راوێژکارێکی ئەنجوومەنی ئاسایشی نەتەوەیی عێراق: کەمپی هۆل هەڵدەوەشێنینەوە

 

 

ئێستا وڵاتان جارێکی دیکە دەستیان کردووەتەوە بە گەڕاندنەوەی ئەو هاووڵاتییانەیان کە لە کەمپەکەدان، وەکو هەوڵێکیش بۆ هەڵوەشاندنەوەی، حەوت وڵات هاوکارییە مرۆییەکانیان بۆ دانیشتووانی کەمپەکە راگرتووە. سەعید جەیاشی، راوێژکاری ستراتیژی لە ئەنجوومەنی ئاسایشی نەتەوەیی عێراق دەڵێت، "کەمپی هۆل هەڵدەوەشێنینەوە."

 

بە گوتەی جەیاشی، لەناو ئەو کەمپەدا زیاتر لە 10 هەزار کەسی بیانی هەن، خەڵکی زیاتر لە 50 وڵاتن، لەگەڵ سووری و عێراقییەکان. زیاتر لە 30 هەزار عێراقی لە کەمپەکانی سووریا هەن، کە زیاتر لە 8000 خێزانن، 19 هەزار لەو عێراقییانە تەمەنیان لە 18 ساڵ کەمترە.

 

 

 

سەعید جەیاشی: بابەتی کەمپی هۆلی سووریا، هەڕەشەیەکی راستەوخۆیە بۆسەر ئاسایشی نەتەوەیی عێراق. حکومەتی عێراق بە دڵەڕاوکێ و نیگەرانییەکی زۆرەوە لێی دەڕوانێت، ب ەشێوازی جیاواز و پەیامی جۆراوجۆرەوە گوشار دەکات لە لایەنە نێودەوڵەتییەکان بۆ هەڵوەشاندنەوەی ئەو کەمپە. کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەبێت بەرپرسیارێتی هەڵبگرێت، لەناو ئەو کەمپەدا زیاتر 10 هەزار بیانی هەن، کە خەڵکی زیاتر لە 50 وڵاتن، لەگەڵ سووری و عێراقییەکان. لەبارەی عێراقییەکانەوە، عێراق بەرپرسیارێتی هەڵدەگرێت و بڕیارێکی ستراتیژی و بوێرانەی دەرکردووە بۆ وەرگرتنەوەی خێزانە عێراقییەکان لە کەمپەکانی سووریا، کە زیاتر لە 30 هەزار عێراقی لە کەمپەکانی سووریا هەن، زیاتر لە هەشت هەزار خێزانن، 19 هەزاریان تەمەنیان لە 18 ساڵ کەمترە، ئەمەش ئاڵنگاری و مەترسیی زۆری لەسەر ئایندە هەیە، ئەم خێزان و منداڵانە دەبێت لەژێر سایەی دەوڵەتدا بن، بە پرۆگرامێکی ورد ئامادە بکرێنەوە و بنێردرێنەوە بۆ ناوچەکانیان، ئامادە بکرێنەوە بۆ تێکەڵبوونەوەیان بە کۆمەڵگە و سەرلەنوێ ئەو خێزانانە بونیادبنرێنەوە، ئەمەش باشترین بژارەیە، تایبەت بە ئایندەیان و ئایندەی منداڵەکانیان. عێراق لە نیسانی 2021 بڕیارێکی بۆ ئەوە دەرکردووە، بەردەوامە لە جێبەجێکردنی، لەبارەی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بۆ گرنگیدانیان بە بابەتەکە، لە 9ی نیسانی 2022، کۆنگرەیەکی نێودەوڵەتیی راوێژکاریی ئاسایشی نەتەوەیی کرا، تێیدا نوێنەری نەتەوە یەکگرتووەکان و راوێژکاری ئاسایشی نەتەوەیی و ژمارەیەک لە وەزیر و بەرپرسانی حکومی و باڵیۆزی وڵاتانی بیانی و لەوانەش وڵاتانی ئەوروپی و دراوسێکانی عێراق بەشدار بوون، بڕیاردرا کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و هاوکارییەکانیان بۆ کەمپی هۆل رابگرن، هەروەها هاوکاریی عێراق بکەن بۆ وەرگرتنەوەی خێزانە عێراقییەکان و راهێنانەوەیان بۆ تێکەڵبوون بە کۆمەڵگە، پێکهێنانی لیژنەیەکی باڵا، بەناوی لیژنەیەکی تەکنیکیی باڵا، تێیدا نوێنەری 18 دامەزراوەی عێراق هەن، بە سەرۆکایەتیی راوێژکاری ئاسایشی نەتەوەیی، هەروەها نوێنەرایەتیی 38 دەوڵەتی تێدایە، لەگەڵ نوێنەری نۆ بۆ 11 رێکخراوی نێودەوڵەتی کە لە عێراق کار دەکەن، نووسینگەی جێنین پلاسخارت و رێکخەری کاروباری مرۆیی لە عێراق و چەندین رێکخراوی نێودەوڵەتیی سەر بە نەتەوە یەکگرتووەکان، لەناو ئەو لیژنەیەدان. دەبێت گفتوگۆ لەبارەی سەرکەوتنی عێراق بکرێت لە وەرگرتنەوەی 7 کاروانی پەنابەرانی کەمپی هۆل، کە زیاتر لە هەزار خێزانی عێراقی بوون، گەیشتوونەتەوە عێراق، بە پرۆگرامێکی وردی زانستی لە ناوەندێکی راهێنانی تایبەت رادەهێندرێنەوە بۆ تێکەڵکردنەوەیان بە کۆمەڵگە و گەڕانەوەیان بۆ ناوچەکانی خۆیان لە شەش پارێزگای عێراق، نزیکەی 550 خێزانیان گەڕێندراونەتەوە بۆ ناوچەکانی خۆیان و لە ئارامیدا دەژین و لەلایەن کۆمەڵگەوە پەسند کراون. بەر لە دوو رۆژ لە ئەنبار بووین، بۆ راگەیاندنی گەڕانەوە و نیشتەجێبوونی هەموو خێزانەکانی ناوچەکانی حسێبە و جەزیرەی خالیدیە و یاریگا و شارۆچکەی حەبانییە بە شێوەیەکی گشتی، دۆسیەکە داخرا. خێزانەکان جێگیر بوون و بە شێوەی ئاشتی دەژین. عێراق هەوڵی گەورەی داوە و بەرپرسیارێتییەکی گەورەی هەڵگرتووە بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ ئەو خێزانانەدا و دەبێت کۆمەڵگەی نێودەوڵەتییش بەرپرسیارێتیی هەڵبگرێت، کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بەشێکە لە کێشەکە و ئەم بابەتە رەهەندی نێودەوڵەتیی هەیە، دەبێت بەرپرسیارێتیی هەڵبگرن.

 

 

سەعید جەیاشی: دوای بڕیاری عێراق بۆ وەرگرتنەوەی خێزانە عێراقییەکان و ئەو کۆنگرەیەی لە نیسانی 2022 کرا، حەوت وڵات هاوکارییەکانیان بۆ کەمپی هۆل کشاندەوە، لەنێویاندا فەرەنسا و ئەڵمانیا و ئوسترالیا و کەنەدا و کۆسۆڤۆ و کازاخستان، دوایین دەوڵەتانیش کە هاوکارییەکانیان کشاندەوە، کەنەدا و ئەڵمانیا بوون. عێراق جووڵەی خستە نێو کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، ئەو چالاکی و بڕیارانەی عێراق و ئەنجامدانی ئەو کۆنگرانە و گوشارەکانی عێراق بۆ چۆڵکردنی کەمپی هۆل، لەبەر ئەوەیە ئەو کەمپە هەڕەشەیەکی راستەوخۆیە بۆ عێراق، 13 کیلۆمەتر لە سنووری عێراقەوە دوورە، زۆر دوور نییە، دەکەوێتە شاری حەسەکە لە باکووری رۆژهەڵاتی سووریا و لە ناوچەی هۆل بە دیاریکراوی، ئەو کەمپە وردەکاریی هەیە و مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی 1990.

 

 

سەعید جەیاشی: بەڵێ پێشوازی لە هەموو خێزانەکان دەکەین، نەک بەوەی خۆشحاڵین، بەڵکو ئەمە بەرپرسیارێتیی دەوڵەتە پێشوازی لەو خێزانانە بکات، ئەگەر یەکێک رێکاری یاسایی هەبوو، ئەوا بدرێتە یاسا و رێکاری یاسایی بەرامبەری بگیرێتەبەر، پێش گواستنەوەیان ئەم خێزانانە وردبینیی یاسایی و ئەمنی و هەواڵگرییان بۆ دەکرێت. ئەم وردەکارییانە زۆر گرنگە بۆ دەوڵەت بەر لە گواستنەوەیان، پێش ئەوەی عێراق وەریانبگرێتەوە دەبێت لێکۆڵینەوەی ورد و گشتگیریان لێبکرێت، خێزانە سەلامەتەکان دیاریبکرێن، بەشێک لە منداڵەکان باوکیان یان دایکیان کوژراوە، ئەمانە گوناهیان چییە؟ ئەرکی دەوڵەتە وەریانبگرێتەوە و بیانگەڕێنێتەوە بۆ ناوچەکانیان.

 

 

سەعید جەیاشی: بنەمای گەڕانەوەی خێزانەکان ئارەزوومەندانەیە، نەک بە زۆرەملێ. هاووڵاتییەکە خۆی بڕیاری گەڕانەوەی دەدات، حکومەتی عێراق پێشوازی لە هەموو هاووڵاتییەکانی دەکات، وردبینی دەکات، دەبێت دڵنیا ببینەوە کە عێراقین، بەڵگەنامەی عێراقیبوونی هەیە، هەڵوێستی باشە و کێشەی نییە. بۆ نموونە لێکۆڵینەوە دەکەین ئەگەر ئەو کەسە یاداشتی دەستگیرکردنی هەبێت، ئەوا ئاگاداری دەکەینەوە و پێی دەڵێین تۆ بڕیاری دەستگیرکردنت هەیە، ناتوانین دەربازی بکەین لە یاسا و دەبێت بدرێتە دادگە. ئەگەر رازی بوو پێشوازیی لێدەکەین و رادەستی ئەو شوێنەی دەکەین کە داوای کردووە و رووبەڕووی یاسای دەکەینەوە، دۆسیە یاساییەکان پەیوەندییان بە بەرپرسیارێتیی باڵاوە هەیە، بەڵام پرسیار ئەوەیە، خێزانێک هیچ کێشەیەکی یاساییان لەسەر نییە، ژن و منداڵن، زانیاریی ئەمنیان لەسەر نییە، ئەوان گوناهیان چییە لەوێ بن، دەکوژرێن و رووبەڕووی تووندوتیژی دەبنەوە، کێشەی تەندروستییان بۆ دروستدەبێت، رۆژانە مەترسییان لەسەرە، زۆرترین ئەوانەی لە کەمپی هۆل دەکوژرێن، عێراقین.

 

 

سەعید جەیاشی: ئێمە کێبڕکێ لەگەڵ کات دەکەین. راستییەکەی هەوڵ دەدەین و کێبڕکێ لەگەڵ کات دەکەین بۆ  هەڵوەشاندنەوەی ئەو کەمپە. شوێنەواری نەمێنێت، بۆئەوەی نەبێتە مەترسی بۆ ئاسایشی نەتەوەیی عێراق. بڕیاری حکومەتی عێراق ئەوەیە نابێت ئەو کەمپە بمێنێت. ئەرکی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و وڵاتانە هاووڵاتییانیان وەربگرنەوە، عێراق بەرپرسیارێتیی گەڕانەوەی خێزانە عێراقییەکان هەڵدەگرێت، بە پرۆگرامێکی تایبەت و لێکۆڵینەوەی وردەوە کە لەلایەن 18 دامەزراوەی عێراقییەوە دەکرێت. کارەکان وردە و عێراق بەردەوامە لە چالاکییەکانی لە هێڵێکی فراوانی کارکردن بۆ گەڕانەوەی تەواوی خێزانەکان بۆ ناوچەکانیان، بە هاوکاریی حکومەتە خۆجێییەکان، فەرماندەی هێزە ئەمنییە مەیدانییەکان و لە رێگەی کۆمەڵگەوە.

 

 

سەعید جەیاشی: عێراق هاوبەشییەکی نێودەوڵەتیی دروستکردووە، رێکخراوە نێودەوڵەتییەکان هاوکاریی عێراق دەکەن، لە بوارە جیاوازەکاندا، لەڕووی ئەنجامدانی چالاکی و هاوکاریی مرۆیی و چەند بوارێکی سنوورداردا، بۆ پشتیوانیی بەرنامەکانی عێراق. لەپێش هەموویانەوە رێکخراوە نێودەوڵەتییەکان. عێراق دەستی بە جووڵاندنی دۆسیەکە کردووە لەڕووی ئاسایشی نەتەوەییەوە، راستە لایەنی مرۆیی تێدایە، بەڵام لەڕووی ئاسایشی نەتەوەییەوە تەماشای دۆسیەکە دەکەین، ناوچەی هۆل لە سووریا ژینگەیەکی تووندوتیژی هەیە، ناوچەیەکە رێی تێناچێت بهێڵین ئەو خێزانانە لەوێ بن، لەبەر ئەوەی دواتر بە شێوەیەکی دیکە دەگەڕێنەوە، بۆیە بە گەڕانەوەیان بە شێوەی بەرنامە بۆ داڕێژراو لەژێر کۆنترۆڵ و چاودێریی حکومەتدا و جێگیرکردنەوەیان لە ناوچەکانی خۆیان، رێگری دەکەین لەوەی بە شێوەی دیکە بۆمان بگەڕێننەوە. عێراق پێشەنگە و ورەیەکی باشی هەیە، توانای باشی هەیە، حکومەت و لایەنە ئەمنییەکان کار دەکەن، بەڵام بەبێ دابڕان لە هاوکاریی نێودەوڵەتی، رۆڵی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی چییە لەمەدا، بە راشکاوی ئەوەت پێ دەڵێم، ئەو رێکخراوانەی هەن، رێکخراوی پاڵپشتیی کارن، WHO چی دەکات؟ هاوکاریی پزیشکی پێشکێشی ناوەندەکانی راهێنانەوە دەکات، یونسێف چی دەکات؟ پێداویستیی خوێندن و قوتابخانە و هەندێک پێداویستیی دیکە دابین دەکات. رێکخراوی کۆچی نێودەوڵەتی چی دەکات؟ هەموو پێداویستیی نێو سەنتەرەکانی ئامادەکردنەوە دابین دەکات بە هاوکاریی وەزارەتی کۆچ و کۆچبەرانی عێراق.

 

 

سەعید جەیاشی: ئێمە تەنیا یەک ناوەندی ئامادەکردنەوەمان هەیە لە باشووری موسڵ. ئەمە ئەزموونێکی نوێیە بۆ عێراق، یەکەم جارە ناوەندێکی وامان هەبێت کە لە ئایاری 2021 دامەزراوە، لە باشووری موسڵ تایبەتە تەنیا بە ئامادەکردنەوە، کەمپی کۆچبەران نییە، ناوەندێکە 7 بۆ 8 دامەزراوەی عێراق کار دەکەن لەگەڵ هاوکاریی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، تایبەتە بە ئامادەکردن و راهێنانەوە، چارەسەر و ئامادەکردنەوەی خێزانەکان بە مەبەستی تێکەڵبوونیان بە کۆمەڵگە. چاودێریی تەواو لە ناوەندەکەدا هەیە.