Eski ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton, Esad rejiminin devrilmesinin olumlu bir adım olduğunu vurgularken, İran’ın bölgedeki etkisinin büyük bir tehdit oluşturduğunu belirtti.
Heyet Tahrir Şam’ın (HTŞ) durumuna ve Türkiye’nin Rojava’daki müdahalesine dikkat çeken Bolton, bu gelişmelerin bölgesel istikrar üzerindeki etkisine yönelik endişelerini paylaştı.
Özellikle Kürtlerin statüsü, Demokratik Suriye Güçleri’nin (DSG) rolü ve IŞİD tehdidi üzerinde durarak ABD’nin bu bölgede stratejik olarak varlık göstermeye devam etmesi gerektiğini ifade etti.
Trump’ın birinci dönem başkanlığı sırasından Erdoğan’ın Trump’ı “kandırdığına” dikkat çeken Bolton, “Erdoğan geçmişte Trump'ı kandırdı ama neyse ki Trump'ın Washington'daki danışmanları onu farklı bir şey yapmaya zorlamayı başardı. Ancak Erdoğan gelecekte Trump'la konuşursa 2018 ve 2019'da söylediğinin aynısını söyleyecektir diye düşünüyorum. Şunu diyecektir; Kuzey Suriye'nin güvenliğini sağlayacağım. Güçlerinizi geri çekebilirsiniz. Her şeyin iyi olacağından emin olacağım. Ama bu Türkiye'nin perspektifinden; ABD'nin, Kürtlerin ya da Suriye'deki diğerlerinin perspektifinden değil” dedi.
Ankara yönetiminin Rojava için bir tehdit olduğunu savunan Bolton, “Türkiye tarihsel olarak Kuzey Suriye’nin büyük kısmını işgal etmeyi amaçlıyor ve bu, Demokratik Suriye Güçleri (DSG) ile Kürtlere karşı büyük bir tehdit oluşturuyor. Bu durum, Amerikan güçleri ve bölgede yaşayan Hristiyanlar ile Dürziler için de bir tehdit oluşturabilir. Eğer Heyet Tahrir Şam hâlâ IŞİD gibi radikal bir terör örgütü ise, bu Suriye içinde birçok kişi için büyük bir tehdit anlamına gelir” değerlendirmesinde bulundu.
Bolton, ”Bir sorunumuz daha var: o da IŞİD mahkûmları. IŞİD'e karşı mücadele kapsamında Kürt güçleri bu mahkûmları izlemekle (gözetlemekle) yükümlü bu mesele de oldukça tehlikeli. ABD'nin son dönemde Suriye'nin kuzeydoğusundaki IŞİD mevzilerine, özellikle de silah ve mühimmat depolarına saldırdığını biliyoruz. Dolayısıyla çok fazla şüphe ve tehlike var” uyarısında bulundu.
Eski ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton, Rûdaw TV'de sunucusu Zana Kayani'nin sorularını yanıtladı.
Rûdaw: Sayın John Bolton İyi günler. Özellikle Orta Doğu'da yeni bir durumun ortaya çıktığı bu hassas dönemde sizinle sohbet etmekten memnuniyet duyuyorum. Son konuşmanızı okudum, Suriye'nin geleceği konusunda pek iyimser değilsiniz. Neden Suriye'nin geleceğinin iyi olmayacağını düşünüyorsunuz?
John Bolton: Sizinle konuşmaktan memnunum. Esad rejiminin devrilmesi kesinlikle iyi bir şey. Bu konuda hiçbir şüphem yok. Ancak bu durum, benim Ortadoğu’nun barış ve istikrarı için en büyük tehdit olarak gördüğüm İran için büyük bir darbe. Suriye’de ise Heyet Tahrir Şam grubu Şam’ın kontrolünü elinde tutuyor ama Türkiye’nin müttefiklerinin hâlâ endişeli olduğunu görüyoruz. Bu grubun IŞİD’in bir uzantısı mı yoksa kendi tanımlarıyla terörist olmayan bir yapı mı olduğunu bilmiyoruz. Bu yüzden onların terörizmden vazgeçtiklerine dair teminatlar almadan dikkatli olmalıyız. Ancak sorun yalnızca HTŞ değil. Türkiye’nin İdlib ve Kuzey Suriye’deki müdahalesi büyük bir problem. Türkiye’nin Esad’ı devirmek için Heyet Tahrir Şam ile iş birliği yapıp yapmadığını bilmiyoruz ama bunun olası olduğunu düşünüyorum.
Ayrıca, daha önce Minbic’de Suriyeli savunma güçlerinin çekilmesi için bir anlaşma yapılmıştı. Ancak Türkiye tarihsel olarak Kuzey Suriye’nin büyük kısmını işgal etmeyi amaçlıyor ve bu, Demokratik Suriye Güçleri (DSG) ile Kürtlere karşı büyük bir tehdit oluşturuyor. Bu durum, Amerikan güçleri ve bölgede yaşayan Hristiyanlar ile Dürziler için de bir tehdit oluşturabilir. Eğer Heyet Tahrir Şam hâlâ IŞİD gibi radikal bir terör örgütü ise, bu Suriye içinde birçok kişi için büyük bir tehdit anlamına gelir.
Rûdaw: Peki, özellikle Kürtlerden bahsettiniz. Yeni Suriye’de Kürtlerin statüsünü nasıl görüyorsunuz? Sizce tüm sorunlara rağmen Suriye’de bir Kürdistan Bölgesi kurulabilir mi?
John Bolton: Evet, öyle olmasını umuyorum. Trump'ın başkanlığının ilk döneminde Erdoğan, Kuzeydoğu Suriye'deki terör sorununu çözeceğini söyleyerek kendisini ABD askerlerini geri çekmeye ikna etmeye çalışırken, Türk askerlerinin Kürtlere saldırması için bir bahane kullanmak istiyordu. Suriye. Biz bu eyleme karşı direnmeyi başardık. Bölgede hâlâ yaklaşık 900 Amerikalı bulunuyor. Ancak Heyet Tahrir Şam’ın yaptıklarının dışında, Türk birliklerinin sınıra gelmesi nedeniyle Kürtlerin tehlikede olduğunu düşünüyorum. Bir sorunumuz daha var: o da IŞİD mahkûmları. IŞİD'e karşı mücadele kapsamında Kürt güçleri bu mahkûmları izlemekle (gözetlemekle) yükümlü bu mesele de oldukça tehlikeli. ABD'nin son dönemde Suriye'nin kuzeydoğusundaki IŞİD mevzilerine, özellikle de silah ve mühimmat depolarına saldırdığını biliyoruz. Dolayısıyla çok fazla şüphe ve tehlike var. Umarım Başkan Trump geri döndüğünde ABD askerlerini geri çekmemeye ve Kürt müttefiklerini Türkiye veya HTŞ'nin tehdidi altında bırakmamaya ikna edilebilir.
Rûdaw: Peki, Trump'ın tutumundan bahsettiniz. Sayın Bolton, ‘The Room Where İt Happened’ kitabınızda Trump'ı, ABD askerlerini daha sonra Türkiye'nin ve desteklediği silahlı grupların saldırısına uğrayan bölgelerden çekme karşılığında Kürtlere ihanet etmekle eleştiriyorsunuz. Trump'ın yeni yönetiminde yine aynı şeyi yapacağını düşünüyor musunuz?
John Bolton: Çok endişeliyim. Sonunda onu geri çekilmemeye ikna etmeyi başardık ama çok yaklaşmıştı. Eğer Noel arifesinde Irak'taki Ayın Esed üssüne gitmeseydi ve buradaki Amerikalıları, birliklerimizi ve danışmanlarımızı kuzeydoğu Suriye'de tutmanın ne kadar önemli olduğunu dinlemeseydi, geri çekilebilirdi. Bu yüzden kendisine uygun tavsiye verilmezse bu projeyi üstlenebileceğinden endişeleniyorum. Dolayısıyla Kürdistan'ın ABD'deki dostlarının gelecekteki Trump danışmanlarının bu bölgenin Kürtler ve ABD için neden stratejik açıdan önemli olduğunu bilmelerini sağlamalarının çok önemli olduğunu düşünüyorum.
Rûdaw: Sayın Bolton, her ne kadar asıl meseleden uzaklaşmak istemesem de bu onun bir parçası. Trump'ın yeni kabinede önerdiği danışmanları ve bakanları nasıl okuyorsunuz? Sizce yeni ABD yönetiminde Donald Trump'a nasıl tavsiyelerde bulunacaklar?
John Bolton: Marco Rubio'ya güvenim tam. Senatör Dışişleri Bakanı olarak atandı. Ulusal güvenlik danışmanı olarak atanan Kongre Üyesi Michael Waltz'a da güveniyorum. Ancak Ulusal İstihbarat Direktörü olarak atanan Tulsi Gabbard gibi diğer bazı kişiler için endişeleniyorum, umarım bu pozisyonu alamaz. 2017 yılında Esad'ı ziyaret etmiş ve sonrasında Suriye'nin ABD'ye doğrudan bir tehdit olmadığını söylemişti. Nitekim birçok müttefikimiz için büyük bir tehditti. Ayrıca Rusya hakkında olumlu konuştu ve ABD ile Ukrayna'yı eleştirdi. Görüşlerinin hangi yöne gideceği konusunda çok endişeliyim. Görüşleri oldukça radikal ve Trump'ın yanında olması gereken danışmanların görüşlerinden uzak. Kuzeydoğu Suriye'deki mevcut kısmen de olsa var olan istikrarı korumak isteyenler için bu, ABD Kongresi üyelerinin yanı sıra Senatör Rubio ve Kongre Üyesi Waltz ile iletişime geçerek şu anda ABD'de olanı korumanın neden önemli olduğunu anlatmak için önemli bir zaman. ilgi alanları. 10 yılı aşkın süredir yaptığımızı devam ettirmeliyiz ve IŞİD'in yenilgiye uğratılmasına yardım eden Kürt müttefiklerini desteklemeliyiz.
Rûdaw: Peki Sayın Bolton, Donald Trump'ın yeni yönetiminde görev alacak kişiler hakkında olan yorumlarla birlikte size şunu sormak istiyorum; sizce ABD Kürt davasına ne kadar destek verebilir? Rojava’da Kürtlere destek olacak mı?
John Bolton: Bakınız, ABD'nin oraya olan ilgisinin IŞİD'e karşı mücadeleden bu yana uzun süredir olduğu gibi aynı kalacağını düşünüyorum. IŞİD'in yenilgilerinin ardından yeniden örgütlenmemesini sağlamaktır. Halen çok sayıda IŞİD savaşçısı var. Şu anda ellerinde topraklarının olmadığı ve halifeliklerinin olmayacağını biliyorlar. Ancak şu anda Şam'a hâkim olan Heyet Tahrir Şam ve Esad hükümetinin askeri gücünden geriye kalanlar çok daha büyük bir tehdit oluşturabilir. Ürdün'ü ya da Suriye'nin kuzeydoğusunda ve sınır boyunca Türkiye ile koordineli çalışan Golan Tepeleri'ndeki İsrail'i tehdit edebilir. Ama iyi olan şu ki, İran ve Rus güçlerinin arenadan tamamen uzaklaşmış olabileceği. Ancak bu durum, IŞİD tehdidi olduğu ve HTŞ'nin hala aynı IŞİD içeriğine sahip olduğu ihtimali olduğu sürece Kürtlerin haklarının tehlikede olduğu anlamına gelmiyor. Dolayısıyla ABD'nin orada kalması gerekiyor.
Rûdaw: Peki. Biraz da Türkiye'den bahsedelim. ABD Türkiye üzerindeki hegemonyasını nasıl kullanabilir? Yeni Suriye'de Kürtlerin siyasi hakları korunuyor. Bilhassa son günlerde Donald Trump'ın bir konuşmasında Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ı övdüğünü biliyorsunuz.
John Bolton: Endişeliyim. Erdoğan geçmişte Trump'ı kandırdı ama neyse ki Trump'ın Washington'daki danışmanları onu farklı bir şey yapmaya zorlamayı başardı. Ancak Erdoğan gelecekte Trump'la konuşursa 2018 ve 2019'da söylediğinin aynısını söyleyecektir diye düşünüyorum. Şunu diyecektir; Kuzey Suriye'nin güvenliğini sağlayacağım. Güçlerinizi geri çekebilirsiniz. Her şeyin iyi olacağından emin olacağım. Ama bu Türkiye'nin perspektifinden; ABD'nin, Kürtlerin ya da Suriye'deki diğerlerinin perspektifinden değil. Mesela HTŞ’nin Türkiye'den ne kadar bağımsız çalışabileceğini bilmek güzel olurdu. Türkiye'ye boyun eğerlerse bu başka bir şey, Türkiye'den ayrı hareket ederlerse bu ayrı. Tabi ki tüm Suriye için çalışmak başka bir şey. Bu elimizde olmadığını düşündüğüm önemli bir bilgi ama büyük bir fark yaratabileceğini düşünüyorum.
Rûdaw: Sayın Bolton, Orta Doğu siyaseti hakkında iyi bilginiz var ve geçmişte Kürtlerin durumunu da gayet iyi biliyordunuz. Kürtlerin yeni Suriye hükümetinde söz sahibi olması ve temsil edilmesi için ne yapması gerektiğini sormak istiyorum.
John Bolton: Bunun çok önemli olduğunu düşünüyorum çünkü Suriye'deki tüm tarafları tatmin edecek ve istikrar getirecek tek şey bu. Bilmediğimiz şey, HTŞ’nin Suriye'de nüfusun bileşimini temsil eden bir hükümet kurmayı ciddi olarak isteyip istemediğidir. Önemli olan, hükümetin Türkiye'den tamamen bağımsız olması ve Kürtlere adil bir pay verilmesidir ki, hükümetin diğer halkların yanı sıra kendilerinin çıkarlarını da koruduğundan emin olabilsinler. HTŞ’nin liderleri şu anda iyi şeyler söylüyor ama dürüstler mi? Şimdi bunu söyleyemem. Ama bence Suriye Kürtleri, HTŞ’deki bu grubun ne düşündüğünü ve şu anda ne istediğini anlamamıza yardımcı olacak en iyi konumdalar. Bunu tespit edip bir değerlendirme yaparsak, iddia ettikleri gibi terörden vazgeçtiklerini söylediklerinde inandırıcı olup olmadıklarını anlayabiliriz. Bunu destekleyecek hiçbir bilgiye sahip değilim. Ancak hedeflerini net bir şekilde anlayabilirsek, bu hem Suriyeli Kürtlerin hem de ABD'nin ne yapması gerektiğine yol gösterecektir.
Rûdaw: Peki sayın Bolton, olasılıkları değerlendirelim. DSG’nin dağılması ve ABD güçlerinin doğu ve kuzeydoğu Suriye'de kontrol altına alınması durumunda ABD, DSG gibi bir ortak bulabilir mi?
John Bolton: Hayır, zannetmiyorum. Demokratik Suriye Güçleri yenilgiye uğratılırsa, en büyük kazanan Türkiye destekli milislerden oluşan Suriye Milli Ordusu olacak. Bu, Türkiye'nin Kuzeydoğu Suriye'yi işgal ettiğini, hatta belki de bölgeye hâkimiyetini dayattığını tam olarak kanıtlıyor. Başka bir durumda, eğer IŞİD, Demokratik Suriye Güçleri olmadan yeniden ortaya çıkarsa, başka nelerin mevcut olacağını bilmiyorum. Irak, IŞİD halifeliğine karşı harekâtın başlamasından 10 yıl öncesine göre şu anda çok farklı bir durumda. Kürtler tüm zamanların en aktif ve sadık gücü olmuştur. Dolayısıyla Kürtlerin terk edildiğini veya yenilgiye uğratıldığını görmek bence Suriye'deki istikrar, Kürtler ve ABD için bir felaket olacaktır.
Rûdaw: Peki. Tabloya daha geniş bakalım ya da tablonun diğer açılarına bakalım. Lübnan Hizbullah'ı ile Hamas'ın zayıflaması sonrası Beşar Esad devrildi. İran cephesinin ve müttefiklerinin daha da zayıflamasını destekliyor musunuz?
John Bolton: Gerçekten böyle olmasını umuyorum. Ortadoğu'da tarih çok hızlı akıyor. Dün ABD'nin Sana'da bir Husi hedefine saldırdığını, ardından da İsrail'in saldırılarını gördük. Husiler de yenilmesi gereken İran destekli bir terör grubudur. İran'ın çok savunmasız bir durumda olduğunu düşünüyorum. Suriye Kurtuluş Konseyi ile ilgili söyleyebileceğim olumlu şey, İran'ın Irak'tan Suriye'ye, oradan da Hizbullah'a geçişini engelleme kararı aldıklarıdır ki bu da Hizbullah'ın karadan silah ve mühimmat almasına bir başka darbe olacaktır. Bölgede ve Batı'da, artık kamuoyunun endişesi haline gelen Esad'ın kaybıyla ilgili İran'da muhalefet ve kınama yönünde yaygın medya haberleri de var. Devrim Muhafızları, generaller, düzenli ordu, herkes aynı fikirde değil. Her şeyden önce bu tartışma İran halkının kendi arasında da yayıldı ve şu soruyu sordular: Hükümet neden bu terörist grupları yaratmak için yıllar boyunca on milyarlarca dolar harcadı ama şimdi hiçbir şey yapamıyorlar? Bu, bu paranın bizzat İran halkına harcanmadığı gerçeğine rağmen oluyor. Bu durumda İran'ın Suriye, Lübnan, Gazze ve diğer yerlerdeki başarısızlıklarının rejimi üzerinde muazzam bir baskı oluşturduğunu düşünüyorum. Yukarıdan baskı geldiğinde, liderlik fikir ayrılığına düştüğünde ve birbirine karşı durduğunda silahsızların değişim şansı artıyor, şu anda çok yüksek bir seviyede olan rejimde etkili değişiklikler yapıp onu devirebiliyorlar. Herkesin bildiği gibi 85 yaşındaki dini liderin sağlık durumu kötü ve halefi konusunda net bir planı yok. Bu, rejimin büyük zayıflamasının bir başka aşamasıdır. O yüzden hepimizin bu durumdan faydalanmaya çalışması gerektiğini düşünüyorum çünkü Ayetullahlar iktidarda olduğu sürece bölgede kalıcı barış ve istikrar olmayacak.
Rûdaw: Peki. Suriye'den sonra İsrail'in Irak'taki İran yanlısı silahlı gruplara karşı askeri harekat yapmasını bekliyor musunuz?
John Bolton: Bunun bir olasılık olduğunu düşünüyorum. Tabii ki, Irak'taki ABD askeri güçleri ve sivil personeli, İran'ın organize ettiği ve finanse ettiği Şii milislerin birçok saldırısıyla karşı karşıya kaldı. ABD'nin geçtiğimiz yıl Ekim ayından bu yana Irak'taki bu milislere karşı daha fazlasını yapması gerektiğini düşünüyorum. Bence asıl soru önümüzdeki ay Biden yönetimi sona erdiğinde ve Trump yönetimi başladığında İsrail'in İran'ın nükleer programına saldırıp saldırmayacağıdır. Bunu destekliyorum. Eğer bu gerçekleşirse Tahran rejimi üzerinde daha fazla baskı oluşturacağını düşünüyorum. Tekrar ediyorum, İran halkı artık yetkililerine tüm parayı nükleer programa harcadıklarını söylüyor. Bu, mevcut hükümetin ve ayetullahların gitmesi gerektiğinin kanıtıdır.
Rûdaw: Peki. çok kısaca cevap verirseniz sayın Bolton. Bu son sorum olacak. Trump'ın ulusal güvenlik danışmanı olarak yeniden seçilseniz Suriye'deki Kürtler ve genel olarak Ortadoğu konusunda ona ne gibi tavsiyelerde bulunurdunuz?
John Bolton: Görevdeki ilk döneminde IŞİD halifeliğini yok etme konusunda harika bir iş çıkardı. Trump'ın başarısında Kürtlerin çok önemli olduğunu söyleyebilirim. Yani Trump Kürtlerden ayrılırsa itibarını zedeleyecek. Trump'ın dikkatini çekmenin en iyi yolu bu.
Rûdaw: Bay John Bolton, eski ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı, benimle olduğunuza sevindim. Bu röportaj için teşekkür ederim.
John Bolton: Bu fırsat için çok teşekkür ederim.
Yorumlar
Misafir olarak yorum yazın ya da daha etkili bir deneyim için oturum açın
Yorum yazın