Hüsamettin Turan
Molla Mustafa Barzani, 20. yüzyılın önde gelen Kürt liderlerinden biri olarak, Kürt ulusal mücadelesinde merkezi bir rol oynamıştır. 1903 yılında Barzan köyünde doğan Barzani, yaşamı boyunca Kürt halkının siyasi ve askeri hareketlerinde etkin bir liderlik sergilemiştir. Onun etkisi, yalnızca Irak Kürdistanı ile sınırlı kalmamış, aynı zamanda İran, Suriye ve Türkiye'deki Kürt hareketlerini de derinden etkilemiştir.
Barzani'nin siyasi ve askeri stratejileri, Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılışı ve Orta Doğu'nun yeniden şekillendiği bir dönemde şekillenmiştir. 20. yüzyılın başlarında, Kürtler ulusal kimliklerini tanımlama ve bağımsızlıklarını kazanma konusunda büyük zorluklarla karşılaşırken, Barzani ailesi bu mücadelenin merkezinde yer almıştır. Özellikle Şeyh Mahmud Berzenci'nin İngiliz yönetimine karşı başlattığı ayaklanma ve ardından 1946'da kurulan Mahabad Kürt Cumhuriyeti, Kürt siyasi hareketlerinin kritik dönüm noktaları olmuştur. Barzani, bu süreçlerde hem askeri hem de siyasi liderlik yapmıştır.
Mahabad Kürt Cumhuriyeti'nin kuruluşunda önemli bir rol oynayan Barzani, bu kısa ömürlü devletin yıkılmasının ardından Sovyetler Birliği'ne sığınmış ve burada 11 yıl geçirmiştir. Bu süre zarfında Sovyetler'in askeri ve ideolojik desteğinden faydalanarak, Kürt hareketini uluslararası bir boyuta taşımaya çalışmıştır. 1958'de Irak'ta gerçekleşen askeri darbenin ardından ülkesine dönen Barzani, Kürtlerin özerklik hakları için mücadelesini sürdürmüştür. 1961'de Irak hükümetine karşı başlattığı ayaklanma, 1970'te Bağdat yönetimiyle yapılan otonomi anlaşmasına yol açmıştır. Ancak bu anlaşmanın uygulanmaması üzerine, 1974'te silahlı mücadele yeniden başlamış ve 1975'te İran ve ABD'nin desteğini çekmesiyle Barzani güçleri büyük bir yenilgiye uğramıştır.
Barzani'nin liderliği, askeri başarılarının yanı sıra Kürt ulusal kimliğinin güçlendirilmesi açısından da büyük önem taşımaktadır. Onun çabaları, bugünkü Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin temellerini atmış ve Kürtler için bir kimlik ve hak arayışının sürekliliğini sağlamıştır. Uluslararası alanda da etkili olan Barzani, ABD, Sovyetler Birliği, İran ve Irak gibi devletlerle kurduğu ilişkilerle Kürt hareketlerinin dış politikadaki konumunu şekillendirmiştir. Ancak bu ilişkiler genellikle pragmatik temellere dayandığından, istikrarlı bir destek sağlanamamıştır.
Molla Mustafa Barzani'nin mirası, günümüz Kürt hareketlerinde hâlâ etkisini sürdürmektedir. Onun mücadelesi, Kürtler için sadece askeri bir direniş değil, aynı zamanda siyasi bir kimlik inşası süreci olmuştur. Barzani, Kürt halkının ulusal haklarını savunan bir lider olarak hafızalarda yer edinmiştir. Bugün Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin varlığı ve Kürtlerin uluslararası alandaki görünürlüğü, büyük ölçüde onun mücadelesinin bir sonucu olarak değerlendirilebilir.
Yüzyıllık Ülke Hayalimizin Kurucusu: Ölümsüz Komutan Molla Mustafa Barzani
Molla Mustafa Barzani, Kürt halkı için yalnızca bir lider değil, aynı zamanda bir semboldür. Mücadelesi, Kürtlerin ulusal kimliğini ve bağımsızlık arayışını şekillendiren en önemli unsurlardan biridir. Yaşamı boyunca Kürt halkının hakları için savaşmış, askeri ve siyasi alanda büyük bir liderlik sergilemiştir. Ancak onu farklı kılan yalnızca savaş meydanlarındaki başarıları değil, aynı zamanda mütevazı ruhu ve halkıyla kurduğu güçlü bağdır.
Barzani'nin "Benim mezarım hiçbir peşmergenin mezarından yüksek olmayacak." sözü, onun liderlik anlayışını ve halkıyla kurduğu derin bağı yansıtır. Bu ifade, Barzani'nin kendisini bir halk lideri olarak değil, halkının bir parçası olarak gördüğünün en güçlü kanıtlarından biridir. Onun bu tutumu, klasik otoriter lider figürlerinden farklı olarak, halkçı ve fedakâr bir önder profili çizmektedir.
Bu liderlik anlayışını anlamak için dünya siyasetinde benzer figürlere bakmak mümkündür. Latin Amerika'da Simón Bolívar, Güney Afrika'da Nelson Mandela ve Hindistan'da Mahatma Gandhi gibi liderler, halklarının özgürlüğü için mücadele etmiş, ancak kişisel çıkarlarını ön planda tutmamışlardır. Benzer şekilde Barzani de Kürt halkının bağımsızlık mücadelesini kendisinden önde tutmuş ve bu uğurda sürgün, savaş ve zorluklara göğüs germiştir.
Barzani'nin mücadelesi yalnızca Kürt ulusal hareketi ile sınırlı kalmamış, aynı zamanda uluslararası arenada da yankı uyandırmıştır. 1946'da Sovyetler Birliği'nin desteğiyle kurulan Mahabad Kürt Cumhuriyeti, kısa ömürlü olmasına rağmen Kürtlerin kendi devletlerini kurma hayaline bir kapı aralamıştır. Bu süreçte Barzani, Mahabad hükümetinin askeri gücünü oluşturmuş ve Kürtlerin siyasi geleceğini şekillendirme yolunda kritik bir rol üstlenmiştir
Kaynaklar:
1. Gunter, Michael M. Kürtler ve Kürdistan: Tarih ve Günümüz Politikaları. (Türkçeye çev. Mehmet Fatih Öztarsu). İstanbul: Doğu Kitabevi, 2020.
2. McDowall, David. Modern Kürt Tarihi. (Türkçeye çev. Hasan Yeter). İstanbul: Avesta Yayınları, 2004.
3. Özcan, Ali Kemal. Kürdistan Ulusal Hareketi ve Barzani. Ankara: Phoenix Yayınları, 2011.
4. Entessar, Nader. Kürt Politikası: Ortadoğu’da Kimlik ve Siyaset. (Türkçeye çev. Barış Doğan). İstanbul: İletişim Yayınları, 2019.
5. Yıldız, Kerim. Kürtler: Çatışma, Barış ve Gelecek. İstanbul: Avesta Yayınları, 2015.
6. Barzani, Masrour. Babam Mustafa Barzani: Kürt Ulusal Mücadelesinde Bir Liderin Hikâyesi. Erbil: Kürdistan Bölgesel Yönetimi Yayınları, 2018.
7. Ahmed, Mohammed M. A. Irak Kürtleri ve Bağımsızlık Mücadelesi. (Türkçeye çev. Ahmet Turgut). İstanbul: Belge Yayınları, 2016.
8. Romano, David. Kürt Ulusal Hareketleri ve Uluslararası Politikalar. (Türkçeye çev. Emre Can Dağlıoğlu). İstanbul: Metis Yayınları, 2012.
9. Bengio, Ofra. Kürtler: Ortadoğu’da Değişimin Aktörleri. İstanbul: Doğu Kitabevi, 2021.
10. Bruinessen, Martin van. Ağa, Şeyh ve Devlet: Kürt Toplumunda Siyasal ve Sosyal Yapılar. İstanbul: İletişim Yayınları, 2000.
(Yazılar, yazarların görüşlerini yansıtmaktadır. Rûdaw Medya Grubu'nun kurumsal bakış açısıyla örtüşebilir ya da örtüşmeyebilir.)
Yorumlar
Misafir olarak yorum yazın ya da daha etkili bir deneyim için oturum açın
Yorum yazın