Dr. Nuri Dersimi’nin kitaplarından seçme metinler

Dr. Nuri Dersimi yazı dizisinin son bölümü sadece kitaplarından, biyografi ve milli tarih ile düşünceye yoğunlaştığı alıntılardan oluşmaktadır. O Kürd milleti ve gençliği için eşsiz bir kaynak ve referans olmaya devam etmektedir.

Dersimi, kendi ailesinden şöyle söz ediyor:

“Dersim'in asırlarca evvel ve bugünkü yerli sahipleri bulunan Mil oğullarına mensup (Milan) kabilesinin çocuğuyum. Büyük dedem Colo, Dersim’de Burnak köyünün kurucusudur. Bu köy Dersim'de eskiden Kürd emirliklerinden olan Çemişkezek mıntıkasının 30 km kuzeydoğusunda Munzur Dağlarına doğru Bılgeş (Mılgeş) dağları eteğinde.”

Dr. Nuri Dersimi, bölgedeki Êzidi Kürtler hakkında şu bilgileri paylaşıyor:

“Konuyla ilgili Dersim bölgesindeki diğer eserlere bakarak bu bölgenin Medya İmparatorluğunun ana hatları dahilinde Kürdistan'ın esas bir parçası olduğuna hiç de şüphe yoktur. Bazı Êzidi Kürd şahsiyetlerinin isimlerinin de Colo olduğuna rastlamışımdır. Êzidi Kürd aşiretlerinin bu bölgeden (Dersim'den) göçerek Kürdistan'ın muhtelif bölgelerinde iskân etmeleri ihtimal dahilinde ve Dersimliler'in eski Arya dini olan Zerdüşt inanç ve geleneklerine bağlı oldukları göstermektedir ki, Emin Zeki Bey'in ‘Tarih el Kurd ü Kurdistan’ adlı eserinin 419. sahifesinde; Irak, Cezire'nin kuzey bölgesiyle Sincar dağlarında yerleşik Êzidi Kürdleri'nin tamamen Dersim'den bu bölgelere gelmiş oldukları, kıyafetleri, fizyonomi ve karakterlerinin aynen Dersim Kürdleri'ne benzerliği zikredilmektedir.”

Dersim’deki aşiretlerle ilgili şunları kaydetmiştir:

“Dersim aşiretleri tam manası ile göçebe bir tarzda yaşamış ve bu sebeple daima birbirleriyle çatışma ve mücadelede bulunarak hiç bir zaman birbirleriyle anlaşamamış ve birleşememişlerdir. Aralarında sürekli olarak kardeş kanı akmış ve hatta bu acıklı hal 1936 senesine kadar devam ederek, birleşememeleri dolayısıyla 1938 senesi faciaları karşısında kalarak Türk orduları tarafından katliama maruz kalmışlardır.”

“Babam: Kürd Halk Şairi Mılla İbrahim.”

Dersimi, bölgedeki Ermeniler hakkında şunları yazmıştır:

“Ben ve hassaten biz Dersimliler ve umum Kürd gençleri Ermenileri Türklerden ve sair milletlerden daha ziyade severdik. Çünkü onlar diğer unsurlardan ziyade bize yakın ve aynı ırkın evladı idiler. Ve hatta bizim imanımız vardı ki, Ermeni unsuru ile Kürtd unsuru arasındaki husumetin başlıca sebebi Türk zâlim siyaseti idi. Ermeni tehciri sıralarında Kürdlerin Ermenilere karşı gösterdikleri hayırsever yardımlar unutulmamalıdır. Mesela, Dersimliler'in 1915 senesinde 36.000 Ermeniyi ölümden kurtarıp bir evlat muamelesiyle Dersim'de muhafaza etmiş oldukları Türkiye hükümetinin bile şiddetle tenkidine hedef olmuştu.

Türk hükümetinin bütün ısrarlarına rağmen Dersimliler Ermenileri asla teslim etmeyerek muhafaza etmişler ve 1917 senesinde mezkur Ermenileri Sovyet hükümetine teslim etmişlerdi. Kürd Rışvan aşireti reisi Besnili Yakup Ragıp Paşa 1890 Ermeni katliamında Malatya, Besni, Hısnımansur (Adıyaman) Ermenilerini himaye ederek buralarda hiçbir Ermeni'nin burnunun bile kanamasına meydan vermemiştir. Hatta Ermeniler üzerine hücum teşebbüsünde bulunan Huveydi Kürd aşiretinden bazıları Paşa'nın emrine muhalefet etmiş olduklarından bunlardan 16 kişiyi Ermeniler uğruna feda ederek öldürmüş ve Ermenileri muhafaza için Kürd kanı dökecek derecede ileri giderek fedakârlık icra eylemiş ve bu suretle Kürd-Ermeni kardeşliğini ispat etmiştir. Bunu Halep'te ve Suriye'nin muhtelif yerlerinde bulunan, yukarıda adı geçen şehir Ermenilerinden bilenler çoktur.”

Ailesinin milli düşüncesi ve eğitimi üzerine verdiği bilgiler kendisin de fikri oluşum süreci kaynağıdır:

“Bundan sonra pederim olan Colikoğullarından Mılla İbrahim bir müddet Karaca köyünde oturmak üzere Seyid İbrahim Ağa'ya kâtiplik yaparak Şıx Hasenan aşiretleri arasında okur-yazarlığıyla belirmiş. Kürd halk şairi olarak tanınmış, Kürdçe ve Türkçe şiirler yazmış, mûsikiye olan arzu ve aşkı dolayısıyla şiirlerini daima çok hazin terennüm ettirdiği kemanıyla ve tamburiyle seslendirerek aşiretlerin milli duygularını heyecana getirmiş, Kürdlüğün yüksek emellerini sözünde ve sazında dile getirmiş, Kürdün elem ve kederlerini yüksek ruhuyla, söz ve sazıyla ağlatmış bir Dersim halk şairi olmuştur.”

Ve tanımlamaya kitabında şöyle devam eder:

“Pederim Mılla İbrahim'in bu çalışma devresi sıralarında mart ayının perşembe günü Hozat livasına (Hozat Dersim merkeziydi) bağlı Ağzunik köyünde Karabal aşiret reisi Gangozade Mehmet Ağa'nın odasında şu fani dünyaya ben de ayak basmışım. Binaenaleyh; babam öz Mllan kabilesinden, annem Ağuçan sülalesindendir. Bir müddet annemin ninnisiyle büyüdüm. Annem, Seyit Rıza'nın amcazadelerinden.”

Kitaplar, anılar, tanıklıklar, tarihi referanslarla devam eder. Tam anlaşılabilmesi için üç kitabında sırası ile okunması gerekmektedir. Öyle ki Dr Nuri’nin kitaplarının toplam düşüncesi geçmişten günümüze bir ışık, yol gösterici olmaya devam etmektedirler.

(Yazılar, yazarların görüşlerini yansıtmaktadır. Rûdaw Medya Grubu'nun kurumsal bakış açısıyla örtüşebilir ya da örtüşmeyebilir.)

 

Notlar:

1- Vet. Dr. M. NURİ DERSİMİ, Dersim ve Kürd Milli Mücadelesine Dair Hatıratım, Özge Yayınları

2-  Dr. Vet. M. NURİ DERSİMİ Kürdistan Tarihinde Dersim, Dilan Yayınları

3- Koçgiri Halk Hareketi 1919-1921, 4. Baskı, Komal Yayınları