Kafkasya Kürtlerinden büyük vefa: Yusif Kamil Bedirxan’ın anıt mezarı yapılıyor
Erbil (Rûdaw) - Mir Bedirxan Bey’in oğullarından Yusif Kamil Bedirxan’ın Gürcistan’daki mezarı bulundu. Kafkasya Kürtleri bir vefa örneği sergileyerek Yusif Kamil Bey için bir anıt mezar inşa ediyor.
Gürcistan Kürtleri; Kürt kültürü ve Kürtçe dilinin gelişimine büyük emek veren Yusif Kamil Bedirxan’ın anıt mezarını yapmak için harekete geçti.
Yusif Kamil Bedirxan’ın yıllar önce kaybolmaya yüz tutan mezarı Kafkasya Kürt Enstitüsü tarafından keşfedildi. Mezarın, Kazakistan Kürt Derneği Başkanı Aziz Ziyo Bedirxan'ın katkılarıyla bir anıt mezar şeklinde inşa edilerek tarihe mal edilmesi hedefleniyor.
Rûdaw’a konuşan Kafkasya Kürt Enstitüsü Başkanı araştırmacı-yazar Hejarê Şamil, Kürt aydını, siyasetçi Yusif Kamil Bedirxan’ın mezarını nasıl tespit ettiklerini ve projenin geldiği aşama hakkında bilgi verdi.
Şamil, 1934 Tiflis’te vefat eden Yusif Kamil Bedirxan’ın naaşının Kürt dengbêj ve yazar Ehmed Şawês Mirazi'nin katkılarıyla Ezidi mezarlığında defnedildiğini belirterek, “Yusuf Kamil Bedirxan vefat ettiğinde onu Müslüman mezarlığına gömmek istediler. Ancak o eşine ölmeden önce Ezidi Kürtlerin mezarlığına gömülmek istediğini vasiyet etmişti. Ehmed Şawês Mirazi'nin girişimiyle Ezidi mezarlığına gömülmüş” dedi.
Yusif Kamil Bey’in mezarının zamanla kaybolduğunu belirten Şamil, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Bundan 30-35 yıl önce Sovyetler'in dağıldığı dönemde bir inşaat çalışmasında tesadüfen mezar taşı toprak altından çıkarılmış. Kürt şair Ordixanê Şamil Kaşaxi, bunu duyunca Kürt aydının mezarına sahip çıkmış.
O da mezardan Ehmed Şawês Mirazi'nin 1959’da kaleme aldığı 1966'da basılan anılarından Yusif Kamil Bey'den bahsetmesinden haberdar olmuş. Kürt şair Ordixanê Şamil Kaşaxi, yeniden bir mezar yapılması için yoğun çaba göstermiş o zamanlar. Ancak yapamamış.
Birçok Kürt siyasi çevre Yusif Kamil Bedirxan’ın mezarını yapmayı planlamış ancak 30 yıldır bu mezar bir türlü yapılamamış. Ve yeniden kaybolmuş.”
Bahsi geçen artık yok olmaya yüz tutan Ezidi mezarlığın çevresinde yapılan iki yol arasında kalan mezar yeniden kaybolur.
Şamil “Ordixanê Şamil Kaşaxi'nin girişimlerine bizzat tanık olan Feriz Korkoti isimli bir Kürt önde geleni bana bu konuda bilgi verdi. Yaptığımız araştırmalar sonucu mezarının iki yol arasındaki bölgede olduğunu tespit ettik” şeklinde konuştu.
Hejarê Şamil, “İlk önceleri Gürcistan’daki Kürtler, mezarın asfalt yolun altında kaldığını söylüyordu. Ancak yaptığımız araştırmalar sonucu iki yolun arasındaki arazide kaldığını tespit ettik. Newroz kutlamalarına gelen Bedirxanlıların geniş ailesinden Kazakistan Kürt Derneği Başkanı Aziz Ziyo Bedirxan’a durumu aktardık . O da sağ olsun maddi olarak bizi destekleyeceği sözünü verdi. Anıt mezar yapımına benim başkanlığımda başlamış olduk. Kafkasya Kürt Enstitüsü ve Gürcistan’daki Kürt hayırseverlerinin de projeye büyük destekleriyle anıt mezar önümüzdeki bir iki ayda tamamlanıyor” dedi.
Yusif Kamil Bedirxan’ın Tiflis’e kaçmadan önce İstanbul’da bir ailesi olduğunu dile getiren Hejarê Şamil, “Malmisanj’ın da bahsettiği gibi Dilber Hanım'la evlidir. Selahattin, Nedime ve Nimet isimli 3 çocuğu olduğunu öğreniyoruz. Ancak çocukları ve eşinin akıbeti hakkında bir bilgi sahibi değiliz. Bu konuda da araştırmalarımız sürüyor. Bitlis İsyanı nedeniyle tutuklanınca İstanbul'da bir şekilde kaçarak Fransızların gemisine sığınıyor. Zaten idamla yargılanıyordu. Ardından Rusya’ya geçiyor. İsyanın örgütlenmesi sürecinde Ruslarla diplomatik ilişkilerden sorumlu olduğu için zaten Çarlık Rusyası ile ilişki içerisindeydi. 1915’te Tiflis'e geliyor. Birkaç yıl sonra Margaritta Yakovlevna isimli Alman asıllı bir kadınla evleniyor. Çocukları olmamış. Alman eşi de 1953’te vefat ediyor” ifadelerini kullandı.
Yusif Kamil Bey'in Gürcistan'daki Kürtler için çok önemli çalışmalar yürüttüğünü ve bir Kürtçe okul açtığını dile getiren Hejarê Şamil, onun mezarını yaparak Yusif Kamil Bey'in tarihte hak ettiği yeri ve saygıyı görmesi gerektiğini kaydetti.
Şamil, “Bu anıt mezar ile Yusif Kamil Bey tarihe mal olsun istiyoruz. Tiflis Belediyesi'nden anıt mezar için gerekli izinleri aldık. Bu tarihi Kürt şahsiyetine ait anıt mezar, Gürcistan’a gelecek her Kürt tarafından muhakkak ziyaret edilmeli. Ekim ayında bir törenle açılış yapacağız. Bu projenin gerçekleşmesine büyük katkı sunan Bedirxan ailesinden Aziz Ziyo Bedirxan Kazakistan’dan, Rusya Kürtlerinden ve Güney Kürdistan'dan davetlilerin törene katılımları olacak. Bedirxanların ailesinden de katılım olsun istiyoruz. Ancak Sinem Bedirxan sağlık sorunları nedeniyle katılamıyor ” dedi.
Ekim ayında resmi açılışı yapılacak olan anıt mezarda 1934'deki mezar taşının yanı sıra Aziz Ziyo Bedirxan ile Kafkasya Kürt Enstitüsü'nün de katkılarının yazıldığı mermer taşı ve Yusif Kamil Bedirxan'ın bilgilerinin yer aldığı yazı yer alacak.
Yusif Kamil Bedirxan kimdir?
Osmanlı topraklarında Mir Bedirxan Bey’in küçük oğullarından biri olarak dünyaya gelen Yusif Kamil Bedirxan ailenin diğer fertleri gibi gazetecilik, öğretmenlik ve siyaset gibi çok yönlü bir kişiliğe sahipti.
Bir dönem Osmanlı Devleti'nin Hayfa kaymakamı olarak görev yapan Yusif Kamil Bedirxan, 1906 yılında İstanbul Belediye Başkanı Rıdvan Paşa’nın öldürülmesi olayı ile bağlantılı Bedirxan ailesinin diğer fertleri gibi önce tutuklandı, daha sonra görevden alınıp Rodos Adası’na sürgün edildi.
Sürgünden sonra İstanbul’a dönen Yusif Kamil Bey, Neşri Maarif Cemiyeti’nin kurucuları arasında yer aldı. Birinci Dünya Savaşı başladığında Bitlis'e geçen Yusif Kamil Bey, Mela Selim, Şêx Şehabettin, Seyid Eli ile birlikte isyan hazırlığına başladı. Lakin devletin tez zamanda haberdar olmasıyla Mela Selim'den sonra o da tutuklandı.
Tutuklanarak İstanbul’a getirilen Yusif Kamil Bedirxan bir yolunu bularak kaçarak Fransız gemisine sığındı. Osmanlı devletinin tüm bastırmalarına rağmen Fransızlar, Yusif Kamil Bey’i teslim etmeye yanaşmadı. Gıyabında yapılan yargılamada idam cezası verildi.
Ruslarla ilişki geliştiren Yusif Kamil Bedirxan Tiflis’e geçti. Rus Çarlığı ile görüşmelerde bulunan Yusif Kamil Bey, İngiliz ve Fransız diplomatlarla da temas halinde oldu. Bolşevik ihtilali ile gelen yeni Rus yönetimi, Yusif Kamil Bey'e Kürtler için verdiği sözlerin hiçbirini tutmadı. Sınırlar yeniden belirlenince Tiflis artık daimi mekânı oldu.
1929’da Tiflis'te Kürtçe bir okul açtı. Aynı zamanda Tiflis’teki üniversitelerde Türkçe, Fransızca dersleri verdi. Azeriler ile iyi ilişkiler geliştirdi. Kürt tarihi, kültürü ve yaşamı üzerine makaleler kaleme aldı.
1934 yılında hayatını Tiflis’te kaybetti ve vasiyeti üzerine Ezidi Kürtlerinin mezarlığına defnedildi. Gürcistan’daki Kürt Ezidi aydını Ehmed Şawês Mirazi tarafından mezarı yapıldı. Ancak mezar bir süre sonra kayboldu.
Ordixanê Şamil Kaşaxi 1990'larda mezarlık yerini yeniden keşfetti. Ancak mezar yapılamadığı için Kaşaxi'nin vefatı ardından bir daha kaderine bırakılarak kayboldu. En son Kafkasya Kürt Enstitüsü'nin çalışmalarıyla yeniden gün yüzüne çıkarıldı.