاربوونەوەی هەڕەشەکانی داعش و هاوئاهەنگبن لەگەڵ ناتۆ و هاوپەیمانانیش؟
لیەم واسڵی: دەبێت لەوە دەستپێبکەم کە هێزی پێشمەرگە شەڕکەری زۆر باش بوون و جەنگی دژی داعش بێ جوڵەپێکردن و بەرخودانی شەڕکەرە کوردەکان، زۆر زۆر جیاواز دەبوو. پێم وایە بۆ ئەوەی پێشمەرگە ببێتە هێزێکی ئەمنیی درێژخایەن، گرنگە وەکو پێشتر ئاماژەم پێی کرد، لەژێر دەسەڵاتێکی دیموکراتیدا بن و بە پێکهاتەیەکی پیشەگەرانە کاربکەن، پێشموایە کە یەکگرتنەوەیان یەکێکە لە باشترین رێگەکان بۆ ئەوەی ببێتە هێزێکی ئەمنیی خاوەن ئاسۆیەکی روون، مۆدێرن و دیموکرات.
رووداو: زۆر سوپاس لیەم کە میوانی رووداوی، خۆشحاڵ بووم.
لیەم واسڵی: خۆشحاڵ بووم.
ئەم هەڤپەیڤینە لەلایەن بژار زوبێرەوە بۆ کوردی وەرگێڕدراوە