Erbil (Rûdaw) - Bağdat'ta Türkiye enerji teknik heyeti ile Irak ve Kürdistan Bölgesi’nden petrol yetkilileri arasında gerçekleşen ilk görüşmede Kürdistan’dan petrol ihracatının devam etmesi konusunda bir anlaşmaya varılamadı. Heyetler, meselenin siyasi boyutlarına dikkat çekerek daha fazla müzakereye ihtiyaç duyulduğunu söyledi.
Paris merkezli Uluslararası Ticaret Odası'nın Mart ayında aldığı tahkim kararının ardından Kürdistan’dan Ceyhan limanına petrol akışı durmuştu.
Pazartesi günü Bağdat'ta Türkiye’den gelen enerji teknik heyeti ile Irak ve Kürdistan Bölgesi’nden petrol yetkilileri ilk kez bir araya geldi.
Tarafların anlaşamadığı konular
Rudaw'ın edindiği bilgilere göre, heyetler arasında birçok konuda fikir ayrılığı yaşandı.
Türkiye tarafı, Kürdistan Bölgesi ve Kerkük’ten Ceyhan’a uzanan ve yaklaşık 350 kilometre uzunluğundaki petrol boru hattının kira ve bakım masraflarının ödenmesini talep etti.
Ancak Irak tarafı, uluslararası anlaşmalara ödemek zorunda olduğu halde petrol ihracatı “Türkiye tarafından durdurulduğu” gerekçesi ile ödememe konusunda ısrarcı oldu.
Türkiye'nin ihracatı askıya alma kararı, Uluslararası Ticaret Odası'nın (ICC) Türkiye'yi 2014-2018 yılları arasında Kürdistan Bölgesi tarafından “yetkisiz ihracat” gerekçesi ile Bağdat'a 1,5 milyar dolar tazminat ödemeye mahkum eden tahkim kararının ardından gelmişti.
Görüşmelerde, Türkiye’den ödemesi istenen bu tazminat bedeli konusunda da anlaşmazlıklar yaşandı.
Türkiye tarafı Irak’tan şikayetinden vazgeçmesi ve tazminatı taksitler halinde ödenmesi konusunda destek istedi. Fakat Irak tarafı, öncelikle iyi niyet göstergesi olarak petrol ihracatının yeniden başlamasını ve ardından dava ile tazminat konusunun konuşulmasını talep etti.
Reuters’a konuşan Türk yetkili, Türkiye'nin tahkim kararında ödemesi emredilen zararın boyutunu müzakere etmek istediğini ve diğer açık tahkim davalarında da açıklama istediğini söyledi.
Konu siyasilere havale edildi
Toplantıyı takip eden Rûdaw muhabiri, Türk heyetinden yetkililerin, teknik konuları Irak tarafı ile çözdüklerini, geriye kalan meselelerin de siyasilere bırakıldığını söylediklerini aktardı. Irak ve Türkiye dışişleri bakanlıklarının konu hakkında görüşmesi bekleniyor.
Rûdaw’a konuşan Irak Petrol Petrol Bakanlığı’ndan bir yetkili, petrol ihracatının yeniden başlatılmasıyla ilgili tüm teknik hususları tartıştıklarını belirterek, “Petrol ihracatını yeniden başlatma kararı bugün alınmayacak ve daha fazla toplantı yapılması bekleniyor" dedi.
Reuters’a konuşan ikinci bir petrol yetkilisi ise, "Petrol akışını yeniden başlatma kararı, daha yüksek seviyelerde siyasi müzakereler gerektiriyor. Petrol ihracatının yeniden başlamasını engelleyen sorunlar teknik olmaktan çok siyasi" ifadelerini kullandı.
Kürdistan Bölgesi’nden petrol ihracatının yeniden başlatılması girişimleri, Türkiye'de Mayıs ayında yapılan Milletvekili ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri ve Irak Petrol Pazarlama Şirketi SOMO ile Kürdistan Bölgesi Hükümeti arasında varılan ihracat anlaşmasıyla ilgili görüşmeler nedeniyle ertelenmişti.
Erbil ile Bağdat arasındaki anlaşma
Türkiye, Paris merkezli Uluslararası Ticaret Odası'nın (ICC) verdiği bir tahkim kararının ardından 25 Mart'ta Kürdistan Bölgesi ve Kerkük boru hattı üzerinden yaptığı günlük 450 bin varil ihracatı durdurmuştu.
4 Nisan’da Kürdistan Bölgesi ile Irak hükümetleri arasında yapılan görüşmelerde petrol sevkiyatının başlaması için anlaşma sağlandı.
Erbil ile Bağdat arasında varılan anlaşma, Kürdistan Bölgesi’nden yapılacak satışların SOMO aracılığıyla yapılmasını ve Kürdistan petrolünün ihracatından elde edilen gelirin ortak bir banka hesabına yatırılmasını şart koşuyor.
Irak Federal Bütçesinde petrol maddesi
Irak Parlamentosu, 5 gün süren görüşmelerin ardından 12 Haziran’da 198,9 trilyon dinarlık (153 milyar dolar) 2023 bütçesini onayladı. Buna göre Kürdistan Bölgesi bütçeden yüzde 12,67 oranında pay alacak.
66 maddelik bütçenin özellikle petrol üretimi ve ihracatı ile ilgili 13’üncü ve bütçe payı ile ilgili 14'üncü maddesinde Bağdat ile Erbil arasında anlaşmazlık yaşandı.
Bütçe yasasındaki ilgili madde, kapsam olarak 4 Nisan’daki anlaşma çerçevesinde kabul edildi. Buna göre, Kürdistan’dan petrol ihracatı SOMO tarafından denetlenecek, Erbil hükümeti Bağdat'a günlük 400 bin varil petrol teslim edecek ve petrol ihracatından elde edilen gelirler Irak Merkez Bankası'nda açılan bir hesaba yatırılacak. Ancak daha önce söz konusu anlaşmanın yeni bir petrol ve gaz yasası kabul edilene kadar geçerli olacağı vurgulanmıştı.
2025 yılına kadar geçerli olacak yeni bütçe için, varil başına 70 dolarlık petrol fiyatı ve Kürdistan’dan günlük ihraç edilecek petrol miktarı ile birlikte 3,5 milyon varil petrol ihracatı yapılacağı öngörüsü temel alındı.
Bu durumda Kürdistan’dan petrol sevkiyatının durmuş olması bütçeye büyük açık olarak dönüyor. Sevkiyatın 3 aylık durdurulması ile yaşanan zararın 2,5 milyar doları geçtiği tahmin ediliyor.
ABD’den girişim
Öte yandan ABD kongre üyeleri, ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken'i Türkiye ve Irak'a petrol ihracatına devam etmeleri için baskı yapmaya devam etmeye çağırdı.
Reuters’a göre mektupta, boru hattının durdurulmasının Kürdistan Bölgesi Hükümeti’nin gelirinin yüzde 80'inden fazlasını kestiği, bu durumun da bölgenin ekonomik istikrarı ve “önemli bir insani kriz” riskine ilikin endişeleri artırdığı belirtiliyor.
Yorumlar
Misafir olarak yorum yazın ya da daha etkili bir deneyim için oturum açın
Yorum yazın