TARİHİN UNUTTUKLARI - Sudanlı Kürtler

Hartum (Rûdaw) – Kürdistan Bölgesi’nden yükseklisans öğrenimi için Sudan’a giden Cevher Celal, Sudanlı Kürtlerin olduğunu ortaya çıkardı, onlar hakkında tez yazdı.

 

Cevher Celal, Sudanlı Kürtlerle ilgili serüvenini Rûdaw’la paylaştı.

 

Yükseklisans öğrenimi için Sudan’a gitmeye karar veren Cevher Celal, kimseyi tanımadığı bu ülkede nasıl bir atmosferde yaşayacağına dair hep büyük bir endişe taşımış. Ancak Sudan’ın başkenti Hartum’daki ilk günlerinde çarşı pazar gezerken gözüne bazı işyeri ve dükkan tabelaları takılmış. Tabelalarda dükkan sahiplerinin soyadlarının “Kurdi” yazıldığunu gören Celal, Sudan’da bu soyadını kimlerin taşıdığını, nerden geldiklerini araştırmaya karar vermiş ve her geçen gün biraz daha bilgi edinmeye başlamış.

 

Sudanlı Kürtlerin varlığını öğrenen Cevher Celal, ülkenin neresinde olursa olsun onları bulmaya ve tanışmaya karar vermiş. Daha sonra yükseklisans tezini de Sudanlı Kürtler üzerine yazmayı kararlaştırmış ancak bu talep hocaları tarafından “kaynak olmadığı” gerekçesiyle reddedilmiş. Ayrıca Sudanlı Kürtlerin ülkenin dört bir yanına dağlılığını, onlar hakkında bilgi edinmenin bir hayli zor olduğunu belirtiyorlar.

 

Bu tez önerisinden istemeyerek vazgeçtiğini anlatan Celal, daha sonra Selahaddin Eyyubi hakkında tez yazmak için onay aldığını belirtti. Ancak o, halen Sudanlı Kürtlerle ilgili tez yazmak istediğini, bunun için de dekana gidip ısrar ettiğini ve bunun için ne gerekiyorsa yapmaya hazır olduğunu iletmiş. Israrı gören dekan, Kürt gencin bu isteğinin onaylanması için yazı göndermiş.

 

Sudan’ın zengin tabakasındalar

 

Celal, ülkenin neresinde olursa olsun Sudanlı Kürtleri bulup tanışıyor, hatta bazen birkaç dakikalığına bile olsa tanışıp bilgi topluyor.

 

Cevher Celal, “Soyadı Kürtçe olan veya Kürt olduğunu öğrendiğim herkesin yanına gitmeye çalıştım. Bu benim işimi daha da kolaylaştırdı” dedi.

 

Sudanlı Kürtleri önemli özelliklerinden biri, ülkenin zengin tabakasını oluşturmaları. Çoğu şirket sahibi ya da kamu kurumlarında üst düzey yönetici.

 

Celal, “Sudan’da Kürt dediğin zaman hemen akıllara matematik geliyor çünkü onlar Sudan’ın hesap makinesi olarak tanınıyorlar. Bazı şehirlerde çalışan bütün muhasebeciler Kürt’tür. Ayrıca inatçı olarak biliniyorlar çünkü kafayı bir şeye taktılar mı sonunu mutlaka getirirler deniyor” diye anlattı.

 

Sudan ve Mısır sınırındaki Vadi Halef’in belediye başkanı Kürt, adı Faruk Kurdi.

 

Sudan’ın en ünlü markalarının da Kürtlere ait olduğunu vurgulayan Celal, ünlü bir sabun markası ve araba aküsü şirketinin sahiplerinin de Kürt olduğunu belirtti.

 

Celal, her alanda olduğu gibi medyada da Kürtlerin bulunduğunu ve ülkenin bilindik gazetelerinden birinin başyazarının Kürt olduğunu öğrenmiş.

 

Selahaddin Eyyubi döneminde gittiler

 

Bazı tarihi kaynaklar Kürtlerin Sudan’a Selahaddin Eyyubi döneminde gittiğini, Eyyubi’ye eşlik eden askerlerin bir kısmının Sudan’da kaldığını yazıyor.

 

İbrahim Kurdi, Eyyubi’nin Sudan’a gönderdiği Kürtlerden biri. Kurduvan şehrine yerleşmiş.

 

Muhammed Ali Paşa, Kürtlere güvenen kişilerden biri olduğu için başkent Hartum’un haritasını Mıho Kurdi adında birine çizdirmiştir.

 

Baas Partisi’nden kaçtılar

 

Kürt öğrenci Cevher Celal, Kürtlerin Sudan’daki ikinci göçünün 70’li yıllardaki Baas Partisi baskılarından kaynaklandığını belirtti. O dönem Kürdistan’dan göç edip Sudan’a yerleşenlerden biri de Mem Halil Cabbar.

 

Celal’in tanıştığı bir Kürt ise, “Babam Barzani’nin arkadaşıydı ve devamlı mektuplaşırlardı. Hala Barzani’nin gönderdiği bazı mektuplar bizde duruyor” demiş.

 

Kürtlerin en çok bulunduğu şehirler; Hartum, Vadi Halfa ve Kazarif.

 

Kazarif şehrinde 3 Kürt aile bulunuyor. Orayı kalkındırmışlar ve hala bir yerin adı “Kürt avlusu” olarak duruyor.  Kurduvan’da da çok sayıda Kürt yaşıyor ancak çoğu Kürtçe konuşamıyor. Soyadları ise Kürtçe.

 

Siyahi Kürtler

 

Sudan’daki Kürtlerin sayılarıyla ilgili resmi bir veri yok ancak Cevher Celal’in edindiği resmi olmayan rakamlara göre sayıları 100 ile 180 bin arasında.

 

Celal, “Bazı Kürt boy ve aşiretler var ki kendileri bile kürt olduklarını bilmiyorlar” diyor.

 

Bice adında bir Kürt aşiretinin bulunduğunu söyleyen Cevher, “İbni Haldun bu aşiret için, ‘Kürtlerin çektiği zorlukların aynısını çekmişler’ diyor ancak ben bu aşiretin içerisinde Kürtlerin olduğuna inanıyorum ve onlardan birisi de Osman Dıkın’dır” diye konuştu.

 

Büyük bir direnişçi olan Dıkın, İngilizlere karşı zafer elde edebilen tek komutan olarak ülke tarihine geçmiş. Sudan’daki tarih kitaplarında da Kürt olduğu yazıyor.

 

Cevher Celal, yakın bir tarihe kadar Sudan İçişleri Bakan Yardımcısı’nın Babekir Dıkın isimli Kürt olduğunu vurguluyor.

 

Sudan’da 3 üniversitenin kurucu olan Ömer Kurdi de bir Kürt profesör.

 

Celal, çok sayıda Sudanlı Kürt’le yakın dostluk kurduğunu ve büyük bir bölümünün Kürt olduğundan dolayı gurur duyduğunu, istisnalar haricinde Sudanlı aşiretlerle kız alıp vermemeye özen gösterdiklerini anlattı. Bunu önemsemeyenler ise Sudanlılara krışarak onların rengini almış.

 

2011 yılında Sudan’a giden ve El Nil Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde 2014 yılında yükseklisans diplomasını alan Cevher Celal’in tezinin başlığı şu: “Sudan tarihinde Kürtlerin rolü ve etkisi.”