بەرێوەبەرێکی پێشووی وەزارەتی نەوتی عێراق: دەبێت هەرێمی کوردستان گازیش لە رێگەی سۆمۆوە بفرۆشێت

 

رۆژی دووشەممە 27.3.2023، دیبەیتێکی ئابووریی تۆڕی میدیایی رووداو لەبارەی راگرتنی هەناردەی نەوتی هەرێمی کوردستان و لێکەوتەکانی بەڕێوەچوو، تێیدا هەریەک لە د. یەریڤان سەعید، مامۆستا لە زانکۆی کوردستان - هەولێر، د. بیلال وەهاب، لێکۆڵینڤان لە پەیمانگەی واشنتن، حەمزە جەواهیری، شارەزای نەوت و وزە و حەیدەر بەتات، شارەزای نەوت و بەڕێوەبەری گشتیی پێشوو لە وەزارەتی نەوتی عێراق بەشدارییان کرد.

 

 

د. یەریڤان سەعید، مامۆستا لە زانکۆی کوردستان - هەولێر دەڵێت: "بڕیارەکە لێدانێکی گەورەیە لە شەرعیەتی نێودەوڵەتیی نەوتی هەرێمی کوردستان لە رووی هەناردەوە، ئەگەر بڕیاری دادگەی باڵای فیدراڵیی عێراق بۆ بەنایاسایی ناساندنی دۆسیەی نەوتی هەرێمی کوردستان شەرعیەتی دۆسیەکەی خستبێتە ژێر پرسیارەوە، ئەم بڕیارەی دەستەی نێوبژیوانیی پاریس شەرعیەتی تەواوی نەوتی هەرێمی کوردستان دەخاتە مەترسییەوە." 

 

د. یەریڤان سەعید دەشڵێت، بڕیارەکە "کاریگەریی زۆری لەسەر ئەو کۆمپانیایانە دەبێت کە نەوتی هەرێمی کوردستان دەکڕن و مەترسیی ئەوەیان لەسەرە رووبەڕووی هەمان دۆخی تورکیا ببنەوە، بۆیە پێناچیت ئێستا بیانەوێت نەوتی هەرێمی کوردستان بکڕن." دەشڵێت، "ئەوەی بەغدا دەیکات بۆ لاوازکردنی هەرێمی کوردستانە و دەبێت هەوڵە دیپلۆماسییەکان چڕبکرێنەوە بۆ چارەسەرکردنی ئەو کێشەیە." 

 

پێشتریش ئەو کۆمپانیایانەی لە هەرێمی کوردستان کشانەوە، بەگوتەی ئەو مامۆستایەی زانکۆ، هۆکارەکەی ئەوە بوو کە قەبارەی یەدەگی نەوتی هەرێمی کوردستان بەو رادەیە نییە کە باس دەکرا و ئەو کۆمپانیایانەی ئێستا کار لەو کەرتە دەکەن لە هەرێمی کوردستان، "لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی بچووکن." 

 

ئەو مامۆستایەی زانکۆ پێیوایە، مانەوەی کۆمپانیا بیانییەکان لە هەرێمی کوردستان بەندە بە رێککەوتنی هەولێر و بەغدا، ئەگەر رێککەوتنێکی باش بکرێت کە مافی کۆمپانیاکان بپارێزێت، ئەگەرنا کۆمپانیاکان ئامادە نین پارەی دیکە لە وەبەرهێنانی کەرتی نەوتیی هەرێمی کوردستان خەرجبکەن.

 

دکتۆر یەریڤان سەعید دەشڵێت، "بۆ بەغدا بابەتی سەروەری زۆر گرنگترە لەوەی 400 هەزار بەرمیل نەوتی هەرێمی کوردستان و کەرکووک هەناردەبکرێت." دەشڵێت: "20 ساڵە چەندین لایەن لە بەغدا چاوەڕوانی بێهێزبوونی هەرێمی کوردستانن." 

 

 

د. بیلال وەهاب، لێکۆڵینڤان لە پەیمانگەی واشنتن لەبارەی لایەنە ئەرێنی و نەرێنییەکانی بڕیارەکەوە دەڵێت: "تاوەکو ئێستا لە هەرێمی کوردستان نەوت بۆ مەبەستی سیاسی بەکارهێنراوە و ئێستا کاتی ئەوەیە بۆ مەبەستی ئابووری بەکاربهێنرێت و بەهۆی پرسە سیاسییەکانەوە زیان بە ئابووریی هەرێمی کوردستان نەکەوێت." 

 

د. بیلال وەهاب گوتیشی، "دوورکەوتنەوەی هەرێمی کوردستان و حیزبەکان لە بەغدا زیانی بۆ هەرێمەکە هەبووە و دەبێت جارێکی دیکە لە بەغدا نزیک ببنەوە." 

 

هەرێمی کوردستان، وەک لێکۆڵینڤانە دەڵێت، ئامرازی بەهێزی هێشتا زۆر بەدەستەوەیە؛ هەرێمی کوردستان سەقامگیرە، دووەم 400 هەزار بەرمیل نەوتی هەیە کە نەوتی کەرکووک بەبێ نەوتی کوردستان ناڕوات و ساڵی رابردوو داهاتەکەی سەرووی دوو ملیار دۆلار بووە هەروەها کۆمەڵێک کۆمپانیای نەوتی لە کوردستان هەن کە ئامادە نین پشت لە هەرێمی کوردستان بکەن. 

 

د. بیلال وەهاب لەبارەی ئەو کۆمپانیا نەوتییانەش کە لە هەرێمی کوردستان کاردەکەن، دەڵێت: "هەرێمی کوردستان کۆمپانیا نەوتییەکانی تۆراندووە و کۆمپانیاکان زۆر بێزارن، چونکە سەرەڕای ئەو هەموو گوشارە، هێشتا وەزیری سامانە سرووشتییەکان دەستنیشاننەکراوە." 

 

لێکۆڵینڤانەکەی پەیمانگەی واشنتن زیاتر گوتی: "پاشەکشەیەکی زۆر لە رووی دامەزراوەییەوە لە هەرێمی کوردستان هەیە و لە رووی وزەوە پاشەکشەی کردووە." دەشڵێت: "پێشتر کەسانی دیار و شارەزا گفتوگۆیان لەبارەی نەوتەوە لەگەڵ بەغدا دەکرد، بەڵام ئێستا سوودیان لێوەرناگیرێت." 

 

د. بیلال وەهاب باس لەوەش دەکات، "ئەو سکاڵایەی عێراق لە دەستەی نێوبژیوانیی نێودەوڵەتی دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی 2014 و بەڕای زۆرینەی چاودێران، عێراق لەو پرسەدا زاڵ بوو." 

 

لەبارەی رۆڵی ئەمریکاش، د. بیلال وەهاب دەڵێت: "ئەمریکا لەگەڵ ئەوەدایە عێراق لەسەر پێ بوەستێت و لە رووی وزەوە سەربەخۆ بێت، هەروەها نەوتی زیاتر هەناردەبکات." 

 

لەبارەی پرسی گازیشەوە، لێکۆڵینڤانەکەی پەیمانگەی واشنتن دەڵێت: "ئەمریکا زۆر مەبەستیەتی وەبەرهێنان لە گازی هەرێمی کوردستان و عێراق بکرێت، ئەويش لەبەر چەند هۆکارێک؛ کەمکردنەوەی پیسکردنی ژینگە (بەهۆی بەفیڕۆچوونی گازەوە)؛ کەمکردنەوەی پشتبەستن بە گازی ئێران و ناردنی گاز بۆ وڵاتانی جیهان بۆ پڕکردنەوەی ئەو کورتهێنانەی بەهۆی کەمبوونەوەی هەناردەی گازی رووسیاو دروستبووە." 

 

هەر لەبارەی رۆڵی ئەمریکا، ئەو لێکۆڵینڤانە زیاتر دەڵێت، ساڵانێک ئەمریکا راستەوخۆ نێوەندگیریی لە نێوان هەولێر و بەغدا دەکرد، بەڵام ئەو نێوەندگیرییە کەمبووەتەوە، چونکە هەریەکەیان دەیانەوێت لە بەرژەوەندیی خۆیان نێوەندگیریی بکات. دەشڵێت، کاتێک هەولێر و بەغدا گوێ لە ئامۆژگارییەکی واشنتن دەگرن "هەریەکەیان گوێ لەو بەشە دەگرن کە لە بەرژەوەندیی خۆیەتی."