بەغدا و هەولێر، یان تۆم و جێری؟
لانیکەم لە دوای 2003وە ئەگەر دژواریش بێت، جۆرێکی دیکە لە مامەڵە کە جیاوازە لە قۆناغەکانی پێشوو لە نێوان هەولێر و بەغدادا دروستبووە. زۆرجار لە هەولێر زۆر لە گرێکوێرەکانی بەغدا کراونەتەوە، کێ لە بەغدا ئاوارە بووە لە هەولێر گیرساوەتەوە، هەردوولا جارجارە مایەی شانازی بۆ یەکتری بوونە و جاری واش هەبووە ئارەقەیان بەیەکتری کردووە. خۆش و ناخۆش لە 12 ساڵی رابردوودا پەیوەندییەکانی نێوان هەولێر و بەغدا هەڵبەز و دابەزی زۆری بەخۆیەوە بینیوە.
تا ناوماڵی کورد یەک بوو، هەولێر نەک هەر شانی لەشانی بەغدا دەدا، بگرە ببووە مایەی ئیرەیی زۆر لەوانەی کە پێشتر شانوشکۆی بەغدایان دیتبوو، بەڵام ئەو ترازانەی کە لە 2012ەوە لەسەر لابردنی سەرۆک وەزیرانی پێشوو نوری مالیکی رووی دا، ئەگەرچی پێگەی هەولێری بەرامبەر بەغدا لاواز و کەمبایەخ کرد، بەڵام لە هەمان کاتدا بەغداشی لە جاران بێ ئیعتیبارتر کرد. بەغدای کردە شوێنێک کە کەس نەتوانێ خەون بە حوکمی یاساوە ببینێ.
لە 3 ساڵ پێش ئێستاوە، مانگی هەنگوینی لە نێوان بەغدا و هەولێر تەواو بووە و ئەگەر هەڕەشەکانی داعش نەبووایە، دوور نەبوو ئەمڕۆ پێشمەرگەکانی کوردستان لەسەنگەری شەڕی سوپای شیعەدا بان. هەرچەندە کە کورد خوازیاری هیچ جۆرە بەرکەوتنێک و پێکدادانێک نییە لەگەڵ پێکهاتەکانی دیکەی وڵاتی بەناو عێراق، بەڵام دوور نەبوو شەڕ بەردەرکە بە کورد بگرێت، وەک چۆن داعش پێیگرت.
ئەم بارودۆخە دژوارەی ئێستا هەولێر و بەغدا تێیکەوتوون، ئەگەر لەلایەک بەرهەمی تاکڕەویی بەغدا و بێ متمانەیی نێوان هەولێر و بەغدا بێت، بەشێکی زۆریشی پەیوەستە بە ناشەفافیەت و سەرلێشێوایی هەردوولا. بە کورت و کرمانجی بەغدا خواخوایەتی هەولێری لەیەخە بێتەوە، بەڵام نازانێ چۆن؟ کوردیش ئەگەر هەمووشیان نەبێ، زۆربەیان حەز دەکەن لەگەڵ بەغدا نەمێنن. سێ ساڵی رابردوو هەولێر و بەغدا وەک بووک و خەسوو، بیانگە و بیانوو بەیەکتری دەگرن بۆ ئەوەی هەرکەسە و ماڵی خۆی بکات. ئەوەی وایکردووە جەوهەری هەندێک لە مەسەلەکان ون بێت. نموونەی هەرە سادە دوو رێککەوتنی کۆتاییە کە یەکیان بۆ پێکهێنانی حکومەتی نوێ لە بەغدا کراوە و ماوەی 100 رۆژ بۆ سەرکەوتنی حکومەتی عەبادی دیاری کرا. کێ دەتوانێ بڵێ کام بڕگەی کارنامەی حکومەتی عەبادی و بەڵێنە 100 رۆژیەکەی هاتووەتەدی؟ ئەگەر وایە کەواتا دەبێ دڵمان خۆشبێت، ئەگەریش وا نییە (کە وانییە)، ئەدی کورد چ ئیشیان لە ناو حکومەتی بەغدادا هەیە؟!
رێککەوتنی دووەم کە نزیکەی دوو مانگ و نیو پێش ئێستا ئیمزا کرا، رێککەوتنی نێوان حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی بەغدا بوو کە چووە ناو یاسای بودجەشەوە، بەڵام ئێستاش کەس تێنەگەیشت خەتای کێیە؟ کەس نەهات بە ژمارە پێمان بڵێ کورد لە رۆژێکدا ئەوەندە نەوتی ناردووە و دەبووایە بەغدا ئەوەندە پارە بدات! لە هەمووی سەیرتریش ئەوەیە کە هەردوولا لە کاتێکدا تۆزقاڵێک پابەندییان بە رێککەوتنی نێوانیان نییە، هەم دووپاتی دەکەنەوە کە پابەندن بە رێککەوتن و هەمیش یەکتر تۆمەتبار دەکەن کە پابەند نەبوونە بە رێککەوتن! ئەوە یەکێکە لە عاجباتیترین بارودۆخەکان کە باوەڕ ناکەم هیچ شارەزایەک سەری لێدەربکات، چ جای خەڵک.
راستییەک هەیە کە زۆر کەسیش دانی پێدا ناوە، ئایندەی هەولێر و بەغدا بەرەو دوو ئاسۆی جیاوازە، بەڵام ئەگەر هەولێر نیەتی جیابوونەوە لە بەغدای هەیە (کە هەیەتی)، دەبێ راست و رەوان نەک ئەوە دەرببڕێت، بگرە دەبێ دانیشێ و حیسابی هەنگاو بە هەنگاو بکات. ئەو کارە ریسک و مەترسی زۆرە، بەڵام کۆتاییهێنانە بەو گەمەیەی کە چەندین ساڵە هەیە و هەردوولا درۆ لەگەڵ خۆیان دەکەن. پەیامی بارزانی سەبارەت بە ماددەی 140 و کەرکووک و ناوچەکانی دیکە زۆر روونە و پێویستی بە شرۆڤە نییە، بۆیە هەنگاوی داهاتوو دەبێ تێگەیاندنی خەڵک بێت و میللەت بۆ قۆناغێکی تازە ئامادە بکرێت.