Şeddadiler döneminden kalma kapı
Gürcistan (Rûdaw) – Gürcistan’ın Tiflis’ten sonra ikinci büyük kenti Kutaisi kentindeki Gelati Manastırı’ndaki bir kapı Kürt Şedadi Devleti dönemine tarihleniyor.
Gelati Manastırı, bir zamanlar Gürcistan’a başkentlik yapan Kutaisi yakınlarındaki Chalcitela nehrinin aktığı vadinin üst kısmındaki ormanlık alanda yaklaşık bin yıl önce kuruldu. Yüksek bir taş duvarla çevrelenmiş olan Manastırın yapımına Kral IV. David (1089–1125) tarafından 1106 yılında başlandı ve 1130 yılında David’in oğlu Kral Demetrius (1125–1156) tarafından tamamlandı.
Manastırda Kral IV. David’in mezarının olduğu bölümdeki demir kapı dikkat çekiyor. Kapı bir zamanlar Kürtlere başkentlik yapmış şimdilerde Azerbaycan toprakları içerisindeki Gence’den getirildi.
Kapının hikayesi Kürtlerin devleti Şeddadilere uzanıyor, ki Gence o zamanlar bu devletin başkenti konumundaydı.
1139 tarihinde Gence'de yaşanan bir deprem felaketi nedeniyle büyük bir yıkım oldu. IV. David’in oğlu Kral Demetrius depremden faydalanarak Gence’yi yağmaladığı belirtiliyor. Bu büyük yağmalamada kentin büyük kapısı da nasibini alıyor ve kapı Gürcistan’a götürülüyor.
Kapının üzerinde eski Arapça harflerle yazılan metinde şunlar yer almaktadır:
“Rahman ve rahim olan Allah’ın adıyla! Büyük Hükümdar ve Mirimiz Seyid Şuvar I. İbn Fezıl (Yüce Allah saltanatına uzun ömürler versin) talimatıyla bu kapıyı yapan Qazi Ebul Ferec Muhammed ibn Abdullah (Allah onun bahtını versin) kutluyoruz. Kapının demir işçiliği demirci İbrahim İbn Osman Engayew’e aittir. Hicri 455 yılı.(Miladi 1063)”
Rûdaw’a konuşan tarihçi Latif Buriki “Kürtler Kafkasya’da siyasi ve askeri alanlarda çok önemli roller üstlendiler. Bunlardan Şeddadileri, Gürcistan tarafından da Lapi Qewad Serkis ve 7 oğlunu sayabiliriz. Serkis bir süre Tiflis Kalesi’ne komutanlık yapmıştır” ifadeleri kullandı.
Şeddadi Devletinin temeli M.S 951 tarihinde Muhammed Bin Şeddad Kurdi tarafından Dıvin kentinde atıldı. Muhammed Şeddad'ın soyu, döneminde Azerbaycan ve Tebriz’e hükmetmiş Rawandi Kürt hanedanından geliyordu.
Muhammed Bin Şeddad Kurdi’nin oğlu Ali Leşkeri 971’de Gence kentini ele geçirdikten sonra burayı Şeddadi Devletinin başkenti ilan ediyor. Hükümdar Ebul Eswar Şavure döneminde kentin çevresine 6 kapıdan oluşan bir kale inşa ediliyor. Şeddadilerin en güçlü olduğu bu dönemde ekonomi, tarım, bilim ve kültürel gelişmelere büyük önem veriliyor.
Kafkasya Enstitüsü Başkanı Hejare Şamil Rûdaw mikrofonlarına Şeddadi Devleti’ne ilişkin şu bilgileri verdi:
“Gence’de birisinin Gürcistan’a getirildiği 6 kapılı kale dışında Aras Nehri üzerine 2 köprü inşa ediyorlar. İlk kez Güney Kafkasya’da Ani kentinde büyük bir cami yapıyorlar. Ayrıca Gence’de çok büyük bir kütüphane kurdular. Ortadoğu, Avrupa ve Mısır’dan binlerce kitap bu kütüphaneye getirildi.”
Kürt Eyyubi Devletinin hükümdarı Selahaddin Eyyubi el Kurdi de Rawandi hanedanına mensuptu. Yine Gence’de doğan ve ölene kadar orada yaşayan ünlü şair Nizami Gencewi Rawandi hanedanı üyesiydi. "Leyla ve Mecnun Destanı"nın önsözünde Nizami annesini bir Kürt mirinin kızı olduğundan bahseder.
Tarihçi Latif Buriki “Kürt mirlerinin aileleri milattan önce buralarda yaşıyorlardı. Gürcüler de bu tarihi gerçekliği İranlılar olarak ifade ederler, Kürt olduklarını kabul etmeye yanaşmamaktalar. Eğer Şeddadilerin soy kütüğünü incelerseniz köklerinin Selahaddin Eyyubi'nin de üyesi olduğu Rawandi hanedanlığına kadar uzandığını görürsünüz" şeklinde değerlendirdi.
Şeddadiler hüküm sürdükleri 1174’e kadar tüm Transkafkasya’ya hükmetmişlerdir. Hüküm sürdükleri yıllarda Dıvin, Gence, Ani, Arran, Nahçıvan, Berde ve Baylaken uzun süre en önemli kentleri arasında yer aldı.
Yabancıların arşivinde bir sır olarak kalan Şeddadilerin tarihi Kürt tarihçileri tarafından gün yüzüne çıkarılacağı günü bekliyor.
Yorumlar
Misafir olarak yorum yazın ya da daha etkili bir deneyim için oturum açın
Yorum yazın