ABD başkanlık seçimleri döneminde Demokrat aday Joe Biden ülkesindeki bazı gazetecilere gerçekleştirdiği bir toplantıda, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın iktidardan düşürülmesi için bu ülkede muhalefetin desteklenmesi gerektiğini söylemişti.
Biden Beyaz Saray'a geldikten sonda bir çok şey gibi seçim vaatleri de yerine getirilmeyebilir. Biden başkan olarak farklı yaklaşıyor ve Türkiye'yi Batı’ya geri getirme politikası kapsamında Erdoğan'ın şahsının değil, siyasetinin değişitirilmesinden yana.
Başkan seçildikten sonra Biden ilk gezisinde G7 ile NATO zirvelerine katılacak ve yanı sıra iki liderle resmi görüşmelerde bulunacak; bunlar Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin.
Joe Biden ve Recep Tayyip Erdoğan, iki üst düzey heyetin başkanlığında NATO zirvesi kapsamında Brüksel'de bulunuyor ve 14 Haziran 2021 günü, birçok zıt ve ortak nokta iki lideri bir araya getirecek.
Washington ve Ankara arasındaki ilişkiler daha önce hiç bu kadar istikrarsız olmamış ve hiçbir zaman da iki taraf bu kadar birbirlerine ihtiyaç duymamıştı.
Biden yönetimi ve Türkiye
ABD’nin yeni yönetiminin iş başına gelişi Türkiye'de bir endişeye yol açtı. Erdoğan, Donald Trump devrinin bittiğini ve artık Trump'ı bir golf maçında telefonla arayarak ikna ettiği gibi istediği zaman ABD başkanını arayamıyacağını biliyor. Biden'ın gelişiyle Beyaz Saray ile ilişkiler değişti ve eski Amerika geri döndü.
Amerikan medyası, dört yıllık yönetimi boyunca Trump'ı büyük bir zekayla kullanan liderlerden birinin de Erdoğan olduğunu yazdı. Hatta onu ne zaman arayacağını ve Trump'ın ne zaman sözünü dinlemeye hazır olduğunu da biliyormuş.
Bu yüzden Erdoğan'ın Trump'la yaptığı telefon görüşmelerinin çoğu, rahatça konuşabilmeleri için Trump'ın golf sahasında ve danışmanlarından uzakta olduğu zamanlarda olmuş.
ABD Başkanlığının IŞİD’e karşı mücadele eski temsilcisi Brett McGurk’un dediği gibi, "ABD Başkanı'nın Erdoğan’ın tek telefonu ile Suriye'den çekilmeye nasıl karar verdiğini görünce hepimiz şok olduk.”
Biden yönetiminin ilk birkaç ayında ABD, Erdoğan Türkiye'sine sert olduğunu ve Türkiye'nin iyi bir müttefik olmadığını göstermeye çalıştı. Biden ile Erdoğan arasındaki ilk telefon görüşmesi, Biden'ın başkan seçilmesinden yaklaşık üç ay sonra gerçekleşti. ABD Dışişleri Bakanlığı, Türkiye'deki insan hakları ve ihlallere ilişkin çok sayıda açıklama yaptı. S-400’ler nedeniyle yaptırımlar uygulandı ve Türkiye resmi olarak F-35 programından kaldırıldı.
Ancak politik gerçekler ve Türkiye'nin jeopolitik gücü Biden'ın daha sert ve agresif olmasına izin vermiyor. Öte yandan Erdoğan da artık istediğini yapamayacağının, yaptığı taktirde ABD'nin sessiz kalmacağının çok iyi farkında.
Biden yönetimi, Rusya'ya karşı NATO ittifakını güçlendirmek ve Putin'e hiç boşluk bırakmamak istiyor ve buna karar vermiş durumda. Bu nedenle NATO’nun ikinci büyük askeri gücü olan Türkiye, bundan daha fazla Batı’dan uzaklaşıp Rusya'ya dost olması kabul edilmiyor. Washington, Erdoğan'ın pragmatik bir politikacı olduğunu ve çıkarı nerede olursa ona yöneldiğini de iyi biliyor.
Erdoğan hem Amerikan hem de Rus ipiyle oynuyor. Putin'in dostu ve S-400 satın alıyor. Aynı zamanda Rusların düşmanı Ukrayna'ya da insansız hava aracı satıyor.
Biden ve Erdoğan; Temel çelişkiler
Birincisi: Rus dostluğu ve S400 savunma sisteminin satın alınması meselesi. Beyaz Saray ve ABD Kongresi, NATO ve ABD müttefiklerinin asla Rusya'dan silah satın almayacaklarını söylüyor.
İkincisi: İnsan hakları Biden yönetimi için önemli bir başlıktır. Biden yönetimi Türkiye'deki insan hakları durumundan hiçbir şekilde memnun değil.
Üçüncüsü: Batı Kürdistan Biden yönetimi için önemlidir ve vazgeçmeyecektir. Türkiye de, ABD eğer müttefikse DSG ile işbirliği yapmaması gerektiğine inanıyor ve söylüyor.
Dördüncüsü: Erdoğan'ın enerji konusundaki ihtirası. Biden, Ankara'nın Yunanistan'a karşı yaptıklarına karşı çıkıyor.
Beşincisi: Türkiye, ABD'de bulunan ve darbe ile suçlanan Fethullah Gülen'in iadesini talep ediyor.
Biden ve Erdoğan: Ortak noktalar
Birincisi: NATO'nun güçlendirilmesi ve Ukrayna'nın desteklenmesi.
İkincisi: Afganistan meselesi ve barış süreci.
Üçüncüsü: Suriye'de İdlib halkına destek ve Esad'a karşı duruş.
Dördüncüsü: Batı Kürdistan dosyası ile karıştırılmayacak bir şekilde PKK'ye karşı mücadele.
Bu çelişkili ve ortak konular, Pazartesi günü Brüksel'de bir araya gelecek ABD ve Türk üst düzey delegasyonlarının masasında olacak.
Biden, Rusya ile karşılaşabilmek için Erdoğan ile anlaşmaya hazır. Erdoğan da, Türkiye'deki ekonomik durumun iyi olmadığını ve Ankara’nın açılımları için ABD'nin desteğine ihtiyacı olduğunun gayet iyi farkında.
Biden-Erdoğan zirvesinden beklentiler
Birincisi: Rus S-400’ler henüz yeni satın alındı ve faal hale getirildi. Türkiye açısından vazgeçmesi artık zor. Biden ve Erdoğan arasında yapılacak görüşmede, her iki lider de çözm için önerilerde bulunacak. Biden ve Kongre bu konuda çok katı ve büyük tavizler vermiyorlar. Türkiye, Rus sistemini ortak bir Türk-Amerikan ekibine devretmeyi planlıyor. Ancak Biden bunu kabul etmeyebilir ve yaptırımları kaldırmayabilir.
İkincisi: Afganistan ve barış süreci konusunda işbirliğini artırmak. Afganstan barış konferansının İstanbul'da düzenlenmesi bekleniyor. Biden, Afganistan'dan çekilmeyi çok önemli görüyor ve bu konuda Ankara'ya çok ihtiyacı var.
Üçüncüsü: Biden, açık bir dille Türkiye'deki insan hakları ihlallerine karşı çıkıyor ve gazetecilerin ve eşcinsel hakları savunucularının tutuklanmasına karşı çıkıyor. Dolayısıyla Erdoğan’a, ‘ilişkilerimizin çok iyi olmasını istiyorsan bu dosyaların iyileştirilmesine dikkat etmelisiniz’ demesi bekleniyor.
Dördüncüsü: Yeni yönetimde yer alan yetkililere göre Biden, Erdoğan'a Batı Kürdistan'a göz dikmemesini isteyecek ve bunu kabul etmiceğini söyleyecek. Buna karşılık Erdoğan da, Biden yönetiminnden Irak ve Kürdistan Bölgesi'nde PKK'ye karşı verdiği mücadelede destek isteyecek. ABD, Irak'ta PKK'ye karşı mücadelede Ankara ile işbirliğine hazır. Türkiye'yi Batı Kürdistan’dan vaz geçirmeye çağıran Biden yönetiminin Dışişleri Bakanı Antony Blinken'in görüşlerinden biri de bu. Karşılığında Washington, PKK liderlerinin hedef alınmasında ve Irak'ta örgüte karşı operasyonlarda Türkiye'ye destek verecek.
Beşincisi: Biden, Erdoğan'dan Yunanistan ile barış yapmasını ve bu ülkeyi bir daha rahatsız etmemesini istiyor.
Altıncısı: ABD ve Türkiye İdlib'i destekleyor, Esad'a karşı duruyor ve insanların göç etmesini engellemek istiyor.
Yedincisi: ABD, yargıya saygısı nedeniyle Gülen'i Türkiye'ye iade etmeye hazır değil.
Biden ile Erdoğan arasındaki görüşme tüm sorunları çözmeyebilir. Ama fark şu ki, yeni ABD yönetimi Türkiye ile gerçekten uzlaşmak istiyor ve Türkiye gerçekten dost mu düşman mı olduğunu anlamak için bazı şeyleri netleştirmek istiyor.
Peki nasıl uzlaşabilirler sorusunun da yanıtı, bir Beyaz Saray yetkilisinin, "Kimse Erdoğan'ı Biden kadar tanımıyor" sözünde gizli.
Yorumlar
Misafir olarak yorum yazın ya da daha etkili bir deneyim için oturum açın
Yorum yazın