Bağdat (Rûdaw) - Irak Federal Mahkemesi, Kürdistan Bölgesi’nin seçim yasası ve gelirlerini ilgilendiren davalar ile ilgili aylardır beklenen kararlarını açıkladı. Mahkeme, Kürdistan Bölgesi'nin petrol ve petrol dışı tüm gelirlerini Bağdat'a iade etmesine ve Kürdistan Bölgesi'ndeki çalışanların maaşlarının da "borç sayılmadan" ödenmesine karar verdi.
Irak Federal Mahkemesi bugünkü oturumda Bağdat ile Erbil arasında uzun süreden beridir devam eden gelir meselesi ve seçim konusu hakkındaki davalara ilişkin kararını açıkladı.
Mahkeme, Kürdistan Bölgesi’nin petrol ve petrol dışı gelirlerini Bağdat'a devretmesi gerektiğini hükmetti.
Mahkeme ayrıca Bağdat yönetiminin Kürdistan Bölgesi’ndeki memur maaşlarını koşulsuz sağlamasına, tahsis edilen bütçenin de "borç olarak sayılmamasın" karar verdi.
Kürdistan’dan petrol ihracatı ve Irak Anayasası
Petrol ve doğal gaz gelirlerinin adil dağılımı konusu, 2005’te hazırlanan Irak Anayasanın onaylanmasından bugüne Erbil ile Bağdat arasında temel çelişki ve tartışma konularından biri durumunda.
Irak Anayasası’nın 111’inci maddesinde; “Irak’ta bulunan petrol ve doğal gaz, çeşitli bölge ve vilayetlerde yaşayan bütün Irak halkının malıdır” hükmü yer alıyor.
Anayasanın 112’inci maddesinin 1’inci bendinde ise; “Federal Hükümet mevcut yataklardan çıkarılan petrol ve doğal gaz yönetimini bölge hükümetleri ve vilayetlerle birlikte yapar” ibaresi bulunuyor.
Bu amaçla Kürdistan Parlamentosu, 6 Ağustos 2007’de "Kürdistan Bölgesi Petrol Yasasını" kabul etti. Parlamentoda onaylanan yasaya göre, bölgedeki petrollerin işletilmesi için "Kürdistan Ulusal Petrol Şirketi" kurulmasına karar verildi.
Bağdat yönetiminin 2010’dan sonraki süreçte Kürdistan Bölgesi’ne uyguladığı ekonomik ve siyasi ambargo derinleşirken, Erbil, ekonomik olarak ayakta durabilmek için petrol ihracatına yönelik adımlar atmaya başladı.
Dönemin Kürdistan Bölgesi Enerji ve Doğal Kaynaklar Bakanı Aşti Hewrami, 2011’de ABD petrol devi Exxon ile 10 ayrı arama ve üretim anlaşması imzalandığını açıkladı. Ardından Chevron’dan Total’e dek Kürdistan Bölgesi’ne petrol yatırımcısı akını başladı. Türkiye Petrolleri (TPAO) ve Genel Enerji gibi Türk şirketleri de Kürdistan Bölgesi’ne geldi. 2012’de Erbil ile Ankara arasında “Mutabakat Zaptı” imzalandı.
Dönemin Irak Başbakanı Nuri Maliki, Kürdistan Bölgesi’ni bütçe payından mahrum etti. Dolayısıyla Erbil, memur maaşlarını ödeyebilmek için bu adımları attı.
Ancak bu karardan önce Irak Federal Yüksek Mahkemesi 15 Şubat 2022'de bir kararla 22 sayılı 2007 Petrol ve Doğal Gaz Yasası'nı Irak Anayasası'na aykırı bularak iptal etti.
Irak hükümeti 2018 yılı bütçesinde, Kürdistan Bölgesi’nin payını yüzde 17'den yüzde 12'ye düşürdü. Söz konusu kararın ardından, Bağdat ile Erbil arasındaki mali kriz daha derinleşti. İki taraf defalarca petrol ve petrol dışı gelirlerin dağılımı üzerine görüşmeler yaptı ancak net bir uzlaşma sağlanamadı.
Tahkim Mahkemesi kararı ve Irak Federal Bütçesi
2014’te IŞİD’in Irak ve Kürdistan Bölgesi’ne saldırdığı bir dönemde Bağdat yönetimi Ceyhan’dan petrol satışına izin vermesini gerekçe göstererek Paris’teki Uluslararası Ticaret Odasına tahkim başvurusu yaptı.
Irak Türkiye’nin Ceyhan’dan petrol satışına izin vererek SOMO dışında bir alım yapmış olduğunu, dolayısıyla 2010’daki ekle uzatılan 1973 anlaşmasını ihlal ettiğini öne sürdü.
Tahkim Mahkemesi 9 yıl sonra kararını verdi. Bağdat’ın “petrolün izinsiz ihraç edildiği” yönündeki şikayeti üzerine Paris merkezli Tahkim Mahkemesi’nin Türkiye aleyhine tazminat kararı vermiş ve ardından 25 Mart 2023'te Kürdistan’dan Ceyhan Limanına petrol akışı askıya alınmıştı.
Ardından Erbil ile Bağdat, 4 Nisan 2023 tarihinde petrol ihracatına yeniden başlanması konusunda bir anlaşma imzaladı.
Bu arada Irak'ta 153 milyar dolarlık federal bütçe 5 gün süren görüşmelerin ardından 12 Haziran 2023’te Parlamentoda kabul edildi.
Bütçenin özellikle 14'üncü maddesinde Bağdat ile Erbil arasında anlaşmazlık yaşandı. Parlamentodan geçen bu maddeye göre Erbil, her ay petrol gelirlerini merkezi yönetime teslim edecek. Ayrıca Kürdistan Bölgesi’ne bağlı kentler, Erbil ile bütçe anlaşmazlığı yaşadığı durumda bütçe tahsisi için doğrudan Bağdat ile temasa geçebilecek.
Bütçeye göre Irak Federal Bütçe Yasası’na göre Kürdistan Bölgesi'nin petrol ihracatı ve iç tüketim için Bağdat'a günde 400 bin varil petrol teslim etmesi gerekiyor.
Ancak Kürdistan Bölgesi’ndeki petrol şirketleri ile Bağdat arasında “sözleşmeler” konusunda yaşanan anlaşmazlık nedeniyle üretim durmuş durumda. Bu nedenle Kürdistan Bölgesi bütçedeki payını alamıyor.
Bağdat bu kapsamda 2023’te 9 aylık maaşları aksamalı olarak göndermiş ancak Erbil bu duruma tepki göstermişti. Erbil, maaş meselesinin halkın geçim kaynağı olduğunu ve siyasi bir malzeme olarak kullanılmaması gerektiğini savunuyor.
Yorumlar
Misafir olarak yorum yazın ya da daha etkili bir deneyim için oturum açın
Yorum yazın