راوێژکارێکی بانکە تایبەتەکانی عێراق: هەر بانکێک دۆلاری پێنەدان، دەتوانن سکاڵای لەسەر بکەن

 

ئەو کارەی بانکەکان پەیوەندیدارە بە بڕیارێکی بانکی ناوەندیی عێراق کە لە سەرەتای ئەم ساڵ دەریکرد، داوای لە بانکە تایبەتەکان کرد پێویستە رێزی کڕیار و بەشداربووەکانیان بگرن، ئەگەر هەژمارەکەی دۆلارە، دەبێت دۆلاری پێبدرێت، ئەگەر لە هەژمارەکەی دراوی دیکە هەیە، دەبێت ئەو دراوەی پێ بدرێتەوە.

 

لە سەرەتای ئەم ساڵدا بانکی ناوەندیی عێراق بە روونی رێنوێنی دەرکرد لەسەر ئەوەی حەواڵەی دەرەکی ناوەندە دیپلۆماسییەکان و دامەزراوە نێودەوڵەتییەکان بە بێ کێشە بە کاش بدرێت. جگە لەوەش، بەشداربووان دەتوانن بە هەر دراوێکی بیانی کە پارەیان رادەستکردووە لە بانکەکاندا، بە هەمان دراو وەری بگرنەوە. 

 

سەرەڕای ئەو رێنوێنییە، بەشداربووانی بانکەکان کاتێک کە سەردانی بانکەکان دەکەن بۆ ئەوەی پارەکانیان بە دۆلار وەربگرنەوە، بانکەکان لارییان هەیە و پارەکانیان پێ نادەن، ئەمە دوای چەندین سەردانیش دووبارە دەبێتەوە، کاتێک کە بەشداربووەکەش پەلەیەتی، ناچارە هەر بە دینار پارەکەی وەربگرێتەوە بە نرخی فەرمی کە ئەگەر بەراوردی نرخی ئەمڕۆی بکەیت، نزیکەی 20 هەزار دیناری بۆ هەر 100 دۆلارێک کەمترە. 

 

ئەمڕۆ 22-1-2024 د. سەفوان قوسەی، راوێژکاری کۆمەڵەی بانکە تایبەتەکانی عێراق لە بووڵەتنی ئابووری رووداو کە محەممەد شێخ فاتیح پێشکێشی کرد، ئاماژەی بەوەکرد، بانکی ناوەندی دەرفەتی بە بانکە تایبەتەکان داوە دۆلاریان دەست بکەوێت لە رێگەی داهاتی کۆمپانیاکان و حەواڵەی دەرەکییەوە.

 

لە وەڵامی پێشکێشکاری رووداودا کە گوتی،  "هاوڕێم هەیە هەژمارەکەی دۆلارە، بۆ مووچەکەی سەردانی بانکی کردووە، بەڵام بانکەکە پێی راگەیاندووە ناتوانێت دۆلار رابکێشێت بەڵکو تەنیا دەتوانن دیناری پێببدەن،" د. سەفوان رایگەیاند، "هەر کەسێک هەژماری هەر دراوێک بێت، دەتوانێت ئەو دراوە وەربگرێتەوە، ئەگەر بۆیان نەکرد، دەتوانێت لە بانکی ناوەندی سکاڵا دژی بانکەکە تۆمار بکات."

 

وەکو ئەو راوێژکارە باسی دەکات، بە هیچ شێوەیەک بانک مافی نییە دەستکاری پارەی هەژماری بانکیی کڕیار بکات، چونکە ئەو کڕیارەی دۆلاری بۆ دێت دەچێتە سەر هەژماری کەسیی خۆی، دەبێت بانک دۆلاری پێبدات، بەڵام کڕیار دەبێت پابەند بێت بەوەی ئەو دۆلارە لە بازاڕە ناڕێکخراوەکان نەفرۆشێت، چونکە ئەمریکا لە رێگەی سیریاڵ نەمبەری دۆلارەوە چاودێریی جووڵەی دەکات ئەگەر بچێتە ئەو وڵاتە دراوسێیانەی کە سزای ئەمریکایان لەسەرە، ئەوکات بۆ خاوەن هەژمار و بانکەکەش زۆر خراپ دەبێت.

 

لەکاتێکدا ئەگەر بانک ئامادە نەبوو دۆلار بە خاوەن هەژمار بداتەوە، دەبێت بانکەکە بە نرخی بازاڕ دینار بدات بە کڕیارەکەی لە بری دۆلار، واتە ئەو کاتەی کڕیار سەردانی بانک دەکات، نرخی دینار بەرامبەر دۆلار چەند بوو، دەبێت بەو نرخە دۆلارەکەی بۆ هەژمار بکەن، نەوەک ئەو نرخە فەرمییەی بانکی ناوەندی دایناوە، بۆ ئەوەی کڕیار زەرەرمەند نەبێت. ئەمە بە گوتەی د. قوسەی. 

 

 

کاتێک کڕیار بچێتە بانک و دۆلاری پێنەدەن، لەبری ئەوە دیناری پێ بدەن، ئەوا ئەو کڕیارە 15%ـی هەر 100 دۆلارێک زیانی بەر دەکەوێت کە دەکاتە نزیکەی 19 هەزار دینار. 

 

ئەو راوێژکارەی بانکە تایبەتەکان ئاماژەی بەوەکرد، لە نزیک مەودا و بە قۆناخی جیا جیا مامەڵەکردن لە بازاڕەکان بەتەواوی دەکرێتە دینار. 

 

 

بەهای دراو تەنیا پەیوەست نییە بە گرژی و ئاڵۆزی و سزاکان، بەڵکو بازرگانی لەگەڵ وڵاتانی دیکەش کاریگەریی راستەوخۆی لەسەر بەهاکەی دەبێت، ئەمە بۆ وڵاتێکی وەک عێراق کە نرخی دراوەکەی ناجێگیرە و رووداوەکان و پێشهاتەکان کاریگەریی راستەوخۆیان لەسەری دەبێت. 

 

لەم مانگەدا، بەهای دینار بەرامبەر بە دۆلار لە ئاستەکانی 151 هەزار بۆ 153 هەزار دینار بوو، هۆکاری جێگیریی بەهای دینار لەم ئاستەدا دەگەڕێتەوە بۆ کەمبوونەوەی مامەڵەی بازرگانیی عێراق لەگەڵ وڵاتی چین کە ساڵانە قەبارەی بازرگانیی چین و عێراق دەگاتە نزیکەی 14 بۆ 17 ملیار دۆلار، چونکە لە مانگی یەک و سەرەتای مانگی دوو لە چین، چەند پشوویەک هەن کە لە مانگی دوو بۆ سەری ساڵی نوێی چین دوو هەفتە پشووی سەرتاسەرییە لەو وڵاتە، بەوەش بازرگانان کەمتر کاڵا لە چینەوە هاوردە دەکەن، بەوەش خواست بۆ دۆلار لە عێراق و هەرێمی کوردستان کەم دەکات.

 

نیوەڕۆی ئەمڕۆ دووشەممە، 22-1-2024، 100 دۆلار بە نزیکەی 151 هەزار دینار مامەڵەی پێوەکرا.